Voor de legendarische regisseur Orson Welles was een schurk een schurk en een diva een diva, tegenwoordig wordt er meer van een acteur verwacht." /> Voor de legendarische regisseur Orson Welles was een schurk een schurk en een diva een diva, tegenwoordig wordt er meer van een acteur verwacht." />
Asset 14

De doos van Pandora

Orson Welles was de maker van het legendarische hoorspel ‘War of the Worlds’ uit 1938. Dit hoorspel in de vorm van een muziekprogramma, verstoord door nieuwsberichten over invasies van andere planeten, veroorzaakte in Amerika en in de rest van de wereld een gigantische rel. Mensen gingen de straat op en ontvluchtten massaal de stad. De snelwegen raakten verstopt en de veiligheidsdienst moest erbij komen. Schokkend! Wat een tijdperk. Hierna was Orson Welles uiteraard beroemd en maakte vele films, onder andere ‘Citizen Kane’. Hoewel hij tijdens zijn leven niet altijd evenveel succes had wordt hij nu beschouwd als één van de belangrijkste filmmakers aller tijden.

Met andere woorden, Orson Welles is geen kattenpis. Iemand om serieus te nemen, iemand om te geloven. In bovenstaand fragment over de acteur beschrijft hij zijn spelmethode. Of misschien één van zijn methodes. Het doet mij ernstig nadenken. Is dit waar? Is de acteur een soort doos van Pandora, waar eender wat uit kan komen zolang de acteur het talent heeft om zijn personage te scheiden van alle andere personages die hij in zich heeft? Hebben wij allemaal een schurk, een moordenaar, een fascist en een engel in ons?

Welles beschrijft een acteur die hij zorgvuldig heeft geobserveerd. Eén die heeft gezien wat zijn personage, bijvoorbeeld een politieman, allemaal doet, denkt en hoort. Eén die vooraf kan bedenken wat voor type mens een politieman zou kunnen zijn. Maar deze acteur kan dus alleen het oppervlakkige personage spelen, met de eigenschappen die daarbij horen. Een politieman met een vrouwelijke kant is in dit scenario onmogelijk. Want die vrouwelijke kant heeft hij in zijn kleedkamer moeten achterlaten. Je ziet het in de foto’s bij het fragment terug: voor Welles was een schurk een schurk en een diva een diva. Een schurk met een trauma dat alleen boven water komt in de armen van die ene vrouw die hem afblaft omdat zij hem aan zijn te vroeg gestorven moeder doet denken, lijkt te complex voor de door Welles omschreven acteur.

In deze tijd is Welles’ theorie onhoudbaar. Wij willen multidimensionale mensen en diepe donkere lagen. Zowel in ons privéleven als op het toneel. De ideale man is voor ons stoer, maar heeft ook een gevoelige kant. De ideale vrouw is lief en zorgzaam, maar wild als een beest in de slaapkamer. Compleet met een bescheiden collectie aan handboeien en pornofilms. Wij willen lange gesprekken bij kaarslicht waarin we onze duistere kanten, onze diepste verlangens en onze meest onverwachte grappen kunnen uitproberen. Maar wel allemaal verenigd in één persoon. Dit ideaalbeeld willen we terugzien in onze acteurs, zowel in de film als op het toneel. Voor ons telt de persoonlijkheid meer dan het personage. Dat verklaart de opkomst van de supersterren, de ideale persoonlijkheden die herkenbaar zijn in alle rollen, en daar een persoonlijke draai, een interpretatie aan geven. We zijn onvermoeibaar geïnteresseerd in deze mensen, volgen hun privéleven en denken hen zo te kennen. Maar het tegendeel is waar.

In het theater is dit principe zichtbaar bij groepen als Discordia en ’t Barre Land, die als zichzelf op het toneel staan en daar de tekst brengen van iemand waarin zij zich zouden kunnen verplaatsen, maar waartegen zij zich ook kunnen afzetten. Zo wordt de acteur een complex en interessant mens met een visie die wij bewonderen. We vermoeden achter een gesproken tekst een personage, maar krijgen die nooit compleet te zien: deze acteurs zijn wel intelligenter dan dat. Het Discordiaans principe heeft veel jonge volgelingen zoals het Vlaams/Nederlands acteurscollectief Wunderbaum en de winnaars van de Paradeparel 2009: Dag 1.

De acteurs, regisseurs, makers - want ze zijn alles in één - zijn soms intelligent, soms grappig, soms gevoelig, maar hebben altijd een zekere afstand van het personage, zodat wij blijven raden wie erachter zit. Wat vindt deze acteur zelf? Wie is hij? Wat wil hij? We vermoeden het maar weten het nooit zeker. Deze makers zijn een soort supersterren met een verdekte maar zeer aanwezige binnenkant. Zij hebben niets van zichzelf achtergelaten in de kleedkamer, en toch laat hun aanwezigheid alles te raden over. Orson Welles heeft afgedaan. De acteurs hebben hun werk mee naar huis genomen. Alleen in de bioscoop en op de vlakke vloer: onze complexe, eenentwintigste-eeuwse mens.

Mail

Marjolein

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Kind van lelijke huizen

Kind van lelijke huizen

Om haar heen ziet Anne Schepers dat de kinderen uit ‘mooie huizen’ die wél een financieel vangnet hebben eerder de stap naar freelancewerk kunnen maken. Ze staat voor de keuze: lijden voor de kunst of doen wat de maatschappij verantwoordelijk acht? Lees meer

:Een reeks foto’s: brieven over consent

Een reeks foto’s: brieven over consent

Voor Alara Adilow voelt het alsof er altijd hiaten overblijven na het schrijven van een antwoord op een brief, en ze vraagt zich af of ze daarom steeds midden in de nacht wakker wordt. Ze denkt na over hoe de zachte aanrakingen niet alleen voor haar lichaam helend kunnen zijn, maar ook voor onze gewelddadige maatschappij, waar pestgedrag en leedvermaak machtsgrepen zijn. Lees meer

De staat ontvoerde mijn oudoom naar het front. En wie weet straks ook mijn broer?

De staat ontvoerde mijn oudoom naar het front. En wie weet straks ook mijn broer?

Marthe van Bronkhorst vraagt zich op 4 mei bij de herdenking af of we wel weten wat oorlog is en waar het begint. Lees meer

Bleekzucht en bloedarmoede

Bleekzucht en bloedarmoede

Menstruatie is stil en onzichtbaar. We kijken weg en gaan door. Maar wat als dat niet langer kan? Wat als het bloed de samenleving binnenstroomt en ons verdrinkt? Esther De Soomer onderzoekt hoe de maatschappij dan reageert. Lees meer

Beeldmakers gezocht voor papieren uitgave over seksueel consent

Beeldmakers gezocht voor papieren uitgave over seksueel consent

HALFNAAKT en Hard//hoofd zoeken acht beeldmakers (fotografie, illustratie, keramiek, textiel, etc.) die samen willen werken aan een publicatie over seksueel consent. Meedoen? Reageer vóór 20 mei. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter

De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter

In ‘Een anatomie van opa’s dochter’ reconstrueert Bareez Majid de verschillende deeltjes die samen een moeder maken. Een moeder die door een ziekte in de war is, en veel dingen vergeet – soms zelfs haar eigen kinderen. Lees meer

:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Auto Draft 9

Dat het was

Hoe ga je om met herinneringen die te pijnlijk zijn om onder ogen te komen? Olivier Herter maakt het publiek getuige van een versnipperd landschap van herinneringen. Vloeiend, stemmig en ogenschijnlijk zonder plot wordt geprobeerd woorden te vinden, waar geen woorden voor te vinden zijn. Dit verhaal werd eerder op toneel gebracht door t Barre Land. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

‘Ik wil geen literatuur van je maken.’ Hoe berg je je moeder in je schrijven, zonder haar essentie te bevriezen? Bareez Majid dicht in woord en beeld over ‘soon-to-be-dead-mothers’ en onderzoekt hoe hun lichamen functioneren als vergankelijk archief. Lees meer

Nog een keer: baas in eigen buik! 1

Nog een keer: baas in eigen buik!

Je zou zeggen dat het abortusrecht in Nederland vanzelfsprekend is, maar is dat eigenlijk wel zo? Een abortus is wettelijk gezien namelijk nog steeds strafbaar. Jihane Chaara neemt je mee in de politieke geschiedenis van het verworven abortusrecht in Nederland, die gepaard gaat met weerstand tegen dit recht op zelfbeschikking, maar ook met veel feministisch verzet en solidariteit. Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer