Het IFFR blijft als online platform achter bij het IDFA. Waarom lenen documentaires zich beter voor het internet?" /> Het IFFR blijft als online platform achter bij het IDFA. Waarom lenen documentaires zich beter voor het internet?" />
Asset 14

Hele wereld online

Terwijl IDFA al enkele jaren een bloeiend digitaal programma met speciaal voor internet gemaakte documentaires heeft, blijft het IFFR online steken in het streamen van films die eerder op het festival te zien waren. Leent de documentaire zich beter voor online vertoning dan fictie?

Ieder jaar zijn ze er weer in het programma van het International Documentary Filmfestival Amsterdam: slechte films over een goed onderwerp. Films die de aloude IDFA-discussie over vorm en inhoud weer eens oprakelen. Is een belangwekkend onderwerp – het lot van kindsoldaten, religieus fundamentalisme, de diverse manieren waarop we onze aardbol om zeep aan het helpen zijn – genoeg om geselecteerd te worden? Of zou het festival meer aandacht moeten hebben voor vernieuwing in de documentaire-vorm? Sinds 2004 beantwoordt IDFA die vraag met het programmaonderdeel Paradocs, waarin de experimentele documentaire centraal staat. Dat lijkt mooi, maar betekent ook dat die vormvernieuwing in het hoofdprogramma nog verder uit het oog verloren kan worden, vooral ook voor het publiek. IDFA is een onderwerpenfestival.

Opvallend genoeg lijkt op het International Film Festival Rotterdam meestal een tegenovergestelde discussie te heersen: is een experimentele of contemplatieve vorm genoeg om een sterke film op te leveren, of moet een film ook iets te vertellen hebben? In arthousekringen woedde de afgelopen maanden een verhitte discussie over de merites van zogenaamde 'slow cinema': films van ook in Rotterdam geliefde makers als Lisandro Alonso (Los muertos), Apichatpong Weerasethakul (Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives) en Semih Kaplanoglu (Honey), waarin het tempo laag is, en de weinige gebeurtenissen gevat worden in lange takes. Het is, stelde Sight & Sound-hoofdredacteur Nick James in een redactioneel in februari 2010, een vastomlijnde vorm geworden, en daarmee soms ook een lege huls.

Festivals online

De digitale documentaires in IDFA's online programma DocLab zetten sinds 2007 de vorm-versus-inhoud discussie op het Amsterdamse festival in een nieuw licht. Net als Paradocs begeeft DocLab zich op de rafelranden van het documentaire-genre, in dit geval de interactieve mogelijkheden van de online documentaire. De DocLab-projecten gaan elk op een eigen manier om met het nog grotendeels onontgonnen spectrum aan nieuwe mogelijkheden die het internet documentairemakers biedt, en zoeken in hun samenhang de grenzen van de documentaire op. Waar het bij de films uit het normale festivalprogramma meestal verleidelijk is om vooral over de inhoud te praten, is de eerste impuls bij bespreking van de DocLab-projecten juist steeds om de vorm centraal te stellen.

Analoge documentairemakers tonen uithoeken van de wereld om nieuwe verhalen te vertellen; digitale filmmakers zoeken naar nieuwe manieren om die verhalen te vertellen. Frederik Riekher, maker van het wonderschone project Soul Patron, stelt het expliciet in de IDFA-uitzending van het online filmprogramma The Milkbar: dankzij de interactieve mogelijkheden kunnen oninteressante onderwerpen toch interessante projecten opleveren. Dat is weer eens iets anders dan oninteressante films over onze fascinerende wereld.

Beeld: Soul Patron

Terwijl IDFA's DocLab in slechts enkele jaren is uitgegroeid tot een bloeiend en internationaal toonaangevend platform, blijft Rotterdam online achter. Natuurlijk, er is een prima website met info over alle films die tijdens de afgelopen en komende edities te zien waren en zullen zijn. Vanaf editie 2011 wordt er bovendien in samenwerking met cinemalink.tv mondjesmaat geëxperimenteerd met Video On Demand, het streaming aanbieden van films die eerder op het festival draaiden. En er was vorig jaar het project 'Cinema Reloaded', waarin werd geprobeerd om via crowdfunding een drietal films van festivalmakers Ho Yuhang, Pippilotti Rist en Alexis dos Santos gefinancierd te krijgen. Maar een specifieke online vertoningsplaats heeft het festival voorlopig niet. En dat terwijl Rotterdam altijd een uitstekend oog heeft gehad voor de 'extra-cinematische' kanten van de film: de rafelranden van de film die zich niet in de bioscoop maar bijvoorbeeld in expositieruimtes en bibliotheken of op beeldschermen in de openbare ruimte bevinden.

De wereld online

De projecten van de afgelopen DocLab-editie (alle 29 nog steeds online te vinden) geven een eerste idee van waarom dit zou kunnen zijn. Opvallend veel van de projecten draaien om de digitale weergave van een specifieke locatie of een reis van plek naar plek. Het eerder genoemde Soul Patron is een interactieve reis door Japen; Les communes de Paris duikt zoals de titel al impliceert in de wijken van Parijs; voor het multimediale This Land trekt filmmaker en fotograaf Dianne Whelan met een legereenheid mee naar het arctische noordpunt van Canada; Welcome to Pine Point van Michael Simons and Paul Shoebridge is een digitaal plakboek over het verdwenen Canadese mijndorpje Pine Point; en met The Wilderness Downtown maakte Chris Milk een digitale videoclip bij 'We Used to Wait' van Arcade Fire, waarin door middel van Google Maps Street View beelden van de plekken uit de jeugd van de bezoeker worden verwerkt.

Misschien wel de ultieme vorm van het weergeven van een plaats zien we in One Day on Earth, dat de hele wereld wil weergeven. Bezoekers werden opgeroepen om op 10 oktober jl. (10/10/10) een filmpje over hun dag te maken en op de site te plaatsen. Filmmaker Kyle Ruddick zal vervolgens een film van het materiaal monteren, zoals producent Ridley Scott en regisseur Kevin Macdonald dat ook voor het vergelijkbare YouTube-project Life in a Day (niet opgenomen in DocLab) zullen doen.

Hoezeer de vormen ook mogen verschillen – met een grote verscheidenheid in de gebruikte media (foto, video, tekst, geluid) en mate van interactiviteit – allen sluiten ze nauw aan bij wat de afgelopen jaren de centrale logica van het internet is geworden: de massale documentatie op kleine schaal van de wereld om ons heen. Op kleine schaal, omdat iedereen zijn eigen kleine stukje van de wereld beschrijft in blogposts, YouTube-filmpjes, Facebook-statusupdates en tweets. Maar ook massaal, omdat het geheel van al die kleine stukjes zo langzamerhand de hele aardbol bestrijkt, als een lappendeken van wereldbeeldjes.

Natuurlijk, er zit hier en daar wat fictie tussen. Er zijn blogs waarop korte verhalen of complete boeken worden geplaatst, en op YouTube staan hier en daar ook wat komische sketches. Maar grosso modo draait het internet er op dit moment om 'de werkelijkheid' te documenteren – een gefilterde of aangepaste versie ervan, maar daarmee nog geen fictionele. Zo bezien is het volstrekt logisch dat het documentaire-festival naar het internet migreert, terwijl het filmfestival zich verschanst in de bioscoop: het IDFA is online misschien zelfs wel meer thuis dan op het witte doek.

Alle genoemde DocLab-projecten zijn nog online te zien. Het IFFR loopt van 26 januari t/m 6 februari op diverse locaties in Rotterdam.

Mail

Joost

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer