Asset 14

Het origineel bedekken

De cover: het sneue familielid in de popmuziek. Even vaak verguisd als bejubeld. Zoals iemands boekenkast iets zegt over zijn of haar smaak, vertellen covers iets over de invloeden en voorkeuren van een artiest. In een geslaagde cover verandert de kleur en betekenis van een nummer en wordt vrolijk ineens triest, oppervlakkig indringend en stampend ineens dansbaar. In een drieluik proeft Hardhoofd van het muzikale fenomeen dat coveren is. In deel I werpt Melle een korte blik op de muziekgeschiedenis van originaliteit, om meer te weten te komen over covers in de hedendaagse popcultuur: c’est le ton qui fait la musique.

De geschiedenis van het origineel

Het idee van de ‘cover’ is afhankelijk van het idee van het ‘origineel’, een bij uitstek Romantisch begrip dat uitgaat van een individuele auteur als schepper en eigenaar van een werk. Dit idee komt in de loop van de achttiende eeuw op en wordt in de negentiende eeuw een belangrijke pijler van ons kunstbegrip. Voor die tijd was auteurschap veel minder rigide dan wij gewend zijn. Het was dan ook niet ongebruikelijk dat componisten elkaars werk kopieerden, niet in de laatste plaats omdat het overschrijven van andermans werk een goede manier is om dat werk te bestuderen en te analyseren.

Dit soort praktijken wordt minder gangbaar met de invoering van auteursrecht en grotere verspreiding van bladmuziek in de loop van achttiende eeuw. Die ontwikkeling wordt in de negentiende eeuw versterkt door de overheersende ideologie van originaliteit, genialiteit en god-given individueel talent. De kunstenaar wordt omgevormd van een ambachtsman tot een unieke, scheppende geest.

Illustratie: Aart-Jan Venema

De hedendaagse popmuziek kent in eerste instantie een andere aanvliegroute: de vooroorlogse populaire muziek was een smeltpot van diverse soorten volks-, show en vermaaksmuziek, die vooral aan populariteit won sinds de uitvinding en snelle verspreiding van opnames. Door gebrek aan wetgeving over auteursrecht voor uitvoerenden profiteerden in eerste instantie hoofdzakelijk uitgevers (van bladmuziek), platenmaatschappijen en componisten van dit succes. Op de beroemde “Tin Pan Alley” werkten in de jaren '20 en '30 honderden songwriters in loondienst aan het aan de lopende band schrijven van hits. De artiest was – net zoals de ‘ster’ in de opkomende filmindustrie – meer een vehikel om de verkoop te stimuleren, dan een oorspronkelijk kunstenaar in de Romantische zin van het woord.

"If I could find a white man who had the Negro sound and the Negro feel, I could make a billion dollars."

De gelijktijdig opkomende jazzmuziek vormde hierop een belangrijke uitzondering, omdat uitvoerende en componist veelal één en dezelfde persoon waren en er überhaupt geen bladmuziek aan het compositieproces te pas kwam. Juist de wisselwerking tussen de jazz-, blues- en rhythm and blues-muziek van zwart Amerika enerzijds en de populaire muziekcultuur in Europa en blank Amerika anderzijds legde de basis voor naoorlogse popmuziek. Die basis ligt besloten in de, om vanzelfsprekende redenen controversiële, uitspraak van Sam Phillips, eigenaar van de Sun Studio’s en ontdekker van Elvis: "If I could find a white man who had the Negro sound and the Negro feel, I could make a billion dollars." Want zo geschiedde: met Elvis’ ‘covers’ van de ‘negro sound’ was de eerste superster van de moderne popmuziek geboren.

Een superster die echter nog altijd niet zijn eigen nummers schreef. Ook Elvis vertolkte, in de traditie van Tin Pan Alley, nummers die anderen voor hem schreven. De moderne popmuziek wordt pas echt geboren op het moment dat The Beatles, in eerste instantie niet meer dan een uitstekende coverband van datzelfde Amerikaanse materiaal, de wereld veroveren met materiaal dat zij niet alleen uitvoerden, maar ook zelf schreven en later zelfs mede produceerden. Bestond hun eerste album nog voor bijna de helft uit covers, de hitsingles waren vanaf het eerste begin nummers die Lennon en McCartney zelf geschreven hadden. Het originele liedje kwam centraal te staan en het Romantische idee van de scheppende kunstenaar deed definitief zijn intrede in de Westerse popmuziek.

'Comfortably Numb' van Pink Floyd, gecoverd door Scissor Sisters.

Het geluid omgegooid

Maar popmuziek was en is iets fundamenteel anders dan de Westerse kunstmuziek. Ik schreef daar al eerder uitgebreid over in dit artikel: waar klassieke, gecomponeerde muziek gebaseerd is op het idee van muzieknotatie en dus op een abstracte weergave van ingewikkelde muzikale ideeën, is moderne popmuziek ontstaan op basis van de mogelijkheid om geluid op te nemen. In plaats van originele en complexe muzikale ideeën, staat het begrip 'sound' centraal. Los van vlotte koppen, een scherpe tong, begenadigd en kundig songwritersschap en het voordeel van de opkomende televisie, was het vooral de vernieuwende, eigen ‘sound’ van The Beatles die hen groot succes bezorgde.

Een geslaagde cover moet daarom voldoen aan één van twee mogelijke voorwaarden: of de cover betoont eer aan de invloeden van de artiest of band in kwestie, bevestigt daarmee een traditie, en legitimeert zo – als het goed is – de status van de band zelf. Een dergelijk cover blijft vaak relatief dicht bij het origineel: het is immers een eerbetoon. De tweede optie is gangbaarder en interessanter: artiesten die zich een nummer toe-eigenen door er een eigen draai aan mee te geven. Omdat popmuziek het niet moet hebben van complexe structuren, grote vormen en minutieus uitgewerkte patronen, eigent een popmuzikant zich een nummer toe door middel van zijn specifieke, herkenbare eigen 'sound.'

Akkoorden, melodie en ritme blijven vaak min of meer hetzelfde, of berusten in ieder geval op dezelfde muzikale basis, maar de feitelijke uitwerking verschilt – harde gitaren worden toegevoegd of juist weggelaten, een beat doet zijn intrede of juist niet, het tempo wordt vertraagd of versneld, een ritme verandert, de gruizige sound van het origineel wordt vervangen door een glanzende productie, of andersom. Op die manier is het gelegitimeerd om het werk van een ander te spelen: je hebt het immers omgevormd tot iets wat toch weer, onvervreemdbaar, van jezelf is geworden. Een goede cover draagt daarmee bij aan het idee van eigenheid en authenticiteit van een artiest, in plaats van dat het er afbreuk aan doet. Een cover wordt niet voor niets ‘cover’ genoemd; het doet precies dat: een goede cover ‘bedekt’ of ‘verhult’ het origineel.

'Let's Dance' van David Bowie, gecoverd door M. Ward.

Van drakerige rock tot floorfiller

Het aardige, en wat naar mijn mening een geslaagde cover maakt, is dat een nummer langs die weg ook een nieuwe lading en dus nieuwe betekenissen meekrijgt. Betekenissen die de auteur er wellicht helemaal niet heeft ingelegd. Voorbeelden hiervan zijn eindeloos. Als M. Ward de beroemde Bowie-song ‘Let’s Dance’ speelt met niets dan een ingetogen gitaarpartij, wordt het opzwepende, funky dansnummer ineens een breekbaar liefdesliedje. Pink Floyd’s wat drakerige rock-single 'Comfortably Numb' veranderde in de handen van de Scissor Sisters juist in een floorfiller. De megahit ‘Under Pressure’ van Queen en David Bowie vliegt bij Xiu Xiu en Michael Gira in een soort manische dollemansrit volledig uit de bocht. En Beyoncé’s uitbundige 'Crazy In Love' verwoordt bij Antony and the Johnsons plots de zielenroerselen van een getormenteerde geliefde.

Laibach – belangrijke inspiratiebron voor het bekendere en commerciëlere Rammstein – bestookt de wereld al sinds 1980 met dit soort transformaties: verwrongen, industriële, pseudo-fascistische covers van 'klassieke' nummers als 'Ballad of a Thin Man' van Bob Dylan, 'Sympathy For the Devil' van The Rolling Stones, 'One Vision' van Queen en het volledige album 'Let It Be' van The Beatles. In een artikel over Laibach getiteld “Why NSK and Laibach are not Fascist” beargumenteert de eveneens Sloveense filosoof Slavoj Zizek dat Laibach met dit soort covers de verborgen, pseudofascistische ondertoon in die nummers aan de oppervlakte brengt. Door overbekende popsongs om te toveren in fascistische marsliederen laat de groep zien dat er niet veel hoeft te gebeuren om een schijnbaar onschuldig popnummer te transformeren in een verontrustend manifest. De manier waarop je het brengt is net zo belangrijk als dat wat je te zeggen hebt. De verpakking kan veel goeds of kwaads doen voor de betekenis van de inhoud. Want voor alle muziek geldt uiteindelijk: c'est le ton qui fait la musique.

'Across The Universe' van The Beatles, gecoverd door Laibach.

Mail

Melle Kromhout

Aart-Jan Venema is freelance illustrator en verhalenverteller. Hij werkt onder andere voor NRC.next, de Groene Amsterdammer en hard/hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer