Het in elkaar knutselen van filmbeelden zoals nu op YouTube gebeurt, kent een lange traditie en is in feite een aanklacht tegen de manipulerende media en het machtige archief." /> Het in elkaar knutselen van filmbeelden zoals nu op YouTube gebeurt, kent een lange traditie en is in feite een aanklacht tegen de manipulerende media en het machtige archief." />
Asset 14

Found Footage Film

Beeldrecyclage of tweedehands filmmaken heeft niets te maken met de laatste eco-trends. Found footage film is een specifiek subgenre van experimentele cinema, waarin oud (historisch) beeldmateriaal hergebruikt wordt in nieuwe producties. Dit remixen van beeldmateriaal is geen nieuw fenomeen, wel is zij de laatste jaren weer actueel door de digitalisering van beeldarchieven en de opkomst van amateurfilm op internetsites als Youtube. Wat is het? Waar is het een reactie op? En wat heeft het archief ermee te maken?

Found footage film is een specifiek subgenre van experimentele of avant-garde cinema, waarin film- en videokunstenaars bestaand beeldmateriaal, dat zij niet zelf geschoten hebben, (analoog of digitaal) verknippen en over elkaar heen plakken om zo een nieuwe film of videowerk te fabriceren. Ooit begonnen als avant-gardistische kunstvorm in de jaren dertig van de vorige eeuw, is het gebruik van found footage de laatste jaren uitgegroeid tot een populaire techniek op videosites als YouTube. Zoals zo vaak gebeurt met kunstvormen die ooit hun tijd vooruit waren, maar na verloop van tijd door het grote publiek in verwaterde vorm als een soort amusement genoten worden. De opkomst van de Internetvariant van found footage heeft te maken met de toevloed van (amateur)video op internetsites als YouTube, waardoor we geconfronteerd worden met een enorme hoeveelheid aan beelden, die een beetje knutselaar doet likkebaarden. Deze nieuwe generatie knutselaars heeft de traditionele instrumenten van de experimentele filmmakers, dat wil zeggen de snijtafels waarop analoge filmrollen verknipt werden, losgelaten en zich volledig toegelegd op digitale bestanden en monteerprogramma’s. In tegenstelling tot de found footage filmmakers van het verleden, die hun materialen vonden in vergeten archieven en zelfs in vuilnisbakken, geeft de found footage filmmaker op YouTube de voorkeur aan bekend materiaal afkomstig uit Hollywoodfilms, TV shows of videogames. Hoe deze nieuwe werkjes te begrijpen? Als een verwaterde amusement vorm, of valt er wel degelijk een kritische boodschap te bespeuren? Zou het een reactie kunnen zijn op film in het tijdperk van zijn reproduceerbaarheid, oftewel een zeer pientere, moderne interpretatie van Walter Benjamin?

Dat zou tof zijn, maar het gros van de nieuwe films dragen meer overeenkomsten met de MTV music video, waarmee ik wil zeggen dat er absoluut pareltjes tussen zitten, maar dat het weinig met kritische reflectie en vernieuwing te maken heeft. De found footage films van het Internet verschillen zowel technisch als stilistisch aanzienlijk van de experimentele variant.

We Edit Life

Hoewel digitale technieken en de komst van het Internet de avant-gardistische kunstvorm radicaal veranderd hebben, bestaat er nog wel een aantal found footage filmmakers, die de moeite van het analyseren waard zijn en meer tussen beide tradities in lijken te staan. Naast obligate farden Hollywoodklassiekers, putten deze found footage filmmakers evengoed uit lullige bedrijfsfilmpjes, home movies en andere audiovisuele noise. Dit citeren en recyclen uit de media en cinema doet denken aan een vorm van culture jamming: stukjes mainstream cultuur, maar ook avant-garde, worden geconsumeerd, onteigend, verknoeid, misbruikt, verteert en herboetseert. Dit resulteert soms in een verrassende combinatie van kunst, entertainment en mediakritiek. Een voorbeeld van een dergelijk geslaagde combinatie is het werk van de Britse kunstenares People Like Us. Zie hieronder het werk ‘We Edit Life’.

Dit is een voorbeeld van audiovisuele collage. Analoog materiaal dat vervolgens gedigitaliseerd is en bewerkt. Meer dan bij andere found footage filmmakers, speelt de audiotrack een belangrijke rol in haar werk – People Like Us werkte voor zij de overstap naar film maakte, als found footage muzikant en radioprogrammamaker. Dit flitsend stukje beeldtsunami bestaat eigenlijk uit heel duf materiaal, gevonden in vergeten bedrijfsarchieven vol verouderde instructiefilms en reclames. Zoals de titel al doet vermoeden, vestigt zij de aandacht op de manier waarop ons wereldbeeld door de huidige media als een kijkdoos in elkaar geknutseld is. Een beetje found footage filmmaker, meent People Like Us, is bovenal een begaafd editor en media-archeoloog; iemand die niet vies is van een beetje beeldmanipulatie en gemakkelijk haar weg kan vinden in de huidige zondvloed aan beelden en betekenissen. Het werk van People Like Us is niet alleen een aanklacht tegen de huidige manipulerende media, maar ook tegen het institutionele archief. Wat dat betreft is People Like Us schatplichtig aan de traditionele found footage film. Om dit laatste te begrijpen, loont het de moeite het ‘found’ in found footage film nader specificeren. Wat heeft het archief ermee te maken?

Waarom het ene materiaal in de vuilnisbak mag en het andere niet

Het archief is een officieel instituut, dat haar materialen zorgvuldig selecteert om zo een specifieke collectie, bijvoorbeeld de Nederlandse audiovisuele cultuur, op te bouwen en voor toekomstige generaties te behouden. Deze materialen zijn archiefwaardig, omdat ze een culturele en historische waarde hebben. Daarentegen bestaat het overgrote deel van found footage uit audiovisuele ruis; vondelingen die niemand hoeft te herinneren, laat staan bewaren. De found footage filmmaker geeft dit weesmateriaal als het ware een onderkomen in nieuwe producties. De found footage film fungeert dus als (artistiek)archief, waarbinnen het beeldmateriaal geherbergd wordt en een nieuwe betekenis krijgt. Dit is meer dan liefdadigheid. Het is een zeer kritische houding ten opzichte van het institutionele archief, want wie bepaalt eigenlijk wat wij moeten herinneren en vergeten? Heeft iets historische waarde en wordt het daarom gearchiveerd of is iets waardevol omdat het gearchiveerd is? Worden minderheden in het archief vertegenwoordigd? Het marginale? Kan ik Rembo & Rembo wel aan mijn kleinkinderen laten zien? En wat gebeurt er eigenlijk met al die Youtube filmpjes? Of hoe zit het met het behoud van al die Internetsites? Zal Hardhoofd ooit als onderdeel van de Nederlandse audiovisuele cultuur in een archief belanden?

De avant-gardistische found footage film trok ten strijde tegen het zogenaamd neutrale archief, dat in wezen, als bewaker van het collectieve geheugen, een zeer machtig politiek instrument is. Door te selecteren en te categoriseren bepaalt het instituut immers wat culturele of historische waarde bezit. Wat de moeite van het archiveren is, is niet zozeer een stoffige vraag, eerder een bloederige strijd om erkenning, herkenning en rechtvaardigheid. Nu moet ik natuurlijk niet overdrijven, want ik denk niet dat People Like Us op de bres staat voor het behoud van mannen met snorren en verouderde apparatuur. Ook hoeven we ons geen zorgen te maken om Rembo & Rembo, dat zit allemaal netjes in een televisiearchief. Misschien heeft het traditionele beeldarchief sowieso aan macht ingeboet, nu Internet in zichzelf al functioneert als één grote opslagplaats. Een opslagplaats die bovendien vele malen democratischer is dan het traditionele archief. Toch is er nog niemand opgestaan die het Internet in kaart gaat brengen of wil bewaren voor toekomstige generaties, terwijl we al meer dan 15 jaar online zijn. Dankzij YouTube heeft de huidige generatie online found footage filmmakers een veel groter publiek tot hun beschikking. Zij zouden dus alsnog in de voetsporen van hun experimentele voorgangers kunnen treden.

Mail

Annabel

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer