Twee documentairemakers op zoek naar de resten van ons koloniale verleden. "Alle Indonesiërs - jong, oud, man of vrouw, van welke klasse ook – willen blank zijn."" /> Twee documentairemakers op zoek naar de resten van ons koloniale verleden. "Alle Indonesiërs - jong, oud, man of vrouw, van welke klasse ook – willen blank zijn."" />
Asset 14

Resten van de kolonie II

In februari introduceerde Hard//hoofd het interdisciplinaire videoproject Empire van filmmakers Kel O’Neill en Eline Jongsma, waarin zij de sporen van het Nederlandse kolonialisme in vijf voormalige V.O.C.-handelscentra documenteren. Het eerste deel van Empire speelt zich af in Sri Lanka. Voor het tweede deel, waarvan hier een preview te zien is, reisden de filmmakers af naar Indonesië. Daar filmden ze Permadi, die met de “Niederlande Kampfgruppe” een Nederlandse divisie van de Waffen SS simuleert en Yaakov, die zich dankzij zijn Nederlands-joodse afkomst heeft bekeerd tot het in Indonesië niet erkende jodendom.

Hun verblijf in Sri Lanka was het startpunt van het Empire-project, vertelt Eline. Op zoek naar de laatste overblijfselen van Nederlands kolonialisme ontdekten ze de Burghers, een etnische minderheidsgroep die tot hun grote verbazing dezelfde genetische opmaak had als de Nederlands-Indiërs.
Eline: “Ik was overdonderd, ik had er geen idee van dat zij bestonden.”
Kel: “In sociologie heb je de termen ‘gemarkeerd’ en ‘ongemarkeerd’ om aan te geven of een fenomeen wel of niet uitvoerig is bestudeerd. Er is al veel geschreven over gemengd ras en koloniale nakomelingen, maar van de Burghers hadden wij nog nooit gehoord. Voor al onze verhalen zoeken we naar relatief ongemarkeerde onderwerpen, of dingen die op een nieuwe manier aan het voetlicht gebracht moeten worden.”

Bekijk de preview van deel II en het interview met Permadi

Opmerkelijk aan de personages in het Indonesië-segment is hun bewonderende kijk naar de voormalige kolonisator. Permadi en Yaakov verheerlijken Nederland en beschouwen de Westerse cultuur als superieur.
“Een belangrijke verklaring voor die verheerlijking is economische macht,” zegt Eline. “Maar wat mij opviel, en dat vond ik nogal verontrustend, is dat alle Indonesiërs die wij ontmoetten - jong, oud, man of vrouw, van welke klasse ook – ze willen allemaal blank zijn. Dat betekent niet per se dat ze Europees willen zijn, het gaat om huidskleur. Hoe witter je bent, hoe mooier je bent.”
Kel: “Een van de dingen die we met dit stuk willen laten zien is dat degenen die de Waffen SS nadoen tot op zekere hoogte Europa benijden, en dat is een direct gevolg van de Europese bezetting. Je hebt het in principe over een groep mensen die de ergste criminelen uit de geschiedenis van Europa verheerlijken, uitsluitend om het feit dat zij, de Nazi's, Europees zijn en daarom meer ‘geavanceerd’. Dat geloven ze omdat hun kolonisators ze dat eeuwenlang hebben bewezen met hun kracht. Het idee is dat ze wel meer geavanceerd moeten zijn, omdat ze een pistool hebben waarmee ze anderen gewas laten oogsten. Die mentaliteit ging niet zomaar weg toen de kolonisten vertrokken.”

Bekijk de journalistieke reportage over Yaakov
(geen onderdeel van de definitieve versie van het Empire project)



Yaakov en Permadi hebben allebei een beeld van Nederland dat ze proberen na te doen?

Kel: “Voor beide mannen is het een rollenspel en beiden zijn selectief in hun voorkomen.”
Eline: “En in de identiteit die ze zich aanmeten. Voor allebei is hun uniform iets dat verder gaat dan de synagoge of het trainingsveld. Het is iets waarmee ze leven en waar ze duidelijke ideeën over hebben.”
Kel: “Dat komt gedeeltelijk voort uit het ongemak dat ze ervaren met hun Indonesische identiteit.”

Is de manier waarop Yaakov en Permadi naar hun oude kolonisator kijken exemplarisch voor Indonesië, of zijn zij de uitzondering op de regel?
Kel: “Dat zie je vanzelf als je in Indonesië de televisie aanzet. Nederlandse afstammelingen runnen de entertainment industrie, omdat eenlichte huid hier aantrekkelijker wordt gevonden. Veel modellen, acteurs en zelfs grote regisseurs en schrijvers hebben Nederlands bloed. Een vriend zei tegen Eline: ‘Als je wat langer zou blijven had je een grote actrice kunnen zijn. Drie maanden en ze hadden je ontdekt.’”
Eline: “Maar aan de andere kant koestert men ook wrok tegen het Westen en tegen Nederlanders. Die twee kanten bestaan tegelijk. Dat zie je ook in het geval van Yaakov en Permadi.”
Kel: “Zijn Yaakov en Permadi representatief voor het land als geheel? Ja. Maar voor het hele land? Nee. Ze zijn representatief voor een enkel fenomeen dat ons opviel en dat wij hebben uitgelicht.”

Op jullie blog vertellen jullie over de Nazi-manie in Indonesië. Jullie kwamen afbeeldingen van Hitler en het swastikasymbool tegen op stickers, t-shirts en zelfs auto’s. Waar komt dit fenomeen vandaan?
Eline: “Er zijn verschillende redenen voor. De eerste is dat Indonesië een islamitische natie is en tegenstander van Israël. Dankzij Hitlers acties in de Tweede Wereldoorlog wordt door sommige jongeren geconcludeerd dat hij daardoor tegen een land als Israël zou zijn geweest. Daarnaast is het vergelijkbaar met het dragen van een Chinese communistische vlag op je tas. Je denkt dat het cool en opstandig is en vergeet de eigenlijke betekenis. Voor Indonesiërs is de Holocaust heel ver weg. Een andere vreemde reden voor de Nazi-manie is dat Indonesië in de jaren zestig met veel moeite de communistische partij heeft bestreden. En Hitler vocht tegen het communistische Rusland.”

Heerst er in Indonesië veel nostalgie over de Nederlandse koloniale tijd onder degenen die dat nog meegemaakt hebben?
Eline: “Absoluut. Er heerst veel nostalgie.”
Kel: “Een Chinees-Amerikaanse vriend vertelde ons een verhaal over zijn Indonesische grootmoeder, die Nederlands had gesproken toen ze opgroeide. Toen ze op haar sterfbed lag in Soerabaja en steeds meer in de war raakte, begon ze Nederlands te praten. Dus ze sprak de taal van haar kolonisator terwijl ze stierf. Dat is voor mij het meest hartverscheurende nostalgische verhaal dat ik ooit heb gehoord, want ze stierf eigenlijk in een land dat niet meer bestond. Hoewel ze het grootste deel van haar leven in onafhankelijk Indonesië had gewoond, ging ze op haar sterfbed terug naar Nederlands-Indië.”

Hoe hebben haar kinderen en kleinkinderen dat ervaren?
Eline: “Het is voor hen allemaal een beetje vreemd. De familie is later naar de V.S. verhuisd en onze vriend is Amerikaans. Etnisch gezien is hij Chinees, zijn familie komt uit Indonesië en hijzelf is Amerikaan. Hij was geloof ik wel nieuwsgierig, maar hij heeft helemaal geen sentimentele band met Nederlands-Indië. Het is ook niet iets waar de generatie van zijn grootouders over spreekt. Mijn grootmoeder heeft het er ook nooit over. Het is pijnlijk. Pijnlijke herinneringen aan een pijnlijk verleden.”
Kel: “Ook politiek ligt het gevoelig. Men is snel bang om het verkeerde te doen of te zeggen.”

Dat laatste bleek toen BPPI, de eerste locale partner van het project, en de culturele afdeling van de Nederlandse Ambassade in Jakarta, een potentiële financier, beiden afhaakten nadat duidelijk werd dat de film over een joodse Indonesiër zou gaan. De afwijzing werd gedaan op basis van ‘gevoelige onderwerpen.’ Ondanks dat er in de correspondentie nergens specifiek werd gerefereerd aan Yaakov of het jodendom, was het voor de filmmakers duidelijk dat deze beslissing was genomen uit angst voor reacties van islamitische fundamentalisten.
Eline: “Ik snap wel dat sommige dingen gevoelig liggen. Religie is heel belangrijk in Indonesië. Het was vast moeilijk voor een Nederlandse diplomaat om dit project onder ogen te krijgen, want als Nederlander wil je niet antisemitisch lijken. Maar de onprofessionele houding van de betreffende instellingen zat ons dwars. Het besluit om een kunstproject niet tentoon te stellen voordat het gemaakt is, is vrij extreem. Ook bleek later dat BPPI en de Ambassade onderling over ons gecorrespondeerd hadden en min of meer samen hadden besloten ons te laten vallen. Daardoor werd het uiteindelijk meer een principiële dan een financiële kwestie. Het geeft wel een interessant kijkje in de diplomatieke relaties tussen Nederland en Indonesië.”

Voelt filmmaken door dit voorval meer als een politieke bezigheid?

Eline: “Ik wil politiek niet schuwen. Wat we nu in India maken heeft ook een controversieel tintje. We kiezen het niet omdat het politiek is, maar omdat het interessant is, binnen ons project past. Dat je ergens over spreekt betekent niet meteen dat je politiek bezig wilt zijn. Het begint met nieuwsgierigheid naar een onderwerp.”

Bekijk de journalistieke reportage over de Burghers in Sri Lanka
(geen onderdeel van de definitieve versie van het Empire project)

- Dit interview is afgenomen door Kelli van der Waals. Bezoek voor meer informatie over het Empire project: http://sinisterhumanists.tumblr.com -

Mail

Videoredactie

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
:De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

‘Ik wil geen literatuur van je maken.’ Hoe berg je je moeder in je schrijven, zonder haar essentie te bevriezen? Bareez Majid dicht in woord en beeld over ‘soon-to-be-dead-mothers’ en onderzoekt hoe hun lichamen functioneren als vergankelijk archief. Lees meer

Nog een keer: baas in eigen buik! 1

Nog een keer: baas in eigen buik!

Je zou zeggen dat het abortusrecht in Nederland vanzelfsprekend is, maar is dat eigenlijk wel zo? Een abortus is wettelijk gezien namelijk nog steeds strafbaar. Jihane Chaara neemt je mee in de politieke geschiedenis van het verworven abortusrecht in Nederland, die gepaard gaat met weerstand tegen dit recht op zelfbeschikking, maar ook met veel feministisch verzet en solidariteit. Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

:Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Hard//hoofd organiseert op 25 mei de eerste schrijfworkshop! Tijdens deze middag zul je onder begeleiding van Selm Merel Wenselaers, Marthe van Bronkhorst en Jochum Veenstra de tijd krijgen om met elkaar in gesprek te gaan en aan een tekst over mannelijkheid te werken. Aanmelden kan tot en met 22 april. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer