In openbare gebouwen worden mensen volstrekt afhankelijke wezens. Waar is onze dorst naar avontuur gebleven?" /> In openbare gebouwen worden mensen volstrekt afhankelijke wezens. Waar is onze dorst naar avontuur gebleven?" />
Asset 14

Avonturiers

Merel werkt in een museum en krijgt de meest domme vragen. Mensen veranderen in een openbaar gebouw in weerloze wezens. Iedereen verlangt altijd terug naar de veilige moederschoot. Of is dit een verschijnsel dat typisch is voor deze tijd? Waar zijn de avonturiers?

"Hebben jullie ook toiletten?" "Hoe kom ik op de eerste verdieping?" "Doet de lift het wel?" Mensen veranderen bij het betreden van publieke gebouwen in volledig afhankelijke, initiatiefloze schepsels. Dit is geen lichtzinnige bewering. Ze is gebaseerd op ruim twee, zo niet drie jaar intensieve observatie van en interactie met talloze mensen in een publiek gebouw. Ik werk namelijk aan de kassa bij een drukbezocht museum in Amsterdam. Om een indruk te geven van het aantal observaties dat ik heb gedaan alvorens tot bovenstaande slotsom te zijn gekomen: op een gemiddelde zondag trekken er zo’n 700 à 800 zielen aan mij (en mijn collega) voorbij. Dus alleen gebaseerd op de dag des Heeres (waarop men eigenlijk überhaupt niet mag werken) zou dat al komen op 72800 interacties, uitgaande van 700 bezoekers per zondag over een periode van twee jaar. Ik denk dat we mogen spreken van gedegen wetenschappelijk onderzoek.

Goed. Zoals gezegd werk ik in een museum en niet, zoals sommige mensen lijken te denken, in een labyrint. Een museum binnengaan zijn we geneigd te denken, is een betrekkelijk eenduidige, overzichtelijke handeling, die weinig existentiële confusie met zich mee hoeft te brengen. Niet dus. Ik heb hun museumkaart nog niet in koud door de scanner gehaald of mensen informeren al waar de WC is. (Er zijn ook mensen die hun verwachtingen laag houden en informeren óf er een WC is. Een verstandige strategie wellicht.) Met enige welwillendheid kan ik me in deze vraag nog wel vinden. Een WC is immers een primaire levensbehoefte; daar moeten we niet flauw over doen. Maar dan is er ook de vraag “Welke kant moet ik op?” Nu is deze vraag erg multi-interpretabel. Ik wil zeggen “Met uw leven? Verlaat uw echtgenoot en ga voor een passionele relatie met iemand uit de Mediterraneé!” “Neem ontslag en begin een Bed & Breakfast in Lloret de Mar!” Maar de mensen willen dat ik zeg: “Naar binnen, rechtdoor.” Dit terwijl het enige alternatief terug naar buiten is.

Vandaag was er een man, een vader —dat is belangrijk, want kinderen leren veel door gedrag van hun ouders te kopiëren—, die voor de lift ging staan met de armen langs het lichaam. Hij stond daar zo’n één, twee, drie, vier seconden en vroeg toen “Doet de lift het wel?” “Heeft u op het knopje gedrukt?”, vroeg ik glazig. Nee, dat had hij nog niet.

Is dit verschijnsel op een soort Freudiaanse wijze te verklaren? Willen we eigenlijk allemaal het liefst weer aan de borst? Missen we de geborgenheid en bescherming die onze vroege jeugd ons bood? Iemand besloot wat je zou dragen, wat je zou eten, waar je die dag heen zou gaan. En op een paar kleine oprispingen na (die we later als een verlangen naar autonomie zouden bestempelen) stelden we ons inschikkelijk op. Dit arrangement van afhankelijkheid lieten we ons allemaal welgevallen. Ik durf te wedden dat zelfs de Che Guevarra's en Martin Luther Kings van deze wereld tevreden in hun buggy’s bleven zitten, wanneer hun moeder ze zo nu en dan een koekje deed toekomen. Ze hebben vast verschrikkelijke jassen en truien gedragen die ook zij niet zelf uitgezocht hadden, maar die ze zich gewillig door hun moeders lieten aantrekken.

Misschien zijn de avonturiers en rebellen van deze wereld niets meer en niets minder dan zij die het best bestand zijn tegen de eeuwig durende lokroep van de (baar)moeder. Ze verkeren permanent in een verbeten strijd met onderbuikgevoelens en oerverlangens naar de luwte en geborgenheid van het 'verzorgd worden'. De meeste van ons leiden echter in feite met tegenzin een volwassen leven, waarin we zelf keuzes moeten maken en nieuwe territoria moeten verkennen. Zo grijpen we iedere mogelijkheid tot afhankelijkheid en het verleggen van verantwoordelijkheid aan met een ongekende vastberadenheid. "Ik ga nu niet zelfstandig zijn!" nemen we ons voor.

Van een medewerker in een openbare ruimte maken we een autoriteitsfiguur -stiekem een moeder- van wie we verwachten dat hij of zij al onze vragen kan beantwoorden, wanneer we de behoefte voelen onze hand kan vasthouden, ons de weg kan wijzen en het liefst zelfs voor ons besluit waar we heen willen en wat we willen (doen). We wanen ons eventjes terug onder moeders rok. Wat een warmte! Wat een veiligheid! Wat een rust! Om vervolgens keihard te worden teruggebracht naar de realiteit waarin van ons besluitvaardigheid, een vrije wil en een waardering voor de intrinsieke waarde van zelfredzaamheid en autonomie wordt verwacht, door een (bitse) baliemedewerker die dus mooi geen zin heeft om voor 72800 mensen per jaar kortstondig een moederfunctie te vervullen.

Maar misschien is het gebrek aan avonturiersgeest en initiatief veeleer een makke van de moderne mens. De TomTom heeft ons definitief de mogelijkheid afgenomen te verdwalen, laat staan op onverwachte dingen te stuiten. Google Streetview visualiseert voor ons de helft van de wereld: We kunnen zeggen hoe je het best van de hondentrimsalon naar de bakker komt in Mumbai en waar je dan allemaal langs komt, zonder daar ooit te zijn geweest. Wie gaat er nog de deur uit zonder eerst zijn bestemming uitvoerig op internet te hebben onderzocht?

Helaas reikt streetview, noch de TomTom nog tot ín gebouwen. In sommige gebouwen hebben we bovendien slecht mobiel bereik; dan zijn we werkelijk verloren. Zo langzamerhand zijn mensen wellicht beter in staat te navigeren in de virtuele ruimte, dan in de reële. We klikken ons naar lieve lust een weg door het digitale oerwoud en voelen ons gewapend met onze muis blijkbaar veilig, weerbaar en zelfstandig. We denken dat klikken equivalent is aan kiezen en merken zo niet dat zo langzaam ons vermogen tot het maken van werkelijke keuzes vertroebeld en verzwakt raakt. Sterker nog, het is ons zo langzamerhand onaangenaam geworden keuzes te maken. In de realiteit is het maken van keuzes en beslissingen namelijk vaak een tijdrovende, zielroerende aangelegenheid. Niks hup 'klik'! Maar wikken en wegen en twijfelen; argumenten vóór en tegen, advies inwinnen bij vrienden en familie en dan keihard knopen doorhakken. En voor dat laatste heb je een scherper gereedschap nodig dan een hand met sms-RSI of de slappe vingers die volstaan bij het bedienen van je iPhone.

Nu zullen er mensen zijn die denken “Ach, zo erg is dat toch allemaal niet!” En dan moet ik antwoorden: “Nee, misschien niet, maar het is wel lui!” Ik stel me altijd voor dat het boten met museumbezoekers zouden zijn geweest die in de 15e en 16e eeuw koers zetten naar Amerika. Wat zouden deze mensen hebben gedaan bij aankomst? Daar staan ze op een winderige Cape Cod. Knapzak over hun linkerschouder, baaltje kleding onder hun rechterarm en hun museumkaarten in hun knuisten geklemd. “Waar zijn de toiletten?”, mompelt er één. “Welke kant moeten we op?”, vraagt een ander hardop. Hun vragen hangen onbeantwoord boven een nog te verkennen continent.

Merel Kamp (1983) is altijd op zoek naar het concrete maar raakt daarbij permanent verdwaald in het abstracte.
Van wijsbegeerte naar de kunstacademie dan weer naar wijsbegeerte, terug naar de kunstacademie, en opnieuw naar wijsbegeerte.
Het allerliefst hanteert zij eigenlijk een schroefboormachine.

Mail

Merel Kamp

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
De verdwenen kosmonaut

De verdwenen kosmonaut

Duizenden kilometers van de kosmonaut vandaan zit Igor, uitkijkend over de stad, terwijl hij luistert naar de ruis op de tv, naar de beukende eurodance plaat die nog naklinkt in zijn oren en naar een stem die hem probeert te overtuigen terug te komen. In De verdwenen kosmonaut van Thijs van der Heijden raakt een... Lees meer

Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer