Asset 14

Wrong Time Wrong Place, Bravehearts

Nog nauwelijks hersteld van de eerste docutrialoog waagden Stephane en Emy zich aan een nieuwe sessie, ditmaal bijgestaan door Noor. Gedrieën zagen ze twee documentaires: John Appels Wrong Time Wrong Place (de openingsfilm van IDFA) en Kari Anne Moe’s Bravehearts. Beide films gaan over de massamoord op het Noorse eiland Utøya, maar qua benadering hadden niet ze verder uit elkaar kunnen liggen.

Trailer Bravehearts

Stephane: Noorwegen ziet er wel uit als de ideale vakantiebestemming....

Noor: Ja! Nou daarmee hebben we alle vrolijkheid wel gehad. Wat een intens heftige films. Maar dat kan natuurlijk niet anders met zo’n onderwerp.

Emy: Maar eigenlijk ging Wrong Time Wrong Place helemaal niet speciaal over Utøya. Het centrale thema was het toeval. Hebben jullie het Volkskrant-interview met John Appel gelezen?

Stephane: Nee, vertel.

Emy: Appel zegt daarin: “Het had in principe elk groot drama kunnen zijn.” Hij wilde vooral kijken welke toevalligheden ervoor zorgen dat bij een ramp sommige mensen wel overleven en anderen niet. Vandaar dat hij de drie jongeren heeft geïnterviewd die zich in een wc-hokje verscholen waar Breivik toevallig niet op schoot.

Noor: Die willekeur komt vaker terug in Appels films. Hij heeft bijvoorbeeld Het Beloofde Land gemaakt, een documentaire over een man die onopgemerkt al een hele tijd dood in zijn huis lag. Van tevoren wist Appel niet over wie die film zou gaan. Hij is toen gewoon afgegaan op het eerste nieuwsbericht dat hij tegenkwam over zo'n geval.

Stephane: Volgens mij scheelt het hier dat John Appel zelf niet uit Noorwegen komt en dus geen directe band heeft met het onderwerp. Niks lastiger dan films maken over een ramp in je vaderland. De Amerikaanse films over 9/11 waren stuk voor stuk verschrikkelijk. En De Storm over onze watersnoodramp schijnt nog erger te zijn.

Emy: Ik vond de keuze voor Utøya eerlijk gezegd niet de meest handige als je een film over toeval wilt maken. Dit is een ramp met een duidelijke dader. Sommige van de geïnterviewden waren het ook niet met Appels toevalsvisie eens. Dat leverde een sterk moment op met de ouders van de Georgische Tamta. Haar moeder zegt: “Als ze thuis was gebleven, was ze hier gestorven, want als het je tijd is, is het je tijd.” Waarop Tamtas vader zowel tegen het idee van voorbestemming als tegen het idee van toeval in gaat: “Ze is dood vanwege die moordenaar.”

Noor: Ik word weer helemaal neerslachtig nu we het erover hebben. De meest ijzingwekkende scène zat in de film Bravehearts, waarin de politieke activiteiten van de jongeren centraal staan. Het meisje Johanne doet minutieus uit de doeken wat er gebeurde. Zonder montage, een scene van ruim tien minuten, waarbij ze recht in de camera vertelt hoe ze zich verstopte in een schuilplaats die geen schuilplaats was en op een gegeven moment oog in oog staat met Breivik. Ik had verwacht dat de maker ervoor zou kiezen om de ramp in ‘echte’ beelden te laten zien, maar uiteindelijk was dit beeld via de woorden van het meisje vele malen enger.

Stephane: Klopt. En ‘ijzingwekkend’ is het goede woord. Het was ook ijzingwekkend dat je in Bravehearts af en toe een shot van het vrolijk lachende meisje Tamta zag, terwijl in Wrong Time Wrong Place uitgebreid haar dood werd beschreven.

Emy: De scène met de vertellende Johanne maakte Bravehearts heel indrukwekkend. Verder zat hij niet zo vakkundig in elkaar.

Stephane: Bravehearts is chronologisch gemonteerd. De documentaire zou in eerste instantie gaan over politiek actieve jongeren in Noorwegen. Dus de eerste drie kwartier is er niks aan de hand, is het een beetje saai, en daarna komt die ramp keihard aan. En vervolgens wordt alles weer als vanouds, behalve dat de racisten iets minder racistisch zijn.

Noor: Het is wel cru dat je dan als documentairemaker opeens goud in handen hebt.

Emy: Een beetje saai… Misschien wel, al hoeft een documentaire over politiek bewuste jongeren dat niet te zijn. Het begin deed me denken aan de documentaire Follow the Leader, over drie conservatieve Amerikaanse tieners met politieke ambities. Maar je kijkt hier toch anders naar omdat je weet dat Utøya eraan komt. Je zit te wachten op de ramp. In vergelijking daarmee zijn de doorsnee perikelen van scholieren supersaai.

Noor: Ik vond het begin ook langdradig, het naderende onheil werd pas voelbaar toen ze op de boot zaten op weg naar Utøya. Misschien wilde de maker geen gebruik maken van geforceerde spanning uit respect voor het onderwerp, waar ik me ook wel iets bij kan voorstellen. Maar ja, het oorspronkelijke uitgangspunt van de film, dat is natuurlijk in een keer van de baan, en het is best gek dat ze er niet voor kozen om alles om te gooien. Daardoor werd het geen geheel.

Stephane: Dat is heel raar! Die film werd gewoon gemonteerd alsof het filmplan nageleefd moest worden! Totaal absurd!

Noor: Voor mij gingen beide films ook over hoe je zo’n ramp overleeft. De ouders van Tamta bijvoorbeeld, waren alleen maar bezig om hun dochter te herinneren en in ere te houden. Dan overleef je wel, maar leef je nog nauwelijks. Zo verdrietig.

Emy: Ja, de ouders van Tamta zorgden voor de meest ontroerende scenes van Wrong Time Wrong Place. Maar toch bleef ik me dan bewust van de filmmaker en dacht ik: die mensen heb je knap opgespoord, John Appel! Juist omdat Bravehearts knulliger was, deed die documentaire me meer. Tot tranen aan toe.

Noor: Ik hield het ook niet droog. Het leven is echt vreselijk. Ik ga zo mijn psycholoog maar weer eens bellen voor een afspraak. Of bier drinken in de kroeg, dat mag ook wel eens helpen.

Stephane: (knikt instemmend en pinkt een traantje weg)

Wrong Time Wrong Place en Bravehearts draaien op IDFA, maar van John Appels film zijn alle voorstellingen uitverkocht. Je kunt deze documentaire nog wel in de bioscoop zien.

Mail

Redactie

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer