Asset 14

Ontmoetingen op papier V

Acht weken lang, iedere zondag een verhaal van Joost Baars, geïllustreerd door Nina Maissouradze. Al meer dan vijftien jaar werkt Joost in boekwinkels. De verhalen die hij tijdens zijn werk oppikt zijn haast even mooi als de boeken die hij verkoopt.

U wilt uw leven (niet) veranderen

“Kunt u mij een boek aanraden dat uw leven veranderd heeft?”

Eén keer kreeg ik die vraag. Een erg mooie vraag. En een moeilijke. Want al vraag ik klanten vaak het hemd van het lijf, omgekeerd wil ik zelf niet per se alles prijsgeven. En hoe vaak verandert je leven nu echt? Hoe vaak kán je leven veranderen? En als je leven verandert, wanneer krijg je dat dan door? En verandert het boek dat het leven veranderd heeft van de een, op dezelfde manier het leven van de ander?

Ik raadde de jongen die de vraag stelde het verzameld werk van dichter en criticus Jeroen Mettes aan, dat toen net uit was. Dat heeft mijn leven niet veranderd. Maar, dacht ik, het heeft de potentie om het te doen, als het in de juiste handen valt.

Boeken verkopen kan een filosofisch vak zijn. Ik krijg vaak de vraag of ik iets weet voor iemand met wie het niet zo goed gaat, iemand die ziek is, iemand die in de put zit, iemand die net gescheiden is, iemand wiens partner of ouder net is overleden. Altijd weer denk ik: ha, hier is de literatuur voor gemaakt. Maar 90% van de klanten met zo'n verzoek, zegt daar bij: “Wel iets luchtigs en vrolijks hoor, hij/zij heeft al genoeg op zijn/haar bordje.”

Memo voor iedereen die mij in mijn toekomstige ellende een hart onder de riem wil steken met een boek: bespaar mij de luchtige kutliteratuur, de verzamelingen oubollige en volslagen onbruikbare wijsheden, de relativerende humorboeken en de positief denkende zelfhulpboeken die u doorgaans cadeau doet aan andere onfortuinlijken. Als ik in de ellende zit, wil ik de ellende niet toedekken, niet onschadelijk maken, niet veranderen in een ‘leerproces’. Ik wil haar in de ogen kijken, beleven en er tegelijkertijd serieus op reflecteren. Dat kan met goede literatuur.

Ja, ik wil een boek dat mijn leven kan veranderen. Juist dan. En niet een boek dat mijn leven kan toedekken.

Illustratie: Nina Maissouradze

Voor een veel te vroeg stervende collega heb ik ooit bij een copyshop Bert Schierbeeks al lang niet meer leverbare, hartverscheurende doodsbundel De Deur staan kopiëren. Zij wilde die bundel uit alle macht lezen. Zou die bundel haar leven veranderd hebben? Ik kan het haar niet meer vragen. Maar ergens kan ik me bijna niet voorstellen van niet. Of liever: ik wil erin geloven dat hij dat heeft gedaan. Omdat het ongetwijfeld de inzet was bij het lezen. En omdat die inzet geëerd moet worden.

Er kwam ooit een oude vrouw naar me toe. Ze zei: “Heeft u misschien een boek van een Pool? Ik ben er nu wel aan toe om een keer een boek van een Pool te lezen.”
Dit was tijdens het gedoe over het ‘Polen-meldpunt’, dus ik dacht van doen te hebben met een PVV-stemmer. De vrouw zei ook: “Ik heb zo'n ontzettende hekel aan Polen! Echt, ik vind ze VERSCHRIKKELIJK!”
Ik stond met mijn mond vol tanden. Moest ik tegen haar in gaan? En hoe dan wel? Iets in de schaamteloosheid van haar ontboezeming deed me vermoeden dat het anders zat dan ik dacht.
“Ziet u,” zei ze, “mijn man heeft Auschwitz overleefd. En toen hij bevrijd werd en het kamp uit kwam, zeiden alle Polen dat ze nog nooit van het kamp gehoord hadden. Ze wilden helemaal niets van de verschrikking weten. Sindsdien haten we Polen.”
Even viel ze stil. Toen boog ze zich naar me toe en zei zachtjes: “Mijn man wordt vast boos als ik met een boek van een Pool thuiskom. Maar ik wil het nu toch wel een keer proberen.”
Ik vertelde haar van de gedichten van Tadeusz Różewicz. De poëzie die hij na de oorlog schreef, ging precies over de woede van haar en haar man. Różewicz schreef om de totale destructie van iedere vorm van menselijkheid in de Shoah zo diep mogelijk onder ogen te zien. Verpletterende poëzie, kaal, hard, en zonder enige franje, opsmuk of verzachting.
Ze aarzelde. Ze aarzelde lang. Maar ze ging overstag. Ik bestelde de Nederlandse vertaling van Karol Lesman, verschenen bij uitgeverij De Geus, en twee dagen later kwam ze het ophalen. Enkele weken later zag ik haar weer. Ze nam me apart en fluisterde bijna beschaamd, alsof het een bekentenis was: “Ik vond het prachtig.”

--
Joost Baars is dichter, essayist en boekverkoper.
Nina Maissouradze is illustrator.

Mail

Nina Maissouradze tekent mensen. Grote en kleine mensen, mensen in truien en mensen in hun nakie, mensen met een dubbelleven en mensen met een tikje. Ze tekent steelse blikken, roddels, intriges en verlangens. Haar mensen herken je meteen.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer