Asset 14

Wrong Time Wrong Place, Bravehearts

Nog nauwelijks hersteld van de eerste docutrialoog waagden Stephane en Emy zich aan een nieuwe sessie, ditmaal bijgestaan door Noor. Gedrieën zagen ze twee documentaires: John Appels Wrong Time Wrong Place (de openingsfilm van IDFA) en Kari Anne Moe’s Bravehearts. Beide films gaan over de massamoord op het Noorse eiland Utøya, maar qua benadering hadden niet ze verder uit elkaar kunnen liggen.

Trailer Bravehearts

Stephane: Noorwegen ziet er wel uit als de ideale vakantiebestemming....

Noor: Ja! Nou daarmee hebben we alle vrolijkheid wel gehad. Wat een intens heftige films. Maar dat kan natuurlijk niet anders met zo’n onderwerp.

Emy: Maar eigenlijk ging Wrong Time Wrong Place helemaal niet speciaal over Utøya. Het centrale thema was het toeval. Hebben jullie het Volkskrant-interview met John Appel gelezen?

Stephane: Nee, vertel.

Emy: Appel zegt daarin: “Het had in principe elk groot drama kunnen zijn.” Hij wilde vooral kijken welke toevalligheden ervoor zorgen dat bij een ramp sommige mensen wel overleven en anderen niet. Vandaar dat hij de drie jongeren heeft geïnterviewd die zich in een wc-hokje verscholen waar Breivik toevallig niet op schoot.

Noor: Die willekeur komt vaker terug in Appels films. Hij heeft bijvoorbeeld Het Beloofde Land gemaakt, een documentaire over een man die onopgemerkt al een hele tijd dood in zijn huis lag. Van tevoren wist Appel niet over wie die film zou gaan. Hij is toen gewoon afgegaan op het eerste nieuwsbericht dat hij tegenkwam over zo'n geval.

Stephane: Volgens mij scheelt het hier dat John Appel zelf niet uit Noorwegen komt en dus geen directe band heeft met het onderwerp. Niks lastiger dan films maken over een ramp in je vaderland. De Amerikaanse films over 9/11 waren stuk voor stuk verschrikkelijk. En De Storm over onze watersnoodramp schijnt nog erger te zijn.

Emy: Ik vond de keuze voor Utøya eerlijk gezegd niet de meest handige als je een film over toeval wilt maken. Dit is een ramp met een duidelijke dader. Sommige van de geïnterviewden waren het ook niet met Appels toevalsvisie eens. Dat leverde een sterk moment op met de ouders van de Georgische Tamta. Haar moeder zegt: “Als ze thuis was gebleven, was ze hier gestorven, want als het je tijd is, is het je tijd.” Waarop Tamtas vader zowel tegen het idee van voorbestemming als tegen het idee van toeval in gaat: “Ze is dood vanwege die moordenaar.”

Noor: Ik word weer helemaal neerslachtig nu we het erover hebben. De meest ijzingwekkende scène zat in de film Bravehearts, waarin de politieke activiteiten van de jongeren centraal staan. Het meisje Johanne doet minutieus uit de doeken wat er gebeurde. Zonder montage, een scene van ruim tien minuten, waarbij ze recht in de camera vertelt hoe ze zich verstopte in een schuilplaats die geen schuilplaats was en op een gegeven moment oog in oog staat met Breivik. Ik had verwacht dat de maker ervoor zou kiezen om de ramp in ‘echte’ beelden te laten zien, maar uiteindelijk was dit beeld via de woorden van het meisje vele malen enger.

Stephane: Klopt. En ‘ijzingwekkend’ is het goede woord. Het was ook ijzingwekkend dat je in Bravehearts af en toe een shot van het vrolijk lachende meisje Tamta zag, terwijl in Wrong Time Wrong Place uitgebreid haar dood werd beschreven.

Emy: De scène met de vertellende Johanne maakte Bravehearts heel indrukwekkend. Verder zat hij niet zo vakkundig in elkaar.

Stephane: Bravehearts is chronologisch gemonteerd. De documentaire zou in eerste instantie gaan over politiek actieve jongeren in Noorwegen. Dus de eerste drie kwartier is er niks aan de hand, is het een beetje saai, en daarna komt die ramp keihard aan. En vervolgens wordt alles weer als vanouds, behalve dat de racisten iets minder racistisch zijn.

Noor: Het is wel cru dat je dan als documentairemaker opeens goud in handen hebt.

Emy: Een beetje saai… Misschien wel, al hoeft een documentaire over politiek bewuste jongeren dat niet te zijn. Het begin deed me denken aan de documentaire Follow the Leader, over drie conservatieve Amerikaanse tieners met politieke ambities. Maar je kijkt hier toch anders naar omdat je weet dat Utøya eraan komt. Je zit te wachten op de ramp. In vergelijking daarmee zijn de doorsnee perikelen van scholieren supersaai.

Noor: Ik vond het begin ook langdradig, het naderende onheil werd pas voelbaar toen ze op de boot zaten op weg naar Utøya. Misschien wilde de maker geen gebruik maken van geforceerde spanning uit respect voor het onderwerp, waar ik me ook wel iets bij kan voorstellen. Maar ja, het oorspronkelijke uitgangspunt van de film, dat is natuurlijk in een keer van de baan, en het is best gek dat ze er niet voor kozen om alles om te gooien. Daardoor werd het geen geheel.

Stephane: Dat is heel raar! Die film werd gewoon gemonteerd alsof het filmplan nageleefd moest worden! Totaal absurd!

Noor: Voor mij gingen beide films ook over hoe je zo’n ramp overleeft. De ouders van Tamta bijvoorbeeld, waren alleen maar bezig om hun dochter te herinneren en in ere te houden. Dan overleef je wel, maar leef je nog nauwelijks. Zo verdrietig.

Emy: Ja, de ouders van Tamta zorgden voor de meest ontroerende scenes van Wrong Time Wrong Place. Maar toch bleef ik me dan bewust van de filmmaker en dacht ik: die mensen heb je knap opgespoord, John Appel! Juist omdat Bravehearts knulliger was, deed die documentaire me meer. Tot tranen aan toe.

Noor: Ik hield het ook niet droog. Het leven is echt vreselijk. Ik ga zo mijn psycholoog maar weer eens bellen voor een afspraak. Of bier drinken in de kroeg, dat mag ook wel eens helpen.

Stephane: (knikt instemmend en pinkt een traantje weg)

Wrong Time Wrong Place en Bravehearts draaien op IDFA, maar van John Appels film zijn alle voorstellingen uitverkocht. Je kunt deze documentaire nog wel in de bioscoop zien.

Mail

Redactie

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer