Iedereen wil het, maar bestaat het wel? Drie interpretaties van de aard van vrijheid. " /> Iedereen wil het, maar bestaat het wel? Drie interpretaties van de aard van vrijheid. " />
Asset 14

video/tekst/beeld over vrijheid

Drie disciplines benaderen hetzelfde onderwerp. Vrijheid is een vertrouwd begrip, waar je nooit van weet wat ermee bedoeld wordt. Een animatiefilm uit 1971, met de stem van Orson Welles, vergeleek de Amerikaanse droom van vrijheid met een rivier, Rutger Lemm dook op school in naam van vrijheid liever onder zijn bureau en Maciek Chodziński schilderde in een verontrustend beeld van vrijheid.

Regie: Sam Weiss, 1971

------

Vrijheid

In de vijfde klas van de middelbare school spijbelde ik veel. Zoveel dat de decaan me in een gesprek op haar kamer vertelde dat ik de ‘minst aanwezige leerling’ van de school was. Het ging niet zo goed met me in die tijd. Als ik om tien uur uit mijn bed kwam, vertelde ik mijn moeder dat onze lerares Latijn ziek was, of dat we een facultatieve projectdag hadden. Na de waarschuwing van de decaan probeerde ik weer gewoon alle lessen te volgen. Mijn leraar Engels kon er maar niet aan wennen. Na het rinkelen van de bel zei hij steevast: “Alright, let’s see who’s absent… Rutger of course…” “No, sir! I’m right here!” Hij keek dan gespeeld verrast op en grijnsde: “Ah Rutger, how wonderful of you to join us.”

Het vaste stramien van vijf dagen school, twee dagen weekend maakte me helemaal gek. Vaak nam ik een boek mee de les in en las dat dan stiekem. Ik staarde naar de klok en kruiste de dagen af tot er weer een vakantie aan kwam. Bij Latijn kenden we een speciale tafelopstelling waarbij we allemaal dicht op elkaar in drie steeds grotere U-vormen rond het bureau van mevrouw Koekoek zaten. Het voordeel hiervan was dat je je makkelijk kon verstoppen. Nadat de aanwezigheidslijst was behandeld, gleed ik van mijn stoel en zat ik drie kwartier in kleermakerszit te lezen onder mijn tafel. Mijn klasgenoten vonden het raar, maar zeiden niets.

Na mijn eindexamen was ik dan eindelijk verlost van de gedisciplineerde schoolfabriek waarin ik zes jaar lang gevormd was tot een kant-en-klaar pakketje met kennis. Nu kon mijn leven beginnen. Eerst moest ik natuurlijk uit huis, want ook het regime van mijn ouders was een te grote beperking geworden. Ik wilde zelf bepalen hoe laat en wat ik zou eten en niet naar huis hoeven bellen om te zeggen waar ik sliep. Ik vond via Marktplaats een onverzorgd maar charmant huis in Amsterdam en dagdroomde al over de tientallen romans die ik nu, bevrijd van alle lasten, moeiteloos op mijn computer zou rammen.

Dit tussenjaar werd een zo mogelijk nog depressievere tijd dan de vijfde klas van de middelbare school. Elke dag had ik zeeën van tijd om al mijn dromen waar te maken, maar ik deed niets. Eerst weet ik het aan de omstandigheden: het is herfst, het gaat niet goed met m’n vriendin, ik heb geen goede computer. Maar ook toen ik een nieuwe computer aanschafte en het uitmaakte met m’n vriendin, ging het niet beter. Het werd lente en in plaats van uit het raam naar de regen staren, keek ik naar de zonnige taferelen op mijn stoep en voelde de pijn van alle mogelijkheden die ik niet benutte. Ik kon nu naar het park met vrienden. Ik kon nu naar het strand liften. Maar in plaats daarvan bleef ik binnen zitten.

Dan was er ook nog het besef van mijn luxe en de verantwoordelijkheid die dit meebracht. Ik wist dat er eeuwenlang gevochten was voor politieke rechten, welvaart en sociale mobiliteit. Er waren miljoenen mensen gestorven zodat ik, kind van de middenklasse, met geld op de bank en eten in mijn buik zelf kon bepalen wat ik wilde doen. De oneindige ruimte gaf paradoxaal genoeg geen verlossend gevoel, maar juist een enorme druk. Na een jaar meldde ik mezelf wanhopig bij de universiteit. Ik wilde weer proefwerken, deadlines, etenstijd. Ik snakte naar beperking, of in elk geval een beetje.

De vraag is hoe vrijheid en beperking zich tot elkaar verhouden. Van nature is de mens een groepsdier, maar dankzij een steeds verder ontwikkeld zelfbewustzijn en de toegenomen welvaart streeft de postmoderne mens steeds fanatieker individuele ambities na. We zoeken allemaal naar een positie van waaruit de persoonlijke doelen en behoeften zonder inmenging van anderen bevredigd kunnen worden. Maar voor een identiteit zijn kaders nodig: in een lege wereld ben je niets. Zaken als nationaliteit, sekse, afkomst, geloof, opleiding, huidskleur of werk zijn een grote beperking voor je bewegingsruimte, maar ze bepalen ook wie je bent. Zo werkt het ook met de overheid: je levert bepaalde vrijheden in, maar je krijgt er de context van het land en het systeem van de staat voor terug. Soms kom je er achter dat zo’n kader voor jou niet werkt en werp je het af - voor zover dat mogelijk is. Maar er moet altijd een kader voor in de plaats komen dat je op een passende manier beperkt. Het is een ietwat treurige conclusie: als je uit een gevangenis ontsnapt, verlang je alweer terug naar je cel. Absolute vrijheid bestaat niet. En als het mogelijk zou zijn, zou je het geen dag volhouden.

Door Rutger Lemm

------

Door Maciek Chodziński

Mail

Videoredactie

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Roku City/heterotopie/spiegels

Roku City/heterotopie/spiegels

Alles wat je moet weten is: Roku is een streamingdienst die in de VS ontstaan is. In 2017 bracht Roku een screen saver uit, die je zag als je niets aan het kijken was op hun service. Zoals de stuiterende DVD-screen saver van vroeger. Roku City noemden Roku de plaats die je zag in de... Lees meer

De sofaconstante

De sofaconstante

Uschi Cop schreef een claustrofobische verhalenbundel over zes levens die getekend zijn door een verlangen naar zingeving. De sofaconstante is een voorpublicatie van een van die verhalen uit haar bundel 'Zwaktebod'. Lees meer

Column: Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Als een vriendin van Eva op date gaat met een man waarmee Eva zelf al eerder afsprak, is ze erg benieuwd naar haar bevindingen. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik toch een mannenhater?’ 6

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik dan toch een mannenhater?’

Puck Lingbeek's vader stelt dat haar boosheid richting mannen haar interpretaties van kunst beïnvloedt. Puck is het daar niet mee eens, maar het zet het haar wel aan het denken. Lees meer

Column: Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Twee jaar geleden vroeg Eva nog aan een collega waarom ze niet dronk. Inmiddels laat ook zij de alcohol links liggen en is ze zelf degene die wordt bevraagd. Lees meer

(Ont)hechting

(Ont)hechting

Als Aisha op proef intrekt bij haar geliefde en haar eigen gekoesterde plek achterlaat, is het net het alsof ze een onvaste vorm aanneemt. Lees meer

Voesten

Voesten

"Misschien is dat man zijn hier: hetzelfde bewegen als de anderen." Voesten van Werner de Valk is een kort verhaal over een eiland met een duistere traditie en over het moeten bewijzen van mannelijkheid. Lees meer

Muze

Muze

Loren Snel schreef een roman over hoe samen te zijn met een ander en intussen trouw te blijven aan jezelf. Haar debuut verschijnt 25 oktober bij uitgeverij Prometheus. Hier lees je een voorpublicatie. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Jari

Jari

Dave Boomkens schreef een verhaal over troosteloosheid, onmacht en opgroeien. Over hoe je in een treurig flatgebouw, tussen de nieuwsprogrammering en sportwedstrijden door, een vriend kunt vinden en verliezen. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Hypnose

Op een dag breng ik alle wereldleiders onder hypnose

Een betere wereld begint bij een andere gedachte en daarom besluit Marthe van Bronkhorst hypnotiseur te worden. Lees meer

Column 1

Je opnemen in mijn testament

Een lugubere ontdekking tijdens een boswandeling doet Eva nadenken over wat we achterlaten voor onze nabestaanden als we overlijden. Lees meer

Geef de dag een naam

Geef de dag een naam

Op een hete zomerdag wordt Felipe zwetend wakker. Deze dag, die heet en broeierig is, brengt hem uit evenwicht, tot hij uiteindelijk doet wat hij gezworen had nooit te doen: hij begint te drinken. Een fragment uit de afstudeernovelle van Tiemen Hageman over het verleden proberen los te laten, het leven ruimte geven en adolescent worden. Lees meer

Aaah, het launchfeest!

Aaah, het launchfeest!

Na de lancering van ons derde papieren tijdschrift willen we onze lezers, schrijvers en makers graag uitnodigen om dit grote succes samen met Hard//hoofd te vieren op 26 oktober in Amsterdam. Lees meer

Tussen de randen van een aquarium

Tussen de randen van een aquarium

Wie ben je als je alles kunt zijn? In het fragmentarische afstudeerwerk van Ettie Edens veranderen mensen onder andere in een hoopje, een steen, een natuurkundedocent, water, iemand die limonade drinkt en een lantaarnpaal. Lees meer

Automatische concepten 71

We hebben een probleem met de derde helft

Een voetbalwedstrijd stopt officieel misschien op het veld, maar Marthe van Bronkhorst merkt in de trein dat het slinkse spel doorgaat. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer