Asset 14

Daten als de dood nog naklinkt

Daten en rouw

Rouw laat geen enkel deel van het leven onberoerd, merkt Babet te Winkel na het overlijden van haar moeder. In dit persoonlijke essay onderzoekt ze de relatie tussen daten en de dood.

Toen mijn moeder bijna een jaar dood was, probeerde ik op een date het feit dat mijn moeder bijna een jaar dood was te vermijden. Ik bedoel, ik vergat het zelf heus niet. Ik wilde het gewoon niet zeggen. Maar wat zeg je dan wel, als alles wat je de afgelopen jaren hebt gedaan, samenhangt met mantelzorgen, ziekenhuizen, doodgaan en niet-doodgaan?

Daar hebben mensen het dus niet vaak over, over hoe rouwen je dateleven beïnvloedt – tenminste, niet als het niet je geliefde is die je bent verloren.

Ik heb een studievriendin met wie ik heel goed kan praten over onze fascinaties en over levenskunst. Toen we elkaar net kenden, luisterden we alle twee geïntrigeerd naar elkaar omdat er zoveel overeenkwam - maar op een zeker punt, hoe dichter we bij zingeving en de dood kwamen, namen we een radicaal andere afslag. Kort samengevat gaf voor haar de dood het leven zin; voor mij had het leven zin ondánks de dood. Over liefde praatte ik niet graag met haar, omdat ik me schaamde dat ook daar de dood binnengedrongen was. 

Ik wist niet of er plek was voor mijn pijn

‘Wanneer had jij voor het laatst seks?’ vroeg ze eens, toen mijn moeder bijna een jaar dood was. Het was niet op die laatste date geweest. Op die laatste date had ik niks te vertellen gehad. En daar was ik vervolgens zo mee bezig geweest dat er geen ruimte was om iets nieuws te laten ontstaan. Ik weet ook niet of ik die prille gevoelens zou hebben opgemerkt. De rauwe pijn van rouw neemt zoveel plek in, dat ik daarvoor wel heel goed had moeten opletten. Daar, zittend aan dat tafeltje met die date, was het niet het juiste moment geweest om al mijn gevoelens te voelen. Ik wist niet of er plek was voor mijn pijn. Dus schakelde ik weg. Stel je een ouderwetse radio voor. Het is alsof pijn en liefde op precies dezelfde frequentie spelen. Als ik wegschakel van de pijn, schakel ik ook meteen weg van de liefde. 

Een tijdje geleden zag ik die vriendin weer. We gingen wandelen langs de IJssel, die overstroomd is door de hevige regen die is gevallen. We troffen elkaar op het station en  vroegen bij het restaurant ertegenover of ze ook koffie hadden om mee te nemen. 

‘Met havermelk?’ probeerde ik.

Lopend langs de IJssel praten we over de route, het Kleine Leven en offline zijn. We lopen diep in de uiterwaarden: de rivierbanken waarin de IJssel de ruimte krijgt om te overstromen, maar tegelijkertijd van vrijelijk stromen wordt weerhouden. Dan vraag ik haar hoe haar dagen er zo uitzien naast haar werk. Ik denk aan de stapel boeken in haar werkkamer waarover ze de vorige keer vertelde, haar familie en specifiek haar zieke vader.

‘Mijn vader wordt niet meer beter. Hij heeft niet lang meer te leven, hoorden we een paar weken geleden bij de halfjaarlijkse controle.’

Ze vertelt over het verlangen naar aspecten die gewoon doorgaan

Dan volgt een gesprek, niet enkel over wat het betekent om te leven met de dood op de drempel, maar ook over hoe de naderende dood zoveel andere levensgebieden niet onberoerd laat. 

Ze vertelt over het verlangen naar aspecten die gewoon doorgaan (‘Mag mijn werk gewoon mijn werk blijven?’) en ook over hoe relaties erdoor veranderen. Zo wordt een gewoon verzoek van een kennis om even tickets bij haar ouders neer te leggen, zodat zijn dochter ze daar op kan halen, beladen (ik besef meteen dat op die datum zo ver in de toekomst haar vader er waarschijnlijk niet meer is). Een gesprek in de supermarkt dat begint met ‘hoe is het met je?’ kan ineens teveel zijn. Antwoorden dat de Dood op de drempel staat is veel te intiem voor een begin. Iets anders antwoorden te banaal, een leugen bijna.  

Ik vraag haar niet naar haar dateleven. Dus vertel ik ook niet dat het makkelijker wordt. Wel eerst nog wat moeilijker trouwens, maar daarna makkelijker. Dat is hoe dan ook een dooddoener waar je niet zoveel aan hebt op het moment zelf. Ik zeg niet dat hoe ouder je wordt, hoe meer mensen er ook verliezen kennen en fijngevoeligheid voor deze onderwerpen ontwikkelen. En dat als je jezelf durft te laten zien, er een selectie plaats vindt en je een aanzuigende werking hebt op mensen die ook met de zwaarte resoneren. Niet alleen in liefdesverbindingen, maar in verbindingen in het algemeen. Ik zeg haar niet dat ze sowieso haar eigen vorm moet vinden voor liefde en verbinding. 

In plaats daarvan gooi ik ons eeuwenoude balletje nog eens op: ‘Zeg, geeft de dood het leven zin?’

Mail

Babet te Winkel Babet te Winkel (1991) is opgeleid aan de Universiteit voor Humanistiek om mensen te begeleiden bij zingeving en levensvragen. Ze richtte Verlieskunst op om ruimte te creëren voor rouw en geeft rouwmassages.

Aida de Jong Aida de Jong (1995) is een illustrator en poppenmaker wonend in Utrecht. In haar werk zoekt ze vaak thema's die haar beangstigen, om er vervolgens met een nieuwe blik naar te kijken.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Een villa voor het onbekende

Een villa voor het onbekende

Floris Tesink bezocht het FOMU, waar Grace Ndiritu door associatieve combinatie een expositie invulde. "Dit conflict tussen de fotografie en de ruimte brengt je op een plek die niet te begrijpen is, maar toch verslavend voelt voor degene die zich hieraan overgeeft." Lees meer

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echt subsidies zijn’?

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echte subsidies’ zijn?

‘De grootste catastrofe in de geschiedenis van de mensheid is niet het moment voor afleidingsmanoeuvres.’ Lees meer

:De aankondiging: De kunst van vertrekken (deel 1)

De kunst van vertrekken: de aankondiging

Voor kunstenaars is het essentieel om zichtbaar te zijn voor publiek. Maar wat gebeurt er als een kunstenaar zich terugtrekt of zelfs helemaal stopt met het maken van kunst? In deel 1 van de serie ‘De kunst van het vertrekken’ kijkt Lara den Hartog Jager naar de kunst waarmee sommige kunstenaars afscheid nemen uit de kunstwereld. Lees meer

Een gestolde eeuwigheid

Futiliteit op een gestolde eeuwigheid

De bergen laten Nick Sens al even niet meer met rust. Waar komt de drang vandaan ze, ondanks de mogelijke gevaren, te willen beklimmen? Lees meer

:Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag 1

Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag

24 juni was het Veteranendag, acht jaar geleden was het de oud-militairen voor het eerst verboden tijdens het veteranendefilé te lopen met de Morgenster, de vlag van de Papoea’s. Waarom gebeurde dat? Lees meer

 1

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

Bijna 80 jaar na dato erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 pas als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdatum. Benjamin Caton vraagt zich af waarom sommige partijen deze ontwikkelingen tegenwerken en waar hun denkfouten zitten. 'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.' Lees meer

:De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt 1

De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt

Wat willen we vertellen, wat hebben we te vertellen en hoe willen we dat vertellen? Amber Netten, Marleen Doré en Zuma Knegjes vinden houvast in collectiviteit. Lees meer

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Als klein meisje had Roosje van der Kamp een ritueel waarmee ze hoopte haar ouders te kunnen beschermen tegen de dood. Kan magisch denken in plaats van een poging tot controle, ook een vorm van loslaten zijn? Kan het ook een daad van liefde zijn? Lees meer

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia) 4

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia)

Toen in juni 2014 een week in het teken van eten stond was Emy Koopman not amused. Ze schreef een nog altijd actueel essay over de vraag of een eetstoornis een modeverschijnsel is. Eten door de ogen van een ex-magerzuchtige. Lees meer

Zeikwijf

De on//smakelijke week: Pisnijd

Van hoge prijzen tot pottenkijkers: een bezoek aan een openbaar toilet is voor vrouwen vaak niet vanzelfsprekend. Sofie Hees verdiept zich in de ins en outs van dit decennia-oude probleem. Lees meer

Ik heb schijt

Ik heb schijt

Maatschappelijke ongelijkheid begint in de buurt waarin je opgroeit laat Milio van de Kamp zien in zijn debuut ‘Misschien moet je iets lager mikken’, dat op 16 mei verschijnt. Een voorpublicatie. Lees meer

Toxic Friendships

Toxic Friendships

Het verbreken van toxic friendships geldt op TikTok als een vorm van self-care, maar is dat wel zo? Rijk Kistemaker buigt zich erover. Lees meer

Factdroppen

Factdroppen

Is het herhalen van feiten een manier om grip te krijgen op een wereld die steeds onzekerder is? Max Beijneveld gaat op zoek naar een alternatief voor ongebreideld factdroppen. Lees meer

Een <em>mountain home</em> in een wereld waar de tijd verdwijnt

Een mountain home in een wereld waar de tijd verdwijnt

Na het luisteren van de podcast Dolly Parton’s America besluit Anna van der Kruis haar eigen fascinatie voor Dolly Parton te onderzoeken. Waarom slikt ze alles wat Dolly haar verkoopt? Hoe kan het dat Dolly zoveel verschillende mensen samenbrengt? Tijdens de zoektocht komt ze erachter dat haar verhouding tot Dolly Parton persoonlijker is dan ze... Lees meer

Porseleinen beeldje van Vrouwe Justitia: vrouw met een roze gedrapeerde jurk en een witte blinddoek rond haar ogen

Academische vrijheid m’n reet

Promovenda Harriët Bergman voelt niet de vrijheid om zich écht kritisch uit te laten over machthebbers. De oorverdovende stilte op rechts na het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber bewijst voor haar eens te meer: veel hoeders van het vrije woord geven alleen om de status quo. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer