Het in elkaar knutselen van filmbeelden zoals nu op YouTube gebeurt, kent een lange traditie en is in feite een aanklacht tegen de manipulerende media en het machtige archief." /> Het in elkaar knutselen van filmbeelden zoals nu op YouTube gebeurt, kent een lange traditie en is in feite een aanklacht tegen de manipulerende media en het machtige archief." />
Asset 14

Found Footage Film

Beeldrecyclage of tweedehands filmmaken heeft niets te maken met de laatste eco-trends. Found footage film is een specifiek subgenre van experimentele cinema, waarin oud (historisch) beeldmateriaal hergebruikt wordt in nieuwe producties. Dit remixen van beeldmateriaal is geen nieuw fenomeen, wel is zij de laatste jaren weer actueel door de digitalisering van beeldarchieven en de opkomst van amateurfilm op internetsites als Youtube. Wat is het? Waar is het een reactie op? En wat heeft het archief ermee te maken?

Found footage film is een specifiek subgenre van experimentele of avant-garde cinema, waarin film- en videokunstenaars bestaand beeldmateriaal, dat zij niet zelf geschoten hebben, (analoog of digitaal) verknippen en over elkaar heen plakken om zo een nieuwe film of videowerk te fabriceren. Ooit begonnen als avant-gardistische kunstvorm in de jaren dertig van de vorige eeuw, is het gebruik van found footage de laatste jaren uitgegroeid tot een populaire techniek op videosites als YouTube. Zoals zo vaak gebeurt met kunstvormen die ooit hun tijd vooruit waren, maar na verloop van tijd door het grote publiek in verwaterde vorm als een soort amusement genoten worden. De opkomst van de Internetvariant van found footage heeft te maken met de toevloed van (amateur)video op internetsites als YouTube, waardoor we geconfronteerd worden met een enorme hoeveelheid aan beelden, die een beetje knutselaar doet likkebaarden. Deze nieuwe generatie knutselaars heeft de traditionele instrumenten van de experimentele filmmakers, dat wil zeggen de snijtafels waarop analoge filmrollen verknipt werden, losgelaten en zich volledig toegelegd op digitale bestanden en monteerprogramma’s. In tegenstelling tot de found footage filmmakers van het verleden, die hun materialen vonden in vergeten archieven en zelfs in vuilnisbakken, geeft de found footage filmmaker op YouTube de voorkeur aan bekend materiaal afkomstig uit Hollywoodfilms, TV shows of videogames. Hoe deze nieuwe werkjes te begrijpen? Als een verwaterde amusement vorm, of valt er wel degelijk een kritische boodschap te bespeuren? Zou het een reactie kunnen zijn op film in het tijdperk van zijn reproduceerbaarheid, oftewel een zeer pientere, moderne interpretatie van Walter Benjamin?

Dat zou tof zijn, maar het gros van de nieuwe films dragen meer overeenkomsten met de MTV music video, waarmee ik wil zeggen dat er absoluut pareltjes tussen zitten, maar dat het weinig met kritische reflectie en vernieuwing te maken heeft. De found footage films van het Internet verschillen zowel technisch als stilistisch aanzienlijk van de experimentele variant.

We Edit Life

Hoewel digitale technieken en de komst van het Internet de avant-gardistische kunstvorm radicaal veranderd hebben, bestaat er nog wel een aantal found footage filmmakers, die de moeite van het analyseren waard zijn en meer tussen beide tradities in lijken te staan. Naast obligate farden Hollywoodklassiekers, putten deze found footage filmmakers evengoed uit lullige bedrijfsfilmpjes, home movies en andere audiovisuele noise. Dit citeren en recyclen uit de media en cinema doet denken aan een vorm van culture jamming: stukjes mainstream cultuur, maar ook avant-garde, worden geconsumeerd, onteigend, verknoeid, misbruikt, verteert en herboetseert. Dit resulteert soms in een verrassende combinatie van kunst, entertainment en mediakritiek. Een voorbeeld van een dergelijk geslaagde combinatie is het werk van de Britse kunstenares People Like Us. Zie hieronder het werk ‘We Edit Life’.

Dit is een voorbeeld van audiovisuele collage. Analoog materiaal dat vervolgens gedigitaliseerd is en bewerkt. Meer dan bij andere found footage filmmakers, speelt de audiotrack een belangrijke rol in haar werk – People Like Us werkte voor zij de overstap naar film maakte, als found footage muzikant en radioprogrammamaker. Dit flitsend stukje beeldtsunami bestaat eigenlijk uit heel duf materiaal, gevonden in vergeten bedrijfsarchieven vol verouderde instructiefilms en reclames. Zoals de titel al doet vermoeden, vestigt zij de aandacht op de manier waarop ons wereldbeeld door de huidige media als een kijkdoos in elkaar geknutseld is. Een beetje found footage filmmaker, meent People Like Us, is bovenal een begaafd editor en media-archeoloog; iemand die niet vies is van een beetje beeldmanipulatie en gemakkelijk haar weg kan vinden in de huidige zondvloed aan beelden en betekenissen. Het werk van People Like Us is niet alleen een aanklacht tegen de huidige manipulerende media, maar ook tegen het institutionele archief. Wat dat betreft is People Like Us schatplichtig aan de traditionele found footage film. Om dit laatste te begrijpen, loont het de moeite het ‘found’ in found footage film nader specificeren. Wat heeft het archief ermee te maken?

Waarom het ene materiaal in de vuilnisbak mag en het andere niet

Het archief is een officieel instituut, dat haar materialen zorgvuldig selecteert om zo een specifieke collectie, bijvoorbeeld de Nederlandse audiovisuele cultuur, op te bouwen en voor toekomstige generaties te behouden. Deze materialen zijn archiefwaardig, omdat ze een culturele en historische waarde hebben. Daarentegen bestaat het overgrote deel van found footage uit audiovisuele ruis; vondelingen die niemand hoeft te herinneren, laat staan bewaren. De found footage filmmaker geeft dit weesmateriaal als het ware een onderkomen in nieuwe producties. De found footage film fungeert dus als (artistiek)archief, waarbinnen het beeldmateriaal geherbergd wordt en een nieuwe betekenis krijgt. Dit is meer dan liefdadigheid. Het is een zeer kritische houding ten opzichte van het institutionele archief, want wie bepaalt eigenlijk wat wij moeten herinneren en vergeten? Heeft iets historische waarde en wordt het daarom gearchiveerd of is iets waardevol omdat het gearchiveerd is? Worden minderheden in het archief vertegenwoordigd? Het marginale? Kan ik Rembo & Rembo wel aan mijn kleinkinderen laten zien? En wat gebeurt er eigenlijk met al die Youtube filmpjes? Of hoe zit het met het behoud van al die Internetsites? Zal Hardhoofd ooit als onderdeel van de Nederlandse audiovisuele cultuur in een archief belanden?

De avant-gardistische found footage film trok ten strijde tegen het zogenaamd neutrale archief, dat in wezen, als bewaker van het collectieve geheugen, een zeer machtig politiek instrument is. Door te selecteren en te categoriseren bepaalt het instituut immers wat culturele of historische waarde bezit. Wat de moeite van het archiveren is, is niet zozeer een stoffige vraag, eerder een bloederige strijd om erkenning, herkenning en rechtvaardigheid. Nu moet ik natuurlijk niet overdrijven, want ik denk niet dat People Like Us op de bres staat voor het behoud van mannen met snorren en verouderde apparatuur. Ook hoeven we ons geen zorgen te maken om Rembo & Rembo, dat zit allemaal netjes in een televisiearchief. Misschien heeft het traditionele beeldarchief sowieso aan macht ingeboet, nu Internet in zichzelf al functioneert als één grote opslagplaats. Een opslagplaats die bovendien vele malen democratischer is dan het traditionele archief. Toch is er nog niemand opgestaan die het Internet in kaart gaat brengen of wil bewaren voor toekomstige generaties, terwijl we al meer dan 15 jaar online zijn. Dankzij YouTube heeft de huidige generatie online found footage filmmakers een veel groter publiek tot hun beschikking. Zij zouden dus alsnog in de voetsporen van hun experimentele voorgangers kunnen treden.

Mail

Annabel

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer