Asset 14

Wat we dit jaar met pakjesavond doen

Wat we dit jaar met pakjesavond doen

Een praktisch stappenplan om over Piet te praten zonder dat de pleuris uitbreekt.

Maandag is het pakjesavond. Waarschijnlijk ga je die avond vieren met vrienden, met collega’s of met je familie. Mensen die dicht bij je staan. Mensen die je dankbaar bent, of tegen wie je opkijkt. Aardige mensen. Mensen die van je houden. En jij van hen.

Er is een grote kans dat sommige van die mensen vinden dat Piet zwart moet zijn. Misschien is het weleens in je opgekomen daar met ze over te praten. Dat is natuurlijk een hels karwei. Het is al moeilijk genoeg om überhaupt toe te geven dat mensen van wie je houdt, gehecht zijn aan een racistische karikatuur.

Toch is het heel waardevol het te proberen. Jij kunt namelijk iets dat campagnes, demonstraties en opiniestukken niet kunnen: persoonlijk met mensen in gesprek gaan over of Zwarte Piet een racistische karikatuur is. Want pas als mensen er persoonlijk van overtuigd zijn dat Zwarte Piet een racistische karikatuur is, zal hij verdwijnen en is de weg vrijgemaakt om racisme op heel veel andere gebieden aan te pakken.

Twijfel je nog of je het aandurft? Om je op weg te helpen heb ik een praktisch stappenplan samengesteld. Dit plan moet je erbij helpen om mensen zo goed mogelijk te overtuigen zonder dat de pleuris uitbreekt.

Stap 1. Lees je in

Naar de figuur van Zwarte Piet is in de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan. De kennis die je daaruit op kunt doen moet je natuurlijk niet meteen in de discussie gaan etaleren – dat is nogal pedant – maar je moet wel een antwoord hebben als iemand met het argument aan komt zetten dat Zwarte Piet niets met slavernij te maken heeft omdat ‘ie teruggaat op Germaanse tradities of iets dergelijks.

Stap 2. Kies een goed moment

Laten we eerlijk zijn, pakjesavond brengt van zichzelf al de nodige stress met zich mee. Op het laatste moment gedichten schrijven, een jong neefje dat vol verwachting door de kamer stuitert, opa die bij de aanblik van vijf volle jute zakken wéér opmerkt dat hij vroeger met een halve pepernoot tevreden moest zijn. Dan is goede timing vereist. Begin over Zwarte Piet als de kinderen naar bed zijn en er bij een borreltje nagepraat wordt.

Stap 3. Weet wie je aanspreekt

In tegenstelling tot wat je misschien denkt, is iemand die ambivalente gevoelens heeft over Zwarte Piet niet de juiste aanspreekpartner. Je staat veel sterker door de felste voorstander erop aan te spreken. De kans is namelijk groot dat je aanspreekpunt meteen tegen het plafond schiet. Als je dan rustig reageert, komt jouw positie redelijker over en trek je de twijfelaars naar jouw kant.

Stap 4. Begin met vragen

Natuurlijk kun je de discussie op gang brengen door je ‘Zwarte Piet is racisme’ T-shirt aan te trekken. Maar dat kun je volgend jaar altijd nog doen. Het is beter om het te proberen met een vraag als: ‘Zullen we volgend jaar Sinterklaas zonder Zwarte Piet vieren?’ Door vragen te stellen sta je mensen toe hun eigen positie te ontwikkelen en laat je ze in hun waarde.

Stap 5. Maak het concreet

Allereerst: je bent niet op een conferentie voor sociologen, maar op een pakjesavond. Een beroep op het empathisch vermogen werkt dus vermoedelijk beter dan een beroep op het vermogen tot abstractie. In plaats van iemand met academisch jargon om de oren te slaan, kun je hem of haar beter uitdagen zich te verplaatsen in een vierjarige zwarte kleuter die op school ‘Ook al ben ik zwart als roet,/ ik meen het wel goed’ moet zingen.

Stap 6. Reflecteer op je eigen positie

Als je mensen op hun empathisch vermogen aanspreekt, kunnen ze je ervan verdenken dat je denkt dat je moreel superieur bent. Dat ben je natuurlijk niet: vrijwel alle witte mensen zijn Zwarte Piet pas kritisch gaan zien nadat hen door mensen van kleur werd uitgelegd waar die figuur eigenlijk voor staat. In dat besef ligt een kans: je kunt laten zien dat je er aanvankelijk ook niet aan wilde, dat je het pijnlijk vond om toe te geven aan een racistische karikatuur gehecht te zijn en dat je maar langzaam overstag ging. Zo laat je een weg zien die anderen ook kunnen gaan bewandelen.

Stap 7. Benoem je doel

Ongetwijfeld zullen de begrippen ‘traditie’ en ‘kinderfeest’ de revue passeren. Mensen die met die termen aan komen zetten voelen zich vaak bedreigd. Ze hebben het gevoel dat hen met de figuur van Zwarte Piet meteen het hele Sinterklaasfeest weggenomen wordt. Daar kun je op reageren door te stellen dat je het Sinterklaasfeest juist ook een belangrijke traditie vindt en dat je wilt dat álle kinderen in Nederland eraan kunnen deelnemen.

Stap 8. Houd het gezellig

Dat je een discussie voert, betekent niet dat je boos moet worden, dat je geen grappen meer maakt of dat je niet van je chocolademelk geniet. Zelfs als het je niet lukt om iedereen te overtuigen, dan heb je in ieder geval laten zien dat antiracisme geen zaak is van academici en activisten, maar een zaak van iedereen. Juist ook van vrienden, collega’s en familieleden die gezellig onder elkaar pakjesavond willen vieren.

Succes en een fijne pakjesavond!

De illustratie van Kwennie is onderdeel van een beeldverhaal over de pietendiscussie.

 
Mail

Gijsbert Pols denkt na over Nederland vanuit Berlijn. Hij publiceerde over literatuur en politiek voor De Reactor, Joop en NRC en is auteur van 'Het onhoudbare midden'.

Kwennie Cheng

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

Hoeveel Big Fashion heb jij in de kast hangen?

De dood van Giorgio Armani sluit een hoofdstuk in de mode, maar zegt ook veel over de toekomst van onze kleding. In deze column legt Loïs Blank uit hoe Big Fashion steeds meer terrein weet te winnen in onze kledingkasten. Lees meer

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Rouw is een ongenode gast die steeds op mijn feestjes verschijnt

Altijd aanwezig, maar niet gewenst: Marthe van Bronkhorts rouw reist met haar mee. Lees meer

Die betere wereld wordt al gemaakt

Die betere wereld wordt al gemaakt

Kun je, met alles wat er gebeurt in de wereld, nog gelukkig zijn? Marthe van Bronkhorst vindt het antwoord en ontdekt een boel hoopvolle initiatieven Lees meer

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Eva van den Boogaard lijkt op iemand die ze nooit gekend heeft. Via een persoonlijke brief en een angstaanjagende gebeurtenis leert ze hem toch een beetje kennen. Lees meer

Was dit nou een flirt?

Was dit nou een flirt?

Als de Amsterdamse Carrie Bradshaw schrijft Marthe van Bronkhorst over de schemerflirt: een net te lange blik, een ambigu compliment, een hand die 'per ongeluk' de jouwe aanraakt. Lees meer

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

In deze colum geeft Marthe Bronkhorst je een van haar geheime toverzinnen om vervelende talkshowgasten de mond te snoeren. 'Is dat zo?' Lees meer

Comme tu veux

Comme tu veux

In de bruisende souks van Marrakech leert Aisha Mansaray haar vader – de ultieme hosselaar, de praatjesmaker in zes talen, en de filosoof in een (illegale) taxi – beter begrijpen. Lees meer

De staat ontvoerde mijn oudoom naar het front. En wie weet straks ook mijn broer?

De staat ontvoerde mijn oudoom naar het front. En wie weet straks ook mijn broer?

Marthe van Bronkhorst vraagt zich op 4 mei bij de herdenking af of we wel weten wat oorlog is en waar het begint. Lees meer

Nog een keer: baas in eigen buik! 1

Nog een keer: baas in eigen buik!

Je zou zeggen dat het abortusrecht in Nederland vanzelfsprekend is, maar is dat eigenlijk wel zo? Een abortus is wettelijk gezien namelijk nog steeds strafbaar. Jihane Chaara neemt je mee in de politieke geschiedenis van het verworven abortusrecht in Nederland, die gepaard gaat met weerstand tegen dit recht op zelfbeschikking, maar ook met veel feministisch verzet en solidariteit. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

De rode draad 1

De rode draad? Dat zijn wij, voor elkaar

Jihane Chaara is geen determinist, maar vraagt zich toch af of sommige ontmoetingen in het leven wel echt toeval zijn. Wat als we allemaal volgens een rode draad met elkaar verbonden zijn, zowel in ons huidige netwerk, als ook met degenen die op magische wijze ons leven in komen? Lees meer

Met deze column kan ik de wereldvernietigen

Met deze column kan ik de wereld vernietigen

‘Maar als ik die column nu verder schrijf’ zegt Marthe van Bronkhorst, ‘dan komt deze informatie online, en kan ik die AI op ideeën brengen.' Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem 1

Kun je liefde delen?

Marthe van Bronkhorst onderzoekt polyamorie: 'Als ik mijn hart versplinterd heb, kan ik het dan minder hard breken?' Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer