Asset 14

The Imposter, Alleen in de wereld, Free the mind

De wereld barst van de gehavende mensen. Drie redacteuren bekeken drie IDFA-documentaires waarin de psychologische schade je om de oren vliegt: The Imposter, over meesterbedrieger Frédéric Bourdin, die in een zoektocht naar ouderlijke liefde honderden mensen voorloog over zijn identiteit. Alleen in de wereld, over de verwaarloosde kinderen van drie kunstenaars (Simon Vinkenoog, Nouchka van Brakel en Cor Vaandrager) die beroemd waren tijdens de hippiejaren. En Free the mind, over getraumatiseerde Irak-veteranen wiens hersenen weer op orde zijn gebracht door mindfulnesstherapie. Hierna konden Stephane, Brankele en Emy zelf wel wat meditatie gebruiken.

Trailer The Imposter

Stephane: Mijn mond viel open van verbazing tijdens het kijken van The Imposter. Wat een film.

Brankele: Dat had ik ook ja, met de nadruk op film. Geen documentaire eigenlijk.

Emy: Het verhaal van meesterbedrieger Frédéric Bourdin, a.k.a. ‘The Chameleon’, was natuurlijk ongelooflijk. Ik was blij dat ik de film vanachter mijn computer kon kijken, zodat ik direct op kon zoeken of het waar was. Ik dacht ook gelijk: dit is fictie. Maar het bleek grotendeels overeen te komen met wat je op andere sites over deze Bourdin leest. Hoezo vond jij het geen documentaire, Brankele?

Brankele: Omdat alles is nagespeeld, lijkt het. Dus het was een soort Peter R. de Vries reconstructie, maar dan heel goed gedaan. Dat deed het voor mij ongeloofwaardig overkomen, alhoewel ik wel zeer onder de indruk was door het verhaal.

Emy: Er zaten reconstructies in, maar die waren vooral ter illustratie. De interviews waren echt. Al is Bourdin van nature een acteur. Die man heeft een groot deel van zijn leven de meest uiteenlopende 14-jarige jongetjes gespeeld.

Stephane: De nagespeelde scènes sloten naadloos aan op de documentaire-interviews, vrij inventief hoe teksten gewoon doorliepen van het interview naar de fictie-scènes. De film zag er fantastisch uit.

Brankele: Maar werd Bourdin dan vanuit de gevangenis geïnterviewd?

Emy: Nee joh, hij is inmiddels op vrije voeten, gelukkig getrouwd, heeft twee kinderen. Hier is een interessant interview met Bourdin waarin ook staat wie er zo gek was om met hem te trouwen.

Stephane: The Imposter deed me een beetje denken aan Man on Wire, die documentaire over een andere gek met een Frans accent en een gestoord levensverhaal.

Emy: Dat gaat toch over die man die ging koorddansen op allerlei onmogelijke plekken?

Stephane: Ja, tussen de Twin Towers, toen die er nog stonden. Ook een hele goede film trouwens.

Emy: Eens. Maar de koorddanser berokkende hoogstens zichzelf schade met zijn fratsen, deze Bourdin heeft zijn leven gewijd aan het oplichten van anderen. Emotioneel oplichten, wat hij zelf als minder erg ziet, maar alleen omdat hij volgens mij geen idee heeft van hoe anderen zich voelen.

Brankele: Hij toonde juist best veel compassie vond ik. Hij zei dat hij er destijds helemaal niet bij stilstond hoe verschrikkelijk het voor een familie moest zijn na drie jaar je verloren zoon terug te vinden, terwijl je dan zo’n grote deceptie te wachten staat. Ik vond hem emotioneel veel geloofwaardiger dan zijn ‘familieleden’.

Emy: Dat is juist het gevaar van zo’n man! Hij heeft honderden mensen opgelicht hè. In dit interview zegt hij helemaal geen spijt te hebben. Geen. En de regisseur, Bart Layton, legt in hetzelfde stuk uit dat hij Bourdin zo uitgebreid zijn verhaal heeft laten doen, en zo uitgebreid in beeld heeft gebracht, soms grijnzend, soms schattig, omdat hij wilde laten zien hoe overtuigend die man kan manipuleren. Dit zegt hij over de vele close-ups van Bourdin:

"I felt quite strongly that the only way you can be really fair to the family is to allow the audience to see how Bourdin operates. If you read these events on paper it seems totally implausible. But if you allow him to exert and use all his tricks – all of those incredibly subtle emotional triggers he pulls – then you begin to understand."

Maar jij geloofde dus Bourdin en niet de familie?

Brankele: Ah, interessant. Ja, fuck, hij heeft me zeker kunnen manipuleren. Maar ik kan niet geloven dat die familie niets te verbergen heeft. Denken jullie niet dat er iets raars gebeurd is dan? Je weet toch wel of een kind jouw kind is?? En als je er ook maar enigszins over twijfelt doe je toch lekker een DNA-test? Echt bizar dat ze dat niet wilden doen.

Stephane: Ja (SPOILER ALERT!!!). Volgens mij hebben ze hun vermiste kind vertrappeld/in de moestuin verwerkt/naar Alaska gestuurd/in een boyband laten zingen/moslim zien worden en verbannen/omgebouwd tot plastic pop. Maar misschien ben ik erin getuind door Frédéric Bourdin.

Emy: Ik geloof wel in de suggestie dat die familie zo wanhopig graag hun zoon terug wilde dat ze een vreemde aan gingen zien voor hun zoon. Maar aan de andere kant was de familie aardig verknipt.

Stephane: Alleen in de wereld ging helemaal over verknipte familierelaties.

Trailer Alleen in de wereld

Brankele: Ik vond Alleen in de wereld een heel aandoenlijke documentaire. Althans, ik vond de kinderen, die inmiddels natuurlijk gewoon volwassen zijn, hele sympathieke lieve mensen. En dan kwam er steeds weer zo’n ouder of stiefmoeder tussendoor die het bloed onder mijn nagels vandaan haalde. Het maakte dat ik echt bewondering kreeg voor hoe die kinderen erin zijn geslaagd zichzelf op te voeden. Hoe ze geworden zijn tot mensen die het allemaal best voor elkaar hebben. Moreel gezien. En emotioneel alles op een rijtje. Okee, wel depressies en/of problemen met emoties tonen, maar wie heeft dat niet?

Emy: Ooh die vreselijke stiefmoeders van Alexander Vinkenoog, wat een ergerlijke trutten waren dat, ze hielden maar niet op met over zichzelf en over Simon te kletsen. De hele documentaire stuurt je wel in het kiezen van de kant van de kinderen, maar je kunt niet zeggen dat de ouders niet de kans kregen zich te verdedigen. De moeders dan, de vaders waren al dood. Alleen maken ze het door zich te verdedigen alleen maar erger.

Brankele: Ik vond het ook leuk om te zien dat de generatie die uit de hippies komt weer een regression to the mean heeft doorgemaakt en dolgelukkig wordt van ‘normaal’. Het lijkt een conjunctuur. Zouden de kinderen van in de jaren zestig geboren ouders dan weer lekker losgaan?

Emy: Een vriendin met wie ik deze docu keek kwam de hele ouderlijke situatie bekend voor. Zij zei: die kunstenaars konden zo vrij en blij zijn omdat ze zelf uit hele stabiele gezinssituaties kwamen. Dat is wel een voorwaarde, denk ik, om zelf los te kunnen gaan. Maar geen noodzakelijkheid. Ik denk sowieso dat het extreme losgaan z’n beste tijd heeft gehad.

Stephane: Mijn ouders waren niet zo extreem met zichzelf bezig als de kunstenaars in deze film. Maar ook weer niet zo braaf dat ik dan weer keihard aan de GHB zou moeten. Maar wat een gezeur over ouders en een tekort aan aandacht! De film deed me erg denken aan dit stukje op de blog Stuff White People Like: ‘Hating your parents’.

Brankele: Ik vond niet dat ze heel haatdragend waren. Zeker niet Alexander Vinkenoog. Wat een schatje is dat!

Emy: De anderen waren wel openlijk haatdragend, maar dat leek me ook gelegitimeerd. Ik vond de zoon van Veldhoen, die heel eventjes langskwam bij een expositie, heerlijk direct, net als de zoon van Vaandrager. Allebei zeiden zij ronduit: onze vaders waren egoïstische klootzakken. Wat vonden jullie er trouwens van dat er een overgang werd gemaakt van een schilderij van Veldhoen waarop je een moeder met een paraplu en een kind achterop de fiets ziet, naar een fietsende Alexander Vinkenoog met dochter achterop? Ook met paraplu, terwijl het niet regent.

Brankele: Oh wauw, dat is me helemaal niet opgevallen, maar prachtig, alsnog! Symbolisch: de zoons zijn wél moeders van hun eigen kinderen. Het contrast tussen de ouders en de kinderen was enorm. Dan ga ik me als neurobioloog toch afvragen hoe dat in de hersenen zit. Misschien hebben de ouders met al hun gehippie de hersens van hun kinderen wel letterlijk verruimd, of in elk geval blijvend beïnvloed.

Trailer Free the mind

Stephane: 'Free the mind', wat een verschrikkelijke titel is dat. Maar wel interessant dat meditatie kennelijk hersenactiviteit kan veranderen.

Brankele: Ja, en vooral blijvend kan veranderen. Niet alleen op het moment dat je zit te ‘ohm-en, het heeft verstrekkende positieve effecten op dat pannetje.

Stephane: Ik heb behoorlijk wat vrienden die aan yoga en mindfulness doen, omdat ze anders aan stress en overspanning ten onder zouden gaan. En dan hebben we het over twintigers.

Emy: Free the mind kwam op mij over als een pamflet voor ‘contemplative neuroscience’ en mindfulness als therapie. Ik ben hier nogal allergisch voor eerlijk gezegd.

Brankele: Wordt die allergie niet weggenomen door harde neurowetenschappelijke bewijzen, Emy? Het deed mij in elk geval deugd dat hier juist de zweverige angel uit ademhalingsoefeningen en dergelijke gehaald werd. Al ben ik zelf nog geen meditatiegoeroe hoor.

Emy: Mijn probleem met deze documentaire was vooral dat er geen tegengeluiden te horen waren. Er werd maar één neurowetenschapper aan het woord gelaten, die ervan overtuigd was dat oosterse meditatie onze redding is. Als ze het wetenschappelijk wilden onderbouwen, waarom werd de mindfulness-training dan niet vergeleken met een ander soort therapie? En waarom moesten er zo veel zweverige beelden van knetterende hersenen en bijbehorende muziek bij?

Brankele: Ja dat ben ik met je eens, er had veel meer wetenschappelijk bewijs in die docu gemoeten. Ik had graag de resultaten van het hele onderzoek gehoord, inclusief significantieniveaus enzo. Maar ik vond het wel leuk dat het onderwerp erin aangesneden werd. Misschien is dat beroepsdeformatie en vulde ik de ontbrekende onderzoeken en dergelijke zelf aan; er zijn namelijk veel meer, en ook veel meer overtuigende dingen te zeggen hierover.

Stephane: Wat dan? Moeten wij ook aan de mindfulness, Brankele?

Brankele: Nou liever niet, alleen al door die naam. Maar meditatie en yoga zijn zeker goed voor je hersenen. Je concentratievermogen verbetert erdoor bijvoorbeeld, en zelfs je immuunsysteem. Ik zou bijna willen zeggen dat je er als vliegend druk-druk-druk-mens van deze tijd beter door ‘aardt’.

Emy: Wat ik het mooiste vond aan deze documentaire waren de verhalen van de veteranen. Is dat sentimenteel?

Stephane: Nee. Ik vond het heel goed hoe ze de totale ineenstorting van de twee veteranen filmden. En de paniekaanval die een van de veteranen had bij een diner, waar z’n dochtertje bij was. Dat was erg aangrijpend. Daarbij hadden de veteranen meer reden om te zeuren dan de kinderen van de egoïstische kunstenaars uit de jaren zestig.

Emy: Gaan we nou leed met leed vergelijken? Het waren allemaal gehavende mensen in deze documentaires, en het lijkt me niet per definitie minder erg om afwezige ouders te hebben dan om in een oorlog te hebben gevochten.

Brankele: Of op mindfulness-les te moeten van je ouders die in de oorlog hebben gevochten...

Stephane: Daar ga ik even een avondje op mediteren denk ik.

The Imposter, Alleen in de wereld en Free the mind draaien op documentairefestival IDFA (14-25 november, Amsterdam). Alleen in de wereld wordt daarnaast uitgezonden door NRCV Dokument, op maandag 19 november, om 22:55 uur.

Mail

Redactie

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Rocher Koendjbiharie ligt in zijn essay het probleem toe: 'Homonationalisme is niks meer dan de voorwaardelijke acceptatie van mensen uit de regenbooggemeenschap ten behoeve van een nationale identiteit en een nationalistische ideologie.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Pekingeend

Winnaar juryprijs Het Rode Oor: Pekingeend

Twee personen blijven samen achter in de keuken, waar ze tijdens het bereiden van een pekingeend steeds dichter verstrikt raken in het spel van aanrakingen, blikken en opdrachten. Met Pekingeend won Fleur Klemann de juryprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Auto Draft 10

Als je te pletter slaat, dan klinkt dat zo

Midden in de nacht springt een man van een richel. Nee, geen man; een held. En iedereen weet: een man zoals Luciano slaat niet te pletter. In dit korte verhaal van Julien Staartjes bewegen de achterblijvers zich tussen het postuum cancelen of aanbidden van de man met gladde benen en mierzoete tong. Lees meer

De achterblijvers

De achterblijvers

Fietsend over een jaagpad reflecteert Gert-Jan Meyntjens op zijn rol als echtgenoot en vader, en neemt hij je mee op een zoektocht naar wat het betekent om man te zijn. Zonder bitter te worden. Lees meer

Binnen de context van twee

Binnen de context van twee

In haar gedicht onderzoekt Sytske van Koeveringe de betekenis en fascinatie van het getal twee. Via paren, tegenpolen en verbindingen ondervinden twee vrouwen de mogelijkheden van samenzijn. Is er balans in vereniging? Lees meer

Ik sliep rechts

Ik sliep rechts

Daten met iemand aan de andere kant van het politieke spectrum? Naomi Ronner deed het. In dit essay beschrijft ze haar ervaringen. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

De kleinste kans

De kleinste kans

Roosje van der Kamp bereidt zich altijd voor op het ergste. Een vreemd plekje op haar huid, opladers in het stopcontact: overal schuilt gevaar. Als ze achter een geheim komt in de familie begrijpt ze beter waar haar angsten vandaan komen. Ze vertelt erover in dit openhartige essay over intergenerationeel trauma. Lees meer

:Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Zomergast Koch: ‘Het is gewoon leuk om mensen iets op de mouw te spelden’

Het plezier van de leugen en de bevrijding van de agressie: volgens Zomergast Herman Koch verfraait iedereen het leven een beetje met leugens. Lees meer

Hondenvoer

Hondenvoer

Een overleden hondje zorgt ervoor dat moeder en dochter in een strijd belanden. Ze willen beiden laten zien wie er meer van het dier gehouden heeft. In dit verhaal van Keet Winter mondt die spanning tussen de twee vrouwen uit in een pijnlijk diner. Lees meer

Hondenvoer 1

It takes an adult to raise a village: Halsema is streng, rechtvaardig, en een tikje autoritair in Zomergasten

De bedachtzame, maar mediagetrainde, Femke Halsema nam ons als Zomergast mee in de bestuurlijke (opvoed)dilemma’s uit haar werk. Als een klassiek ouderfiguur toont ze zich streng en rechtvaardig, maar mist ze óók zelfinzicht op sommige punten. Lees meer

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

Uğur Ümit Üngör stilt in Zomergasten maar zelden onze honger naar menselijkheid en ‘goeie dingen’

‘Uğur Ümit Üngörs fragmenten zijn broodnodige kost voor een samenleving die consequent doet alsof wijdverbreid extreem (staats)geweld een ver-van-mijn-bedshow is.’ Terwijl Zomergast Üngör zichzelf kundig naar de achtergrond werkt, maakt hij duidelijk dat de zomer vele winters verstopt. Met opgewekte grimmigheid vraagt hij ons om ons zorgen te maken over het leed van anderen. Lees meer

Stranding

Stranding

'Ze ligt hier als aanklacht / op het land gespuugd / om de noodzaak tot evenwicht / tussen mens en water te benadrukken.' Angelika Geronymaki trekt je met dit gedicht over zelfbeschikking en milieuvervuiling mee, als de aangespoelde zeemeermin in een sleepnet gevuld met platvissen, sardientjes en haringen, en slingert je vanuit het zure zeewater op een strand met grijpgrage mannenhanden. Lees meer

Zomergasten met Eva Crutzen roept de vraag op of een mooi gesprek genoeg is of dat kijkers toch snakken naar goede televisie.

Zomergast Eva Crutzen zorgde voor een mooi gesprek, maar is dat genoeg?

Na de ideale televisieavond van Eva Crutzen vraagt Hanna Karalic zich af of een mooi gesprek genoeg is voor Zomergasten of dat kijkers toch snakken naar goede televisie. Lees meer

Mijn tweede kutland… 2

Mijn tweede kutland…

Toen Iskra de Vries vanuit Polen naar Nederland verhuisde, bleek dat zij niet van een koude kermis thuiskwam, maar naar een koude kermis vertrokken was. Iskra schrijft een verschroeiend eerlijke break-up brief aan het adres van ons kikkerlandje. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer