Iedereen wil het, maar bestaat het wel? Drie interpretaties van de aard van vrijheid. " /> Iedereen wil het, maar bestaat het wel? Drie interpretaties van de aard van vrijheid. " />
Asset 14

video/tekst/beeld over vrijheid

Drie disciplines benaderen hetzelfde onderwerp. Vrijheid is een vertrouwd begrip, waar je nooit van weet wat ermee bedoeld wordt. Een animatiefilm uit 1971, met de stem van Orson Welles, vergeleek de Amerikaanse droom van vrijheid met een rivier, Rutger Lemm dook op school in naam van vrijheid liever onder zijn bureau en Maciek Chodziński schilderde in een verontrustend beeld van vrijheid.

Regie: Sam Weiss, 1971

------

Vrijheid

In de vijfde klas van de middelbare school spijbelde ik veel. Zoveel dat de decaan me in een gesprek op haar kamer vertelde dat ik de ‘minst aanwezige leerling’ van de school was. Het ging niet zo goed met me in die tijd. Als ik om tien uur uit mijn bed kwam, vertelde ik mijn moeder dat onze lerares Latijn ziek was, of dat we een facultatieve projectdag hadden. Na de waarschuwing van de decaan probeerde ik weer gewoon alle lessen te volgen. Mijn leraar Engels kon er maar niet aan wennen. Na het rinkelen van de bel zei hij steevast: “Alright, let’s see who’s absent… Rutger of course…” “No, sir! I’m right here!” Hij keek dan gespeeld verrast op en grijnsde: “Ah Rutger, how wonderful of you to join us.”

Het vaste stramien van vijf dagen school, twee dagen weekend maakte me helemaal gek. Vaak nam ik een boek mee de les in en las dat dan stiekem. Ik staarde naar de klok en kruiste de dagen af tot er weer een vakantie aan kwam. Bij Latijn kenden we een speciale tafelopstelling waarbij we allemaal dicht op elkaar in drie steeds grotere U-vormen rond het bureau van mevrouw Koekoek zaten. Het voordeel hiervan was dat je je makkelijk kon verstoppen. Nadat de aanwezigheidslijst was behandeld, gleed ik van mijn stoel en zat ik drie kwartier in kleermakerszit te lezen onder mijn tafel. Mijn klasgenoten vonden het raar, maar zeiden niets.

Na mijn eindexamen was ik dan eindelijk verlost van de gedisciplineerde schoolfabriek waarin ik zes jaar lang gevormd was tot een kant-en-klaar pakketje met kennis. Nu kon mijn leven beginnen. Eerst moest ik natuurlijk uit huis, want ook het regime van mijn ouders was een te grote beperking geworden. Ik wilde zelf bepalen hoe laat en wat ik zou eten en niet naar huis hoeven bellen om te zeggen waar ik sliep. Ik vond via Marktplaats een onverzorgd maar charmant huis in Amsterdam en dagdroomde al over de tientallen romans die ik nu, bevrijd van alle lasten, moeiteloos op mijn computer zou rammen.

Dit tussenjaar werd een zo mogelijk nog depressievere tijd dan de vijfde klas van de middelbare school. Elke dag had ik zeeën van tijd om al mijn dromen waar te maken, maar ik deed niets. Eerst weet ik het aan de omstandigheden: het is herfst, het gaat niet goed met m’n vriendin, ik heb geen goede computer. Maar ook toen ik een nieuwe computer aanschafte en het uitmaakte met m’n vriendin, ging het niet beter. Het werd lente en in plaats van uit het raam naar de regen staren, keek ik naar de zonnige taferelen op mijn stoep en voelde de pijn van alle mogelijkheden die ik niet benutte. Ik kon nu naar het park met vrienden. Ik kon nu naar het strand liften. Maar in plaats daarvan bleef ik binnen zitten.

Dan was er ook nog het besef van mijn luxe en de verantwoordelijkheid die dit meebracht. Ik wist dat er eeuwenlang gevochten was voor politieke rechten, welvaart en sociale mobiliteit. Er waren miljoenen mensen gestorven zodat ik, kind van de middenklasse, met geld op de bank en eten in mijn buik zelf kon bepalen wat ik wilde doen. De oneindige ruimte gaf paradoxaal genoeg geen verlossend gevoel, maar juist een enorme druk. Na een jaar meldde ik mezelf wanhopig bij de universiteit. Ik wilde weer proefwerken, deadlines, etenstijd. Ik snakte naar beperking, of in elk geval een beetje.

De vraag is hoe vrijheid en beperking zich tot elkaar verhouden. Van nature is de mens een groepsdier, maar dankzij een steeds verder ontwikkeld zelfbewustzijn en de toegenomen welvaart streeft de postmoderne mens steeds fanatieker individuele ambities na. We zoeken allemaal naar een positie van waaruit de persoonlijke doelen en behoeften zonder inmenging van anderen bevredigd kunnen worden. Maar voor een identiteit zijn kaders nodig: in een lege wereld ben je niets. Zaken als nationaliteit, sekse, afkomst, geloof, opleiding, huidskleur of werk zijn een grote beperking voor je bewegingsruimte, maar ze bepalen ook wie je bent. Zo werkt het ook met de overheid: je levert bepaalde vrijheden in, maar je krijgt er de context van het land en het systeem van de staat voor terug. Soms kom je er achter dat zo’n kader voor jou niet werkt en werp je het af - voor zover dat mogelijk is. Maar er moet altijd een kader voor in de plaats komen dat je op een passende manier beperkt. Het is een ietwat treurige conclusie: als je uit een gevangenis ontsnapt, verlang je alweer terug naar je cel. Absolute vrijheid bestaat niet. En als het mogelijk zou zijn, zou je het geen dag volhouden.

Door Rutger Lemm

------

Door Maciek Chodziński

Mail

Videoredactie

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

:Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Hard//hoofd organiseert op 25 mei de eerste schrijfworkshop! Tijdens deze middag zul je onder begeleiding van Selm Merel Wenselaers, Marthe van Bronkhorst en Jochum Veenstra de tijd krijgen om met elkaar in gesprek te gaan en aan een tekst over mannelijkheid te werken. Aanmelden kan tot en met 22 april. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Auto Draft 5

Verpopping

Wanneer een rups zich in de sombere wintermaanden in haar keukenraam nestelt, koestert de hoofdpersoon in dit verhaal van Esther De Soomer voor het eerst weer gevoelens van liefde en tederheid. Lees meer

Begraaf me, alsjeblieft! Een ode aan het beestje

Begraaf me, alsjeblieft! Een ode aan het beestje

Juul Kruse introduceert de Beestjesweken. Van 16 tot 29 maart zullen alle artikelen die we op Hard//hoofd publiceren gaan over kleine kruipers, slijmerige sluipers en gladde glibberaars. Juul vertelt waar diens fascinatie met beestjes begon en waarom die begraven wil worden na diens dood. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer