Asset 14

'Het moet een beetje ongemakkelijk worden'

Deze week is de Pakistaans-Nederlandse Faiyaz Jafri een van de artists in focus op het KLIK Amsterdam Animation festival. Lara Maassen spreekt de drukbezette animator over zijn werk, zijn boodschap en zijn publiek. 'Ik ga niemand pleasen, ik ga het niemand makkelijk maken.’

Mijn eerste kennismaking met Faiyaz Jafri gaat via één van zijn animaties: This Ain’t Disneyland. Vijf minuten lang zie ik Bambi’s van de ineenstortende Twin Towers af vallen. Een meisje zingt vrolijk ‘It’s a whole new world and nobody cares’. In een andere animatie ligt een plastic-achtige, naakte vrouw op de grond van een verlaten parkeergarage. Volgens het bijschrift in een ‘galaxy far away’. Is het maatschappijkritisch, vraag ik me af? Utopisch? Dystopisch? Jafri maakt ook reclames voor Coca Cola, lees ik ergens anders. Welke boodschap wil hij vertellen?

Uiteindelijk spreek ik hem – na een hoop heen-en-weer mailen, de man is druk – via Facetime. Daarin worden mijn belangrijkste vragen meteen beantwoord: nee, het is geen kritiek, geen utopie of dystopie, hij observeert gewoon. Ja, hij maakt ook commercieel werk. Dat is waar hij ooit mee begon, toen hij in de jaren 90 afstudeerde aan de TU Delft en gefascineerd raakte door de computer. Pas jaren later, toen de crisis uitbrak en hij allang in New York woonde, had hij ineens geen werk meer. Toen is hij zich steeds meer op dat andere gedeelte, de kunst, gaan storten.

En dat was niet voor niks. Inmiddels is Jafri, geboren in Goes als kind van een Pakistaanse vader en Nederlandse moeder, één van de meest gevierde animators ter wereld. Hij maakt films, muziek en installatieprojecten, heeft zijn eigen festival in Hong Kong en doceert aan Parsons en Queens College. Deze week komt hij terug naar Nederland, voor het KLIK Amsterdam Animation Festival, waar hij één van de artists in focus is.

Ik bel hem als hij net op de trein staat te wachten, terug naar New York. ‘Vind je het goed als ik je even in m’n broekzak stop?’ vraagt hij na onhandig met zijn telefoon over een Amerikaans station te hebben gelopen. Dat vind ik goed. Jafri is net geland. Hij was op een animatiefestival in Ottawa. Nu gaat hij weer naar zijn huis. Nadat hij een goed plekje in de veel te drukke trein heeft gevonden begint onze conversatie pas echt.

Je noemt je stijl ‘hyper-onrealistisch’. Wat bedoel je daarmee?
‘Veel kunstenaars gebruiken de computer om hun werk realistischer te maken. Daarmee verbergen ze het digitale aspect zoveel mogelijk: het mag vooral niet te veel opvallen dat Adobe je heeft geholpen. Ik heb dat nooit gewild. Al vanaf het begin van de computer wil ik júist die digitale esthetica laten zien en onderzoeken wat je daarmee kunt. Daarmee een nieuwe, andere wereld creëren, in plaats van onze wereld nabootsen.’

Nieuwe, zelfs onrealistische werelden kun je toch ook maken met een blik verf?
‘Jazeker. Ik heb vroeger ook getekend, geboetseerd en met videocamera’s gewerkt, maar de computer voelt gewoon als ‘mijn’ medium. Op mijn MacBook heb ik volkomen controle over het proces. Er gebeurt niks per ongeluk. Als ik iets in mijn hoofd heb, kan ik dat precies uitvoeren hoe, waar en wanneer ik dat wil.’

‘Het digitale veld ontwikkelt zó snel. Toen ik begon met animeren, programmeerde ik iets en moest ik steeds vijf minuten wachten om te zien wat het resultaat was. Nu kan ik meteen zien wat ik doe. Ik heb het idee dat ik nog maar net begonnen ben. Het is alsof je als schilder wakker zou worden en er bestaan ineens vijf nieuwe kleuren; zo snel gaan de ontwikkelingen. Het verhaal dat ik vertel, evolueert niet alleen door mijn eigen levenservaring, maar ook door het steeds volwassener worden van computers.’

Waar gaan jouw verhalen over?
‘Over alles wat ik observeer. Maar mijn grootste uitgangspunt zijn ‘neo-archetypes’, zoals ik ze noem. Universele verhalen die je kunt vertellen door beelden die eigenlijk iedereen wel herkent. Vroeger had je het idee van de Jungiaanse archetypes: beelden zoals ‘de moeder’ of ‘het kind’ die we, ondanks dat ze voor iedereen net iets anders zijn, toch allemaal delen.

Volgens mij zijn er zoveel nieuwe te vinden in deze wereld. Kijk hoe snel een meme zich verspreidt. En iedereen kent het beeld van Darth Vader wel. Die beelden wil ik gebruiken, om juist weer nieuwe combinaties mee te maken.’


Toch begrijp ik niet altijd wat je boodschap is als ik Disney-figuren en futuristische kleuren door het beeld zie gaan.
‘Nee. Wie naar mijn animaties kijkt, zal raakvlakken vinden en ze soms ook juist missen. Het moet ook een beetje ongemakkelijk worden en irriteren, in plaats van dat je zo’n lekker middelmatig en afgerond verhaal voorgeschoteld krijgt.

Volgens mij zijn mensen ook niet meer geïnteresseerd in uitgekauwde, lange verhalen. Ik hoor wel eens dat millennials zo’n lage attention span hebben dat ze overal doorheen klikken, dat ze nooit écht geboeid zijn. Maar volgens mij klopt dat niet. De mensen van nu hebben gewoon de capaciteit om dingen veel sneller te communiceren en interpreteren. Dat vraagt om een andere manier van vertellen. Laatst hoorde ik bijvoorbeeld van een film die zich niet chronologisch afspeelt, maar steeds vijf scenes tegelijk laat zien. Kijkers konden dat prima volgen.’

Je bent zelf van Pakistaanse en Nederlandse afkomst, in Nederland opgegroeid. Wat beschouw je als je moedertaal?
‘Nederlands voelt nog steeds als ‘mijn taal’, ondanks dat we thuis twee talen spraken. Maar ik voel me meer New Yorker dan wat dan ook.’

Zou je je werk Amerikaans noemen?
‘Ik kijk eigenlijk nooit naar één land. Behalve This Ain’t Disneyland – dat is één van mijn meest persoonlijke animaties. Ik heb het in New York zien gebeuren. Ik stond op mijn dak en zag hoe de Twin Towers in elkaar stortten. Voor mijn generatie was dat denk ik echt een paradigm shift. Ik had het er zo moeilijk mee, ik heb een jaar lang bijna niks geproduceerd. Het was haast gênant. Er gebeuren overal dingen ter wereld, maar nu… Het was zo raar omdat New York helemaal niet zo ‘anti’ de rest van de wereld is. Ik had nooit verwacht dat het daar zou gebeuren.’

Bij This Ain’t Disneyland vallen digitale Bambi’s van het World Trade Center. Waarom die fascinatie met Bambi?
‘Toen ik klein was, dacht ik altijd dat Bambi een meisje was. Ik denk door de naam, maar ook door dat kontje in de lucht – het heeft gewoon iets vrouwelijks. Toen kwam ik erachter dat Bambi een jongetje was.  En dat Bambi ook heus niet alleen onschuldig is: hij is best verleidelijk en erotisch. Die dualiteit vind ik interessant.

Mijn werk gaat veel over erotiek en onschuld, en Bambi vertegenwoordigt dat voor mij. Ik gebruik hem in animaties, maar ik heb ook drie meter hoge Bambi-beelden in Taiwan gemaakt, Bambi’s ge-3D-print, en op sjaals laten drukken.’

Toch voel ik minder mee met tientallen Bambi’s die te pletter vallen dan met levensechte mensen. Hoe zie jij je eigen personages?
‘Als mensen, eigenlijk. Volgens mij zijn alle animaties uiteindelijk gebaseerd op mensen, toch? Maar een heleboel kijkers zien mijn personages als humanoids of robots. Dat vind ik prima. Anderen zien juist vooral de melancholie in het werk en kunnen zich er daardoor aan relateren, zonder dat ze zich hoeven te identificeren met een personage.’

In hoeverre maakt het jou uit hoe je publiek naar je werk – en naar je Bambi’s – kijkt?
‘Ik denk weinig over na over mijn publiek, eigenlijk. Natuurlijk maak ik animaties om te laten zien aan de buitenwereld, maar ik maak ze niet voor één specifiek publiek – ik ga niemand pleasen, ik ga het niemand makkelijk maken.’

Faiyaz Jafri werd geboren in Goes, als kind van een Pakistaanse vader en een Nederlandse moeder. Hij studeerde aan de TU Delft en ontwikkelde zichzelf als animator en componist. Over de hele wereld exposeerde hij met schilderijen, video-installaties, animaties en levensgrote sculpturen. Hij is medeoprichter van Third Culture Film Festival in Hong Kong en in deeltijd docent aan de Parsons School of Design en Queens College in New York.

Het KLIK  Amsterdam Animation Festival vindt plaats van 10 tot en met 14 oktober in EYE Amsterdam. 

Mail

Lara Maassen is journalist en studeert Women’s Studies in Oxford, waar ze zich verwondert over Brexit, feministische literatuur en scones.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer