Na een burn-out kreeg Aisha Mansaray er genoeg van om wrijvingsloos mee te willen draaien in de neoliberale machine. Het viel haar op dat bij uitstek vrouwen van kleur hieraan onderdoor gaan, omdat ze daarnaast constant moeten bewijzen even harde werkers te zijn als hun witte mannelijke collega's, maar daar veel meer voor moeten doen. Tijd dus om eens languit dwars te zitten: tijd voor de dutjesrevolutie!
Ik weet nog goed hoe ik op een doodnormale woensdag naar de rand van Amsterdam fietste voor een tweede sollicitatiegesprek. De directeur van ‘het bedrijf’ was bij het eerste gesprek zeer enthousiast, en nu zou ik kennismaken met het marketingteam. Het voelde als een good catch: het bedrijf was weliswaar commercieel, maar verkocht duurzame producten en zag er vanaf de buitenkant hip en vrolijk uit. Daarnaast zou ik er de eerste communicatiemedewerker worden, en daar was ik best trots op.
Een half uur later stond ik, als jonge vrouw van kleur, omringd door vijf oudere, langere, witte mannen in een bedompt kamertje. Ik voelde het zweet langs mijn rug lopen, terwijl ik probeerde mijn lichaam zoveel mogelijk buiten de kring te houden. Enthousiast spuiden ze allemaal ideeën over wat ik voor het bedrijf kon betekenen, en ik lachte maar weifelend mee.
Ken je dat kijkwijzerpictogram voor discriminatie? Ik voelde me in deze situatie als het donkere poppetje, omringd door wat grote boze witte geesten. De giftigheid van de omgeving is bijna onzichtbaar, het ongemak sluimerend, maar het is onmiskenbaar. Op dat moment begon de buikpijn, en die stopte niet meer totdat ik een jaar later, met een burn-out, mijn baan opzegde.
De rustevolutie
Ik ben lang niet de enige vrouw van kleur die dit meemaakt. Kijk naar vrouwelijke sporters van kleur als Simone Biles en Naomi Osaka, die bakken kritiek over zich heen kregen toen ze vorig jaar stopten met de Olympische Spelen wegens hun slechte mentale gezondheid. Tegelijkertijd leken de artikelen en social media accounts over 'de rustrevolutie' voor vrouwen van kleur overal op te duiken. Reden hiervoor lijkt de grote vermoeidheid die deze doelgroep lijkt te ervaren, gewoon al door te bestaan. Herkenbaar.
Ik ging er een paar volgen om op dieper onderzoek uit te gaan naar deze rustrevolutie. De oprichters van deze accounts noemden de combinatie van witte suprematie en kapitalisme als grootste aanstichters voor de slechte mentale gesteldheid en burn-outs onder vrouwen van kleur. Door middel van theorieën binnen womanism (een vorm van feminisme, gebaseerd op de dagelijkse ervaringen van zwarte vrouwen), en het postkolonialisme, hebben deze vrouwen een nieuwe beweging op gang gebracht, dat tegen het witte, Westerse idee van succes ingaat. Een revolutie gebaseerd op de kracht van rust en dutjes: ‘REST IS RESISTANCE’.
Een revolutie gebaseerd op de kracht van rust en dutjes: ‘REST IS RESISTANCE’
Mijn favoriete account is 'the Nap Ministry', opgericht door zelfverklaard ‘Nap Bishop’ Tricia Hershey. Zelf zegt ze over haar organisatie: “Our “REST IS RESISTANCE” framework and practice engages with the power of performance art, site-specific installations, and community organizing to install sacred and safe spaces for the community to rest together.” Zo organiseert ze meditatiesessies in kerken en theaters, en is een van haar kunstinstallaties een slapende, zwarte vrouw in een hemelbed, midden op straat. Ook deelt ze artikelen van zwarte filosofen, kunstenaars en wetenschappers zodat zwarte vrouwen kunnen beginnen met ‘deep healing’ en het afleren van onze kapitalistische neiging tot overmatig productief zijn. Met artikelen als ‘’how will you be useless to capitalism today?’’ en instagramposts met quotes als ‘rest is a radical vision for a liberated future’ heeft ze binnen 5 jaar enorm veel volgers verzameld, die allemaal op zoek lijken te zijn naar een ontsnapping uit de rat race.
Waarom mogen alleen witte mannen middelmatig zijn?
Mediocrity, middelmatigheid, is hierbij het toverwoord. Kathleen Newman-Bremang beschrijft het goed in dit stuk. Ze zegt dat veel intelligente vrouwen van kleur vanaf jongs af aan horen dat als je succesvol wil worden, je extra hard moet werken. Daar zit natuurlijk variatie in: ik heb bijvoorbeeld een witte, Nederlandse moeder, praat ABN en ken alle subtiele regels van de Nederlandse cultuur. Ik heb me vaak in een witte omgeving bevonden en hoewel dat soms wringt, kost het aanpassen me denk ik minder moeite dan iemand waarvan twee ouders een migratieachtergrond hebben.
Toch zien we over het algemeen dat mensen van kleur zich harder moeten invechten. Ikzelf had bijvoorbeeld het gevoel bepaalde dingen te missen, of van mezelf weg te moeten laten op de werkvloer. Als iemand die geboren en getogen is in multicultureel Amsterdam miste ik het subtiele onderlinge begrip tussen mij en andere mensen van kleur, of het terloopse gebruik van straattaal. Ik wrong mezelf in één deel van mezelf - het witte Nederlandse deel - om erbij te passen. Iets dat overigens meestal niet lukt, zegt ook werkcoach Marie Dasylva: “[W]erkomgevingen [zijn] vrijwel exclusief wit[…]. Ze zijn zo ontworpen dat jij je er niet thuis voelt. Natuurlijk schept dat op zijn beurt ook een gevoel van machteloosheid. Dat is hoe representatie werkt. Als jij ergens terechtkomt waar niemand op jou lijkt, waar iedereen die een hogere rang of functie bekleedt wit is, ga je dan hoopvol zijn dat je kunt doorgroeien?”
We voegen ons dus naar de bestaande kantoorpolitiek, waar de witte, middelmatige man heerst.
We voegen ons dus naar de bestaande kantoorpolitiek, waar de witte, middelmatige man heerst. Als eerste communicatiemedewerker bij ‘het bedrijf’, merkte ik dat ik met mijn goede CV soms meer over communicatiestrategieën wist dan de manager, die ooit als stagiair bij hetzelfde bedrijf was doorgegroeid. En nóg kreeg hij het voordeel van de twijfel in meetings, terwijl mijn ideeën ‘even werden geparkeerd’.
Je in de kapitalistische ratrace kunnen wentelen in middelmatigheid, en tóch voldoen aan het Westerse idee van succes is een privilege. De Tim’s en Maarten’s van de wereld kunnen daarmee wegkomen, maar als je een vrouw van kleur bent, kun je je dat meestal niet veroorloven. Er bestaan onderscheidingen als ‘Exceptional Women of Colour Excellence Awards’ en van eigen bodem de 'Zwarte Zakenvrouw van het Jaar'. Tof voor de vrouwen die zo’n award binnenslepen, maar ik word al moe bij het lezen van die titels. Ik kan me voorstellen hoeveel moeite het deze vrouwen heeft gekost om al die obstakels te overwinnen.
Willen wij wel echt middelmatigheid? Daar zijn we toch veel te intelligent en talentvol voor? Volgens Fatima Adar, een zwarte, islamitische theatermaker, ligt dat aan wat je onder middelmatigheid verstaat. In haar theaterstuk ‘She’s not special’ is ze naar eigen zeggen op een missie om vrouwen te bevrijden van uitzonderlijkheid, en te leren hoe zich te wentelen in de geneugten van middelmatigheid. Wat niets anders betekent dan gemiddeld zijn in een wit, kapitalistisch systeem.
Ik ben het er mee eens. In dit systeem streef ook ik naar niets meer dan een zesjeslifestyle. Het werken naar een tien is me duur komen te staan, dus waarom zou ik? Ik ben begin dertig, en ik wil mijn jonge jaren niet meer verspillen door te proberen kapitalisme uit te spelen.
Zoek de zon op en leg je laptop weg
Vrouwen van kleur: we moeten dus maar eens minder ons best gaan doen. Rusten, spelen, falen of een complete breakdown, het is allemaal goed. Tricia van 'de Nap Ministry' is daar wel streng over. Zo zegt ze dat het belang van haar instagram posts groot is aangezien ze daar veel bereik mee krijgt, maar vraagt ze ons niet alleen naar memes en korte quotes te kijken. Lees ook de boeken en artikelen zoals aanbevolen op haar website, en luister haar podcast. Want, zo zegt ze op instagram: ‘rest is a lifelong meticulous practice that starts with slow deprogramming, collective thinking, radical care and refusal. It’s not just lay down and vibe’.
Moeilijk misschien, want productiviteit zit ons allemaal ingebakken. Maar uit rust, dutjes en het creëren van veilige plekken kunnen fijne gedachtes, of zelfs mooie kunst ontstaan. Fatuma Adar zegt hierover: “You are not your productivity, “I think mediocrity just means to create in comfort, contently. It's the act of not chasing or pushing or pursuing. Can you just sit and chill?”
Ikzelf doe mijn best, maar de ironie wil dat ik dit stukje zit te tikken op vakantie, met een trekkend ooglid dat al twee weken aanhoudt van de stress van de weken hiervoor. En stress, daar ben ik klaar mee. Dit zijn niet de tijden om te streven naar excellentie. Want al probeer je het wel, we worden nog altijd minder betaald en strenger beoordeeld, gewoon om wie we zijn.
En ja, je moet je huur betalen. Maar laat dit je vrijbriefje zijn om nu even je laptop dicht te klappen en een dutje te doen. Dan doe ik dat ook. Viva la resistencia!
Beeld: byronv2 via Flickr.
