Asset 14

Over het lijk van Picasso

Over het lijk van Picasso

De internationale kunstbeurs ARCO in Madrid maakte dit jaar headlines met ‘Feministen eisen ontslag van directrice’ en ‘Vrouwen huilen niet, maar factureren’. Maar na een rondje op de Spaanse kunstbeurs blijkt al snel dat vrouwelijke artiesten nog steeds worden ‘mishandeld’.

Op de gang tussen paviljoen 7 en 9 van ARCO Madrid presenteert galerie RocioSantaCruz recent werk van ORLAN, een feministisch rolmodel dat in de jaren negentig een reeks chirurgische ingrepen onderging om haar gezicht aan te passen aan de normen van het vrouwelijke schoonheidsideaal in de kunstwereld, van het voorhoofd van de Mona Lisa tot de kin van de Venus van Botticelli. Op de Spaanse kunstbeurs laat de 75-jarige artiest Women Who Cry are Angry zien, een serie portretten die zijn gebaseerd op Picasso’s schilderij van zijn huilende minnares en muze Dora Maar.

Over het lijk van Picasso 2
ORLAN / Galería RocioSantaCruz / ARCO Madrid 2023

Sinds #MeToo staat Pablo Picasso niet langer bekend als een vrolijke rokkenjager, maar als een vrouwenmishandelaar. En toch ligt hij daar, vijftig jaar na zijn overlijden, in zijn klassieke Bretonse streepshirt bij galerie ADN. Bezoekers van ARCO kunnen een selfie maken met het hyperrealistische lichaam van Picasso in lijkpositie. Dit werk van Eugenio Merino heeft de titel Aquí murió Picasso (Hier stierf Picasso) en kost 45.000 euro. Het is bedoeld als kritiek op het massatoerisme in steden met een Picassomuseum, maar voelt toch een beetje wrang op een kunstbeurs waar vrouwen nog steeds worden ‘mishandeld’.

“Voor hetzelfde geld koop je makkelijk drie kunstwerken van vrouwelijke kunstenaars,” aldus een kunstverzamelaar die geïnteresseerd is in Simon Fuijwara’s Who’s Lost in Gender Identity Soup. Deze editie houdt een werk van de Spaanse beeldhouwer Chillida het record van duurste en tegelijkertijd zwaarste kunstwerk, met een prijskaartje van 3,7 miljoen euro en een gewicht van anderhalve ton. Een kubistisch schilderij van María Blanchard (1881-1932) is met 220.000 euro het duurste kunstwerk van een vrouwelijke kunstenaar. Volgens Juana de Aizpuru, galeriehouder en oprichter van ARCO, legt een verzamelaar normaliter niet meer dan 100.000 euro neer voor kunst vervaardigd door vrouwenhanden.

Voor hetzelfde geld koop je makkelijk drie kunstwerken van vrouwelijke kunstenaars

Afgezien van de prijskloof tussen kunst gemaakt door mannen en vrouwen, vond Maribel López, directeur van ARCO, het anno 2023 niet meer nodig om een aparte ruimte voor vrouwelijke kunstenaars op te zetten. In de commerciële kunstwereld is het volgens haar niet ‘de jongens tegen de meisjes’. Bovendien, wat te doen met non-binaire artiesten? De Spaanse Alliantie tegen het Wissen van Vrouwen eist nu het ontslag van señora López, “omdat ze willens en wetens niet heeft voldaan aan de Spaanse Gelijkheidswet van 2007.” Over de keuze dat de 211 kunstgalerijen uit meer dan dertig landen op ARCO besluiten slechts een handjevol vrouwen te vertegenwoordigen, kan de directeur van ARCO helaas niet meebeslissen. Als troost spekt ARCO dit jaar haar eigen collectie met negen kunstwerken, waarvan er zeven door vrouwen zijn gecreëerd.

Over het lijk van Picasso 1Momu & No Es / Gallery Joey Ramone & House of Chappaz / ARCO Madrid 2023

Gallery Joey Ramone (Rotterdam) en House of Chappaz (Barcelona) weten gelukkig allang dat de toekomst in de kunstwereld vrouwelijk is. In hun gedeelde beursstand tonen ze alleen werk van vrouwelijke artiesten. Dit zijn onder anderen Momu & No Es en Anna Moreno, die alle drie wonen en werken in Spanje en Nederland. Dit is een bewuste beslissing geweest. Galeriehouders Kiki Petratou en Hans Bakker: “De wereld moet meer vrouwenstemmen horen en zien. Als galerie is dit het minste dat we kunnen doen om hieraan bij te dragen.”

Tussen alle witte kubussen van ARCO vallen de roze geverfde muren van galerie Espacio Mínimo op. Hier hangen negen schilderijen gemaakt door Diana Larrea. Ik blijf stilstaan bij haar portret van Anna van Cronenburg (8.000 euro). Anna van Cronenburg was een Friese portretschilder uit de zestiende eeuw en in de collectie van het Prado Museum in Madrid bevinden zich vier door haar geschilderde damesportretten. Kunsthistorici zijn het er echter over eens dat deze portretten niet door Anna, maar door een neef van haar vader, Adriaan van Cronenburg, zijn gemaakt. Hun theorie: in de zestiende eeuw waren vrouwelijke schilders ‘zeer zeldzaam’ en de signatuur van de vier letters A (AAAA) moet gelezen worden als 'A drie A' = Adriaan. De middelste twee A’s zijn ten onrechte voor een N (Anna) gelezen. Diana Larrea zet hier zo haar vraagtekens bij.

Een verzamelaar legt normaliter niet meer dan 100.000 euro neer voor kunst vervaardigd door vrouwenhanden

Het zal zeker niet de eerste keer zijn dat mannen vrouwen uit de kunstgeschiedenis proberen te wissen of direct de mond proberen te snoeren. In de jaren vijftig betaalde Picasso zijn eerste vriendin, de aan lager wal geraakte artiest Fernande Olivier, een miljoen Franse franken om tijdens zijn leven haar mond te houden over hun turbulente relatie en zijn beginjaren als schilder. Vlak voor de opening van ARCO vroeg een Spaanse kunsthistorica aan een door AI tot leven gewekte Picasso waarom hij vrouwen zo slecht behandelde. Zijn aarzelende antwoord: “Het waren andere tijden.” Een beter excuus kon de kunstmatige intelligentie, gevoed met data van straight white men, niet bedenken.

Verantwoording headerfoto: Eugenio Merino / ADN Galeria / ARCO Madrid 2023.

Mail

Ferenz Jacobs streek na zijn studie antropologie in Leiden, met een specialisatie in visuele cultuur en Latijns-Amerika, neer in Barcelona. Hier ging hij aan de slag als freelance redacteur, begon een queer fanzine met de naam Rico en organiseerde de tijdelijke tentoonstellingen van Barcelona’s hennepmuseum. Voor een kijkje achter de schermen van de kunstwereld is hij altijd te vinden.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer