Asset 14

Daten als de dood nog naklinkt

Daten en rouw

Rouw laat geen enkel deel van het leven onberoerd, merkt Babet te Winkel na het overlijden van haar moeder. In dit persoonlijke essay onderzoekt ze de relatie tussen daten en de dood.

Toen mijn moeder bijna een jaar dood was, probeerde ik op een date het feit dat mijn moeder bijna een jaar dood was te vermijden. Ik bedoel, ik vergat het zelf heus niet. Ik wilde het gewoon niet zeggen. Maar wat zeg je dan wel, als alles wat je de afgelopen jaren hebt gedaan, samenhangt met mantelzorgen, ziekenhuizen, doodgaan en niet-doodgaan?

Daar hebben mensen het dus niet vaak over, over hoe rouwen je dateleven beïnvloedt – tenminste, niet als het niet je geliefde is die je bent verloren.

Ik heb een studievriendin met wie ik heel goed kan praten over onze fascinaties en over levenskunst. Toen we elkaar net kenden, luisterden we alle twee geïntrigeerd naar elkaar omdat er zoveel overeenkwam - maar op een zeker punt, hoe dichter we bij zingeving en de dood kwamen, namen we een radicaal andere afslag. Kort samengevat gaf voor haar de dood het leven zin; voor mij had het leven zin ondánks de dood. Over liefde praatte ik niet graag met haar, omdat ik me schaamde dat ook daar de dood binnengedrongen was. 

Ik wist niet of er plek was voor mijn pijn

‘Wanneer had jij voor het laatst seks?’ vroeg ze eens, toen mijn moeder bijna een jaar dood was. Het was niet op die laatste date geweest. Op die laatste date had ik niks te vertellen gehad. En daar was ik vervolgens zo mee bezig geweest dat er geen ruimte was om iets nieuws te laten ontstaan. Ik weet ook niet of ik die prille gevoelens zou hebben opgemerkt. De rauwe pijn van rouw neemt zoveel plek in, dat ik daarvoor wel heel goed had moeten opletten. Daar, zittend aan dat tafeltje met die date, was het niet het juiste moment geweest om al mijn gevoelens te voelen. Ik wist niet of er plek was voor mijn pijn. Dus schakelde ik weg. Stel je een ouderwetse radio voor. Het is alsof pijn en liefde op precies dezelfde frequentie spelen. Als ik wegschakel van de pijn, schakel ik ook meteen weg van de liefde. 

Een tijdje geleden zag ik die vriendin weer. We gingen wandelen langs de IJssel, die overstroomd is door de hevige regen die is gevallen. We troffen elkaar op het station en  vroegen bij het restaurant ertegenover of ze ook koffie hadden om mee te nemen. 

‘Met havermelk?’ probeerde ik.

Lopend langs de IJssel praten we over de route, het Kleine Leven en offline zijn. We lopen diep in de uiterwaarden: de rivierbanken waarin de IJssel de ruimte krijgt om te overstromen, maar tegelijkertijd van vrijelijk stromen wordt weerhouden. Dan vraag ik haar hoe haar dagen er zo uitzien naast haar werk. Ik denk aan de stapel boeken in haar werkkamer waarover ze de vorige keer vertelde, haar familie en specifiek haar zieke vader.

‘Mijn vader wordt niet meer beter. Hij heeft niet lang meer te leven, hoorden we een paar weken geleden bij de halfjaarlijkse controle.’

Ze vertelt over het verlangen naar aspecten die gewoon doorgaan

Dan volgt een gesprek, niet enkel over wat het betekent om te leven met de dood op de drempel, maar ook over hoe de naderende dood zoveel andere levensgebieden niet onberoerd laat. 

Ze vertelt over het verlangen naar aspecten die gewoon doorgaan (‘Mag mijn werk gewoon mijn werk blijven?’) en ook over hoe relaties erdoor veranderen. Zo wordt een gewoon verzoek van een kennis om even tickets bij haar ouders neer te leggen, zodat zijn dochter ze daar op kan halen, beladen (ik besef meteen dat op die datum zo ver in de toekomst haar vader er waarschijnlijk niet meer is). Een gesprek in de supermarkt dat begint met ‘hoe is het met je?’ kan ineens teveel zijn. Antwoorden dat de Dood op de drempel staat is veel te intiem voor een begin. Iets anders antwoorden te banaal, een leugen bijna.  

Ik vraag haar niet naar haar dateleven. Dus vertel ik ook niet dat het makkelijker wordt. Wel eerst nog wat moeilijker trouwens, maar daarna makkelijker. Dat is hoe dan ook een dooddoener waar je niet zoveel aan hebt op het moment zelf. Ik zeg niet dat hoe ouder je wordt, hoe meer mensen er ook verliezen kennen en fijngevoeligheid voor deze onderwerpen ontwikkelen. En dat als je jezelf durft te laten zien, er een selectie plaats vindt en je een aanzuigende werking hebt op mensen die ook met de zwaarte resoneren. Niet alleen in liefdesverbindingen, maar in verbindingen in het algemeen. Ik zeg haar niet dat ze sowieso haar eigen vorm moet vinden voor liefde en verbinding. 

In plaats daarvan gooi ik ons eeuwenoude balletje nog eens op: ‘Zeg, geeft de dood het leven zin?’

Mail

Babet te Winkel Babet te Winkel (1991) is opgeleid aan de Universiteit voor Humanistiek om mensen te begeleiden bij zingeving en levensvragen. Ze richtte Verlieskunst op om ruimte te creëren voor rouw en geeft rouwmassages.

Aida de Jong (1995) is een illustrator en poppenmaker wonend in Utrecht. In haar werk zoekt ze vaak thema's die haar beangstigen, om er vervolgens met een nieuwe blik naar te kijken.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer