Vorig jaar won Lebanon als eerste Israëlische film ooit de Gouden Leeuw op het filmfestival van Venetië. In Israël zelf wordt de film wisselend ontvangen. De regisseur zelf beschreef de trend als volgt: hoe ouder de toeschouwer, hoe minder enthousiast de reactie. De jongere generatie lijkt in zijn film een klankbord van hun eigen angsten en trauma’s aan de oorlog te vinden. De oudere generatie is bang dat de jongelingen de dienstplicht zullen weigeren en vrezen aldus voor het voortbestaan van hun land.
Regisseur Samuel Maoz maakte deze film 25 jaar nadat hij zelf als 20-jarige in de oorlog tussen Israël en Libanon (1982) had gediend. Niet om een historisch juiste weergave van de eerste Libanon-oorlog te geven. De film gaat over zijn emotionele ervaringen op de eerste dag als net opgeleide soldaat in het leger, wat ook de eerste dag van de oorlog was. Het beschrijft de metamorfose van mens naar soldaat, die zich binnen een dag voltrekt. Je kan niet overleven als je je moraal hoog probeert te houden. Als je verteld wordt dat op de helft van de balkons boven je vijandelijke scherpschutters staan, en op de andere helft vriendelijke gezinnetjes - wat moet je dan doen? Het is schieten of geschoten worden.
Maoz heeft er geen drama van gemaakt, geen heldhaftige oorlogsfilm, er geen overdadige dialogen of romantische verhaallijnen ingepropt. Het concept is simpel: vier jonge soldaten in een tank. De kijker ziet de wereld zo chaotisch en onzeker als zij die ook zien: door de zoeker van het geweersvizier. Elke beweging omhoog of opzij gaat gepaard met het zenuwslopend knerpende geluid van het bestuurde mechaniek. De film speelt zich af in het binnenste van een moordend hete, waanzinnig luidruchtige, oncomfortabele, stinkende, zwetende ijzeren cabine. De minimalistische en claustrofobische opzet werkt erg meeslepend en doet je beseffen hoe moeilijk het moet zijn in zo’n situatie nog je hoofd koel te houden.
Lebanon is geen schuldaflossing; het pretendeert niet goed te praten wat er fout is en wordt gedaan. Het geeft een gezicht aan soldaten die een oorlog ongeschonden overleefd hebben. Ondanks de blijdschap en dankbaarheid dat het niet je einde heeft betekend, ongeacht het ogenschijnlijk normale leven dat je daarna wellicht zal leiden – werk, huwelijk, kinderen – de herinneringen blijven je ziel doorboren. Elke dag bij het opstaan, elke avond bij het slapengaan.
Na Beaufort (2007) en Waltz with Bashir (2008) is Lebanon (2009) de derde Israëlische film die de afgelopen jaren over de Libanon-oorlog is verschenen. Blijkbaar heeft het de generatie van toen ruim twintig jaar gekost een gepaste manier te vinden om met hun oorlogstrauma’s om te gaan. Maar de film is in die zin tijd- en plaatsloos, dat de beschreven gedaanteverwisseling opgaat voor elke soldaat in elke oorlog in elk land. Het geeft je een inzicht in de onmogelijke posities waarin soldaten in oorlogstijd verkeren, en de traumaverwerking waar ze onherroepelijk mee geconfronteerd zullen worden bij terugkomst in de ‘vrije’ wereld.
