Het IFFR blijft als online platform achter bij het IDFA. Waarom lenen documentaires zich beter voor het internet?" /> Het IFFR blijft als online platform achter bij het IDFA. Waarom lenen documentaires zich beter voor het internet?" />
Asset 14

Hele wereld online

Terwijl IDFA al enkele jaren een bloeiend digitaal programma met speciaal voor internet gemaakte documentaires heeft, blijft het IFFR online steken in het streamen van films die eerder op het festival te zien waren. Leent de documentaire zich beter voor online vertoning dan fictie?

Ieder jaar zijn ze er weer in het programma van het International Documentary Filmfestival Amsterdam: slechte films over een goed onderwerp. Films die de aloude IDFA-discussie over vorm en inhoud weer eens oprakelen. Is een belangwekkend onderwerp – het lot van kindsoldaten, religieus fundamentalisme, de diverse manieren waarop we onze aardbol om zeep aan het helpen zijn – genoeg om geselecteerd te worden? Of zou het festival meer aandacht moeten hebben voor vernieuwing in de documentaire-vorm? Sinds 2004 beantwoordt IDFA die vraag met het programmaonderdeel Paradocs, waarin de experimentele documentaire centraal staat. Dat lijkt mooi, maar betekent ook dat die vormvernieuwing in het hoofdprogramma nog verder uit het oog verloren kan worden, vooral ook voor het publiek. IDFA is een onderwerpenfestival.

Opvallend genoeg lijkt op het International Film Festival Rotterdam meestal een tegenovergestelde discussie te heersen: is een experimentele of contemplatieve vorm genoeg om een sterke film op te leveren, of moet een film ook iets te vertellen hebben? In arthousekringen woedde de afgelopen maanden een verhitte discussie over de merites van zogenaamde 'slow cinema': films van ook in Rotterdam geliefde makers als Lisandro Alonso (Los muertos), Apichatpong Weerasethakul (Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives) en Semih Kaplanoglu (Honey), waarin het tempo laag is, en de weinige gebeurtenissen gevat worden in lange takes. Het is, stelde Sight & Sound-hoofdredacteur Nick James in een redactioneel in februari 2010, een vastomlijnde vorm geworden, en daarmee soms ook een lege huls.

Festivals online

De digitale documentaires in IDFA's online programma DocLab zetten sinds 2007 de vorm-versus-inhoud discussie op het Amsterdamse festival in een nieuw licht. Net als Paradocs begeeft DocLab zich op de rafelranden van het documentaire-genre, in dit geval de interactieve mogelijkheden van de online documentaire. De DocLab-projecten gaan elk op een eigen manier om met het nog grotendeels onontgonnen spectrum aan nieuwe mogelijkheden die het internet documentairemakers biedt, en zoeken in hun samenhang de grenzen van de documentaire op. Waar het bij de films uit het normale festivalprogramma meestal verleidelijk is om vooral over de inhoud te praten, is de eerste impuls bij bespreking van de DocLab-projecten juist steeds om de vorm centraal te stellen.

Analoge documentairemakers tonen uithoeken van de wereld om nieuwe verhalen te vertellen; digitale filmmakers zoeken naar nieuwe manieren om die verhalen te vertellen. Frederik Riekher, maker van het wonderschone project Soul Patron, stelt het expliciet in de IDFA-uitzending van het online filmprogramma The Milkbar: dankzij de interactieve mogelijkheden kunnen oninteressante onderwerpen toch interessante projecten opleveren. Dat is weer eens iets anders dan oninteressante films over onze fascinerende wereld.

Beeld: Soul Patron

Terwijl IDFA's DocLab in slechts enkele jaren is uitgegroeid tot een bloeiend en internationaal toonaangevend platform, blijft Rotterdam online achter. Natuurlijk, er is een prima website met info over alle films die tijdens de afgelopen en komende edities te zien waren en zullen zijn. Vanaf editie 2011 wordt er bovendien in samenwerking met cinemalink.tv mondjesmaat geëxperimenteerd met Video On Demand, het streaming aanbieden van films die eerder op het festival draaiden. En er was vorig jaar het project 'Cinema Reloaded', waarin werd geprobeerd om via crowdfunding een drietal films van festivalmakers Ho Yuhang, Pippilotti Rist en Alexis dos Santos gefinancierd te krijgen. Maar een specifieke online vertoningsplaats heeft het festival voorlopig niet. En dat terwijl Rotterdam altijd een uitstekend oog heeft gehad voor de 'extra-cinematische' kanten van de film: de rafelranden van de film die zich niet in de bioscoop maar bijvoorbeeld in expositieruimtes en bibliotheken of op beeldschermen in de openbare ruimte bevinden.

De wereld online

De projecten van de afgelopen DocLab-editie (alle 29 nog steeds online te vinden) geven een eerste idee van waarom dit zou kunnen zijn. Opvallend veel van de projecten draaien om de digitale weergave van een specifieke locatie of een reis van plek naar plek. Het eerder genoemde Soul Patron is een interactieve reis door Japen; Les communes de Paris duikt zoals de titel al impliceert in de wijken van Parijs; voor het multimediale This Land trekt filmmaker en fotograaf Dianne Whelan met een legereenheid mee naar het arctische noordpunt van Canada; Welcome to Pine Point van Michael Simons and Paul Shoebridge is een digitaal plakboek over het verdwenen Canadese mijndorpje Pine Point; en met The Wilderness Downtown maakte Chris Milk een digitale videoclip bij 'We Used to Wait' van Arcade Fire, waarin door middel van Google Maps Street View beelden van de plekken uit de jeugd van de bezoeker worden verwerkt.

Misschien wel de ultieme vorm van het weergeven van een plaats zien we in One Day on Earth, dat de hele wereld wil weergeven. Bezoekers werden opgeroepen om op 10 oktober jl. (10/10/10) een filmpje over hun dag te maken en op de site te plaatsen. Filmmaker Kyle Ruddick zal vervolgens een film van het materiaal monteren, zoals producent Ridley Scott en regisseur Kevin Macdonald dat ook voor het vergelijkbare YouTube-project Life in a Day (niet opgenomen in DocLab) zullen doen.

Hoezeer de vormen ook mogen verschillen – met een grote verscheidenheid in de gebruikte media (foto, video, tekst, geluid) en mate van interactiviteit – allen sluiten ze nauw aan bij wat de afgelopen jaren de centrale logica van het internet is geworden: de massale documentatie op kleine schaal van de wereld om ons heen. Op kleine schaal, omdat iedereen zijn eigen kleine stukje van de wereld beschrijft in blogposts, YouTube-filmpjes, Facebook-statusupdates en tweets. Maar ook massaal, omdat het geheel van al die kleine stukjes zo langzamerhand de hele aardbol bestrijkt, als een lappendeken van wereldbeeldjes.

Natuurlijk, er zit hier en daar wat fictie tussen. Er zijn blogs waarop korte verhalen of complete boeken worden geplaatst, en op YouTube staan hier en daar ook wat komische sketches. Maar grosso modo draait het internet er op dit moment om 'de werkelijkheid' te documenteren – een gefilterde of aangepaste versie ervan, maar daarmee nog geen fictionele. Zo bezien is het volstrekt logisch dat het documentaire-festival naar het internet migreert, terwijl het filmfestival zich verschanst in de bioscoop: het IDFA is online misschien zelfs wel meer thuis dan op het witte doek.

Alle genoemde DocLab-projecten zijn nog online te zien. Het IFFR loopt van 26 januari t/m 6 februari op diverse locaties in Rotterdam.

Mail

Joost

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer