Asset 14

Waar begint de mening?

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Na een recente strijd onder professoren op de opiniepagina van de Volkskrant vraagt Anouk Kootstra zich af wat het verband is tussen onderzoeksresultaten en persoonlijke opvattingen.

De afgelopen maanden kruisten twee hoogleraren sociologie hun degens in opiniebijdragen aan de Volkskrant. Ruud Koopmans pleitte voor een herwaardering van de rechten van de nationale meerderheid. Jan Willem Duyvendak verweet Koopmans nativisme, en stelde dat de meerderheid het juist allang voor het zeggen heeft.

Duyvendak was mijn scriptiebegeleider aan de Universiteit van Amsterdam, Koopmans het hoofd van de onderzoeksgroep in Berlijn waar ik vorig jaar een aantal maanden als gastonderzoeker verbleef. Ik waardeer het onderzoek van beide professoren, maar denk dat hun meningsverschil vooral ideologisch van aard is.

Natuurlijk, het is een belangrijke discussie en het staat wetenschappers vrij om hun bijdrage daaraan te leveren in de opiniesectie van een krant. De impliciete wijze waarop beide hoogleraren hun onderzoeksbevindingen en hun mening in elkaar laten overvloeien, vind ik echter problematisch.

Koopmans constateert (als wetenschapper) dat allerlei culturele thema's, zoals de discussies over boerka's of over Zwarte Piet, aan beide zijden van het debat veel emoties losmaken en dat zij het electoraat in handen van populistische en fundamentalistische bewegingen drijven. In één adem gaat hij vervolgens verder: "Om dat te doorbreken, moeten we ons bevrijden van de krampachtige afkeer van het nationalisme", alsof dat een logische gevolgtrekking is van zijn wetenschappelijke constatering. Dat is echter niet het geval – Koopmans geeft hier zijn persoonlijke visie.

Deze twee sociologen doen onderzoek naar hetzelfde vraagstuk. Koopmans constateert naar aanleiding van zijn studie een teloorgang van de rechten van de meerderheid, terwijl Duyvendak precies het tegenovergestelde concludeert: "(...) de legitimiteit van aanspraken van minderheidsgroepen is de afgelopen twintig jaar in Nederland enorm verminderd, terwijl de meerderheidscultuur meer en meer wordt gerespecteerd."

Voor beide professoren geldt dat hun onderzoeksbevindingen overeen lijken te komen met hun persoonlijke opvattingen zoals uiteengezet in hun opiniestukken. Volledig waardenvrije sociale wetenschap is natuurlijk een illusie, maar het voorgaande roept wel vragen op over de rol van ideologie in onderzoek. Leiden de bevindingen van een onderzoeker tot zijn of haar mening? Of is het andersom, en leiden ideologische opvattingen tot onderzoeksresultaten?

Deze kwestie staat niet op zichzelf. Andere voorbeelden zijn het optreden van Paul Cliteur als getuige-deskundige in het proces van Wilders, de arabisten en islamologen die het maar niet eens kunnen worden over de al dan niet gewelddadige aard van de Islam, of recentelijk het promotieonderzoek van Machteld Zee over shariarechtbanken. Het is niet altijd duidelijk waar onderzoeksuitkomsten eindigen, en waar ideologie begint.

Een academische titel brengt autoriteit met zich mee, en daarmee ook verantwoordelijkheid. Hetzelfde geldt voor het noemen of gebruiken van eigen onderzoek om een argument of mening kracht bij te zetten. Ik vind dat zolang wetenschappers onder hun titel schrijven – wanneer zij zich als wetenschappers in een maatschappelijk debat mengen –, zij de scheidslijn tussen de resultaten van hun onderzoek en hun persoonlijke opvattingen strenger moeten bewaken. Geef aan waar onderzoek eindigt, waar ideologie begint, en maak het grijze gebied ertussenin bespreekbaar. Juist zulke openheid kan weerstand bieden tegen de kritiek op wetenschap als 'ook maar een mening'.

Mail

Anouk Kootstra Anouk Kootstra is promovendus politicologie in Engeland en doceert sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Ze verwondert zich over de principes, gebruiken en praktijken binnen de academische wereld.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Kind van lelijke huizen

Kind van lelijke huizen

Om haar heen ziet Anne Schepers dat de kinderen uit ‘mooie huizen’ die wél een financieel vangnet hebben eerder de stap naar freelancewerk kunnen maken. Ze staat voor de keuze: lijden voor de kunst of doen wat de maatschappij verantwoordelijk acht? Lees meer

:Een reeks foto’s: brieven over consent

Een reeks foto’s: brieven over consent

Voor Alara Adilow voelt het alsof er altijd hiaten overblijven na het schrijven van een antwoord op een brief, en ze vraagt zich af of ze daarom steeds midden in de nacht wakker wordt. Ze denkt na over hoe de zachte aanrakingen niet alleen voor haar lichaam helend kunnen zijn, maar ook voor onze gewelddadige maatschappij, waar pestgedrag en leedvermaak machtsgrepen zijn. Lees meer

:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Eiland zonder eilandjes

Eiland zonder eilandjes

Bram de Ridder is vervangend psychiater op Bonaire. Maar hoe moet hij zich als witte zorgprofessional verhouden tot de mensen van het eiland? Lees meer

Huizen, omhulsels

Huizen, omhulsels

Anne Schepers had nooit gedacht dat ze een huis kon kopen. Tijdens de verbouwing denkt ze na over huizen als politiek middel, hoe het is om als sociale klimmer ruimte in te nemen en waarom dromen over een fantasiehuis een privilege is. Lees meer

:Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent is complex in een wereld gevormd door koloniaal geweld. Yousra Benfquih vraagt zich in haar eerste brief aan Alara Adilow af hoe consent een instrument kan worden van verzet. Lees meer

Iemand die in je gelooft

Iemand die in je gelooft

Jam van der Aa ontdekte pas laat dat ze autisme heeft. Toen ze jong was herkende jeugdzorg bovendien niet de rol van autisme in de onveilige situatie bij haar thuis. Ze was gedreven en nieuwsgierig, maar lange tijd op zichzelf aangewezen. Dit essay is een pleidooi voor betere jeugdzorg en gaat over veerkracht en jezelf leren begrijpen en vertrouwen. Lees meer

Automatische concepten 87

Van mijn spreekkamer tot aan Afghanistan

In haar behandelkamer zit Jihane Chaara als forensisch psycholoog niet alleen tegenover slachtoffers, maar ook tegenover daders van dwingende controle, een vorm van huiselijk geweld. Wat is het verband tussen deze psychologische, onderdrukkende machtstructuur van een individidu als meneer X in haar spreekkamer, en het regime van de Taliban in Afghanistan? Een essay over de verbinding tussen daderschap, ontkenning, grotere structuren van vrouwenonderdrukking en verzet. Lees meer

Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer