Asset 14

Waar begint de mening?

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Na een recente strijd onder professoren op de opiniepagina van de Volkskrant vraagt Anouk Kootstra zich af wat het verband is tussen onderzoeksresultaten en persoonlijke opvattingen.

De afgelopen maanden kruisten twee hoogleraren sociologie hun degens in opiniebijdragen aan de Volkskrant. Ruud Koopmans pleitte voor een herwaardering van de rechten van de nationale meerderheid. Jan Willem Duyvendak verweet Koopmans nativisme, en stelde dat de meerderheid het juist allang voor het zeggen heeft.

Duyvendak was mijn scriptiebegeleider aan de Universiteit van Amsterdam, Koopmans het hoofd van de onderzoeksgroep in Berlijn waar ik vorig jaar een aantal maanden als gastonderzoeker verbleef. Ik waardeer het onderzoek van beide professoren, maar denk dat hun meningsverschil vooral ideologisch van aard is.

Natuurlijk, het is een belangrijke discussie en het staat wetenschappers vrij om hun bijdrage daaraan te leveren in de opiniesectie van een krant. De impliciete wijze waarop beide hoogleraren hun onderzoeksbevindingen en hun mening in elkaar laten overvloeien, vind ik echter problematisch.

Koopmans constateert (als wetenschapper) dat allerlei culturele thema's, zoals de discussies over boerka's of over Zwarte Piet, aan beide zijden van het debat veel emoties losmaken en dat zij het electoraat in handen van populistische en fundamentalistische bewegingen drijven. In één adem gaat hij vervolgens verder: "Om dat te doorbreken, moeten we ons bevrijden van de krampachtige afkeer van het nationalisme", alsof dat een logische gevolgtrekking is van zijn wetenschappelijke constatering. Dat is echter niet het geval – Koopmans geeft hier zijn persoonlijke visie.

Deze twee sociologen doen onderzoek naar hetzelfde vraagstuk. Koopmans constateert naar aanleiding van zijn studie een teloorgang van de rechten van de meerderheid, terwijl Duyvendak precies het tegenovergestelde concludeert: "(...) de legitimiteit van aanspraken van minderheidsgroepen is de afgelopen twintig jaar in Nederland enorm verminderd, terwijl de meerderheidscultuur meer en meer wordt gerespecteerd."

Voor beide professoren geldt dat hun onderzoeksbevindingen overeen lijken te komen met hun persoonlijke opvattingen zoals uiteengezet in hun opiniestukken. Volledig waardenvrije sociale wetenschap is natuurlijk een illusie, maar het voorgaande roept wel vragen op over de rol van ideologie in onderzoek. Leiden de bevindingen van een onderzoeker tot zijn of haar mening? Of is het andersom, en leiden ideologische opvattingen tot onderzoeksresultaten?

Deze kwestie staat niet op zichzelf. Andere voorbeelden zijn het optreden van Paul Cliteur als getuige-deskundige in het proces van Wilders, de arabisten en islamologen die het maar niet eens kunnen worden over de al dan niet gewelddadige aard van de Islam, of recentelijk het promotieonderzoek van Machteld Zee over shariarechtbanken. Het is niet altijd duidelijk waar onderzoeksuitkomsten eindigen, en waar ideologie begint.

Een academische titel brengt autoriteit met zich mee, en daarmee ook verantwoordelijkheid. Hetzelfde geldt voor het noemen of gebruiken van eigen onderzoek om een argument of mening kracht bij te zetten. Ik vind dat zolang wetenschappers onder hun titel schrijven – wanneer zij zich als wetenschappers in een maatschappelijk debat mengen –, zij de scheidslijn tussen de resultaten van hun onderzoek en hun persoonlijke opvattingen strenger moeten bewaken. Geef aan waar onderzoek eindigt, waar ideologie begint, en maak het grijze gebied ertussenin bespreekbaar. Juist zulke openheid kan weerstand bieden tegen de kritiek op wetenschap als 'ook maar een mening'.

Mail

Anouk Kootstra Anouk Kootstra is promovendus politicologie in Engeland en doceert sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Ze verwondert zich over de principes, gebruiken en praktijken binnen de academische wereld.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Een villa voor het onbekende

Een villa voor het onbekende

Floris Tesink bezocht het FOMU, waar Grace Ndiritu door associatieve combinatie een expositie invulde. "Dit conflict tussen de fotografie en de ruimte brengt je op een plek die niet te begrijpen is, maar toch verslavend voelt voor degene die zich hieraan overgeeft." Lees meer

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echt subsidies zijn’?

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echte subsidies’ zijn?

‘De grootste catastrofe in de geschiedenis van de mensheid is niet het moment voor afleidingsmanoeuvres.’ Lees meer

:De aankondiging: De kunst van vertrekken (deel 1)

De kunst van vertrekken: de aankondiging

Voor kunstenaars is het essentieel om zichtbaar te zijn voor publiek. Maar wat gebeurt er als een kunstenaar zich terugtrekt of zelfs helemaal stopt met het maken van kunst? In deel 1 van de serie ‘De kunst van het vertrekken’ kijkt Lara den Hartog Jager naar de kunst waarmee sommige kunstenaars afscheid nemen uit de kunstwereld. Lees meer

Een gestolde eeuwigheid

Futiliteit op een gestolde eeuwigheid

De bergen laten Nick Sens al even niet meer met rust. Waar komt de drang vandaan ze, ondanks de mogelijke gevaren, te willen beklimmen? Lees meer

:Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag 1

Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag

24 juni was het Veteranendag, acht jaar geleden was het de oud-militairen voor het eerst verboden tijdens het veteranendefilé te lopen met de Morgenster, de vlag van de Papoea’s. Waarom gebeurde dat? Lees meer

 1

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

Bijna 80 jaar na dato erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 pas als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdatum. Benjamin Caton vraagt zich af waarom sommige partijen deze ontwikkelingen tegenwerken en waar hun denkfouten zitten. 'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.' Lees meer

:De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt 1

De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt

Wat willen we vertellen, wat hebben we te vertellen en hoe willen we dat vertellen? Amber Netten, Marleen Doré en Zuma Knegjes vinden houvast in collectiviteit. Lees meer

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Als klein meisje had Roosje van der Kamp een ritueel waarmee ze hoopte haar ouders te kunnen beschermen tegen de dood. Kan magisch denken in plaats van een poging tot controle, ook een vorm van loslaten zijn? Kan het ook een daad van liefde zijn? Lees meer

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia) 4

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia)

Toen in juni 2014 een week in het teken van eten stond was Emy Koopman not amused. Ze schreef een nog altijd actueel essay over de vraag of een eetstoornis een modeverschijnsel is. Eten door de ogen van een ex-magerzuchtige. Lees meer

Zeikwijf

De on//smakelijke week: Pisnijd

Van hoge prijzen tot pottenkijkers: een bezoek aan een openbaar toilet is voor vrouwen vaak niet vanzelfsprekend. Sofie Hees verdiept zich in de ins en outs van dit decennia-oude probleem. Lees meer

Ik heb schijt

Ik heb schijt

Maatschappelijke ongelijkheid begint in de buurt waarin je opgroeit laat Milio van de Kamp zien in zijn debuut ‘Misschien moet je iets lager mikken’, dat op 16 mei verschijnt. Een voorpublicatie. Lees meer

Toxic Friendships

Toxic Friendships

Het verbreken van toxic friendships geldt op TikTok als een vorm van self-care, maar is dat wel zo? Rijk Kistemaker buigt zich erover. Lees meer

Factdroppen

Factdroppen

Is het herhalen van feiten een manier om grip te krijgen op een wereld die steeds onzekerder is? Max Beijneveld gaat op zoek naar een alternatief voor ongebreideld factdroppen. Lees meer

Een <em>mountain home</em> in een wereld waar de tijd verdwijnt

Een mountain home in een wereld waar de tijd verdwijnt

Na het luisteren van de podcast Dolly Parton’s America besluit Anna van der Kruis haar eigen fascinatie voor Dolly Parton te onderzoeken. Waarom slikt ze alles wat Dolly haar verkoopt? Hoe kan het dat Dolly zoveel verschillende mensen samenbrengt? Tijdens de zoektocht komt ze erachter dat haar verhouding tot Dolly Parton persoonlijker is dan ze... Lees meer

Porseleinen beeldje van Vrouwe Justitia: vrouw met een roze gedrapeerde jurk en een witte blinddoek rond haar ogen

Academische vrijheid m’n reet

Promovenda Harriët Bergman voelt niet de vrijheid om zich écht kritisch uit te laten over machthebbers. De oorverdovende stilte op rechts na het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber bewijst voor haar eens te meer: veel hoeders van het vrije woord geven alleen om de status quo. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer