Uit The Social Network blijkt dat regisseur David Fincher en scenarist Aaron Sorkin voor elkaar gemaakt zijn." /> Uit The Social Network blijkt dat regisseur David Fincher en scenarist Aaron Sorkin voor elkaar gemaakt zijn." />
Asset 14

Megalomaan, geniaal, arrogant, onzeker

Beeld: The Social Network

The Social Network is een kroniek van de ontstaansgeschiedenis van Facebook en een karakterstudie van haar bedenker Mark Zuckerberg. De film werd geregisseerd door David Fincher, maar is evengoed het geesteskind van scenarist Aaron Sorkin. Een blik op The Social Network en Sorkins eerdere werk.

Natuurlijk, The Social Network is vooral de nieuwe film van David Fincher, voormalig reclame- en clipmaker en dankzij doorbraakfilm Fight Club (1999) en het recente Zodiac (2007) tegenwoordig een van de meest indrukwekkende regisseurs die Hollywood rijk is. De warrige en conflictrijke ontstaansgeschiedenis van Facebook die de film toont, heeft onvermijdelijke parallelen met Fight Club: ook hier draait het om impliciet seksisitische mannenclubjes. Alleen is het geweld niet fysiek maar digitaal.

Maar de film heeft evengoed verbanden met het werk van zijn twee andere belangrijkste makers. Ten eerste schrijver Ben Mezrich, auteur van het boek 'The Accidental Billionaires' waarop de film werd gebaseerd. Mezrich specialiseert zich voor zijn non-fictie boeken in dit soort verhalen over groepjes branieschoppende genieën die een systeem weten te ondermijnen en uitmelken alvorens ze aan hun succes ten onder gaan. Het bekendste daarvan is nog altijd het eerste dat hij schreef: Bringing Down the House, over een groep wiskundestudenten van MIT die een blackjack-systeem ontwikkelden waarmee ze casino's leegtrokken – onlangs verfilmd als het iets te gladde 21 (Robert Luketix, 2008). Facebook heeft bovendien zijn oorsprong in de studentenwereld van de prestigieuze Harvard-universiteit, waar Mezrich magna cum laude afstudeerde in de sociale wetenschappen.

Sorkins series

Maar belangrijker nog dan Mezrich' invloed is die van de scenarist die zijn boek naar een filmscript vertaalde: Aaron Sorkin. Deze was eerder verantwoordelijk voor de scenario's van A Few Good Men (Rob Reiner, 1992), The American President (Rob Reiner, 1995) en Charlie Wilson's War (Mike Nichols, 2007). Maar hij vergaarde zijn roem vooral als auteur van de gerenommeerde tv-serie The West Wing. Hij was bedenker en uitvoerend producent van de reeks die zich achter de schermen in het Witte Huis afspeelt, en schreef bovendien (mee aan) alle achtentachtig afleveringen van de eerste vier seizoenen – voordat hij samen met vaste regisseur Thomas Schlamme opstapte wegens een ruzie met productiestudio Warner Brothers. Het heeft er alle schijn van dat Sorkin zelf een even geniale en maniakale workaholic is als zijn favoriete personages.

The West Wing werd afgelopen april hier nog getipt door hard//hoofd-redacteur Elon Heymans. Hij was toen net door de zeven seizoenen van de inderdaad fenomenale tv-serie heen, en schreef zijn stuk in de roes van de wilde euforie die de overwinning op 'het monster' schijnbaar bij hem had opgewekt. Ik zat toen ik dat stuk las middenin seizoen zes, en kon niet anders dan beamen dat The West Wing één van de beste Amerikaanse tv-series ooit is. Een soort utopische tegenhanger van de reflecties op de Amerikaanse droom die in The Wire (De Beste Televisieserie Aller Tijden) zijn dystopische weerslag vond.

Beeld: The West Wing

Toen ook ikzelf een week of wat later door de volledige serie heen was, deelde ik Heymans' roes echter absoluut niet. Integendeel: ik voelde een West Wing-vormig gat in mijn bestaan als tv-kijker. Gelukkig vond ik toen Studio 60 on the Sunset Strip, de serie die Sorkin daarna maakte. In het Amerikaanse tv-seizoen 2006-2007 werden de 22 afleveringen uitgezonden van deze reeks, die draait om de perikelen achter de schermen van een Saturday Night Live-achtig sketch comedy programma. De setting is anders, maar de toon is ontzéttend West Wing: vol gravitas wordt door een ijzersterke ensemblecast gesteggeld in de wandelgangen, met name over grote thema's als geloof versus vrije meningsuiting en commercie versus kunst, in razendsnelle dialogen als pingpongwedstrijdjes met drie ballen. En stiekem komt ook de oorlog in Irak, een centraal onderwerp van The West Wing, gewoon weer even voorbij.

Waar de show-in-de-show echter onder leiding van kersvers makersduo Matt Albee (Matthew Perry) en Danny Tripp (Bradley Whitford) een succesverhaal wordt, bleef de show-buiten-de-show-in-de-show achter. De kijkcijfers van Studio 60 waren te laag, en al na één seizoen trok zender NBC er de stekker uit. Een geluk bij een ongeluk: het gaf Sorkin de ruimte zijn filmcarrière nieuw leven in te blazen. Stap één is nu The Social Network, dat zoals het er nu voor staat volgend jaar zal worden gevolgd door basketbalfilm Moneyball en in 2012 door musical Follies.

Sorkin meets Fincher

Dat de auteur door The Social Network werd aangetrokken is niet verwonderlijk: wonderkind Mark Zuckerberg (Jesse Eisenberg), de spil van de film, is een typisch Sorkin-personage. De medeoprichter en programmeur van Facebook is megalomaan, arrogant, hyperintelligent en sociaal onbeholpen. Vul voor programmeren 'politiek' in en je hebt Josh Lyman (opnieuw Bradley Whitford) uit The West Wing; maak er 'comedy' van en daar is Studio 60's Matt Albee. Net als elders in Sorkins werk is voor vrouwen geen rol van betekenis weggelegd, behalve dan dat zij de veroorzakers zijn van al het mannelijk gedrag. The Social Network maakt aannemelijk dat Zuckerberg Facebook ontwikkelde omdat zijn vriendin Erica hem dumpte. Maar als twee Facebook-groupies tijdens een bedrijfsvergadering waar de taken worden verdeeld aan Zuckerberg vragen of zij ook iets kunnen doen is de reactie een simpel: “nee.”

Het is veelzeggend dat The Social Network uiteindelijk toch vooral een film van regisseur David Fincher wordt, zonder dat de Sorkins dialogen daaronder lijden. Sterker nog: niet eerder kwam Sorkins stijl op het witte doek zo goed tot zijn recht. Sorkin en Fincher zijn aan elkaar gewaagd. Ze zijn beiden obsessief: Sorkin duldt geen coscenaristen en Fincher staat er om bekend van de meest onbeduidende shots tientallen takes te draaien, totdat hij precies heeft wat hij wil. Ze staan beiden bekend als klootzakken, vooral tegenover acteurs nietsontziend in hun streven naar perfectie. En ze blijven beiden ondanks dat alles toch aan het werk, omdat ze geniaal zijn en resultaten halen. Het is de perfecte combinatie: ook David Fincher zou zo een door Aaron Sorkin geschreven personage kunnen zijn.

Mail

Joost

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer