Asset 14

Cyborg ratrace

We hebben steeds meer technologische, medische en digitale middelen tot onze beschikking om onszelf en de wereld om ons heen te verbeteren. Maar welke gevolgen heeft deze zoektocht naar perfectie? Waar trekken we de grens? En wanneer vinden we iets niet meer ‘natuurlijk’? Siri Beerends verkent de grenzen van ons maakbare ik in een serie essays. Dit is deel V.

Een extra zintuig erbij of een chip in je hersenen waarmee je jezelf aansluit op het internet; dat klinkt als science-fiction maar is het niet. De  nieuwste technologische snufjes beperken zich allang niet meer tot losse apparaten die we in onze broekzakken steken. Tegenwoordig kun je tech-onderdelen laten implanteren. Zo lopen er al duizenden mensen rond met een Radio Frequency Identification chip onder hun huid waardoor een smartphone of elektronisch slot hen herkent. Veilig is het niet want de informatie in de chip is slecht beschermd en identiteitsdiefstal is mogelijk.

De digitale versmelting tussen mens en machine maakt het mogelijk om ons te ontwikkelen tot cybernetisch organisme, oftewel ‘cyborg’. Dat is hard nodig want er zou een zogenaamde robot-takeover dreigen die mensen overbodig maakt. Volgens techvisionair Elon Musk moeten we ons als de wiedeweerga upgraden met technologische snufjes omdat kunstmatige intelligentie onze menselijke intelligentie zal overtreffen. Maar hoe reëel is de samensmelting van mens en machine en de dreigende robot-takeover? En hoe zit het met de belangen achter deze futuristische technologieën?

DIY-bodyhacking

Het installeren van technologieën in het lichaam wordt ook wel body hacking genoemd. Er is een wereldwijde beweging van mensen die aan do-it-yourself bodyhacking doen. De aanpassingen lopen uiteen van een USB-stick als vinger, een gehoorapparaat dat wifi-signalen ontvangt, een chip die medische informatie doorstuurt naar een smartphone, tot een implantaat dat gaat trillen als ergens op aarde een aardbeving plaatsvindt. Wat deze hobbyisten met elkaar gemeen hebben is dat zij de menselijke evolutie te traag vinden en daarom de natuur een handje ‘’helpen’’.

De meest bekende body hacker is Neil Harbisson, hij heeft een antenne aan zijn hoofd waarmee hij kleuren kan horen. Een camera aan de antenne registreert het lichtspectrum dat door een chip in zijn schedel wordt vertaald naar trillingen die hij waarneemt als tonen. Harbisson hoort kleuren die onze aangeboren zintuigen niet kunnen waarnemen zoals infrarood en ultraviolet. Hij ervaart inmiddels geen verschil meer tussen de software en zijn eigen hersenen.

Het bedrijf Cyborg Nest wil body hacking commercieel uitbaten. Hun eerste product is de North Sense: een met piercings aan de huid bevestigd apparaat dat vibreert als de drager richting het noorden staat. Na een tijdje merkt de drager niets meer van het getril op de borst en is er een permanent verhoogd bewustzijn van de positie in de ruimte, de North Sense is dan een extra zintuig geworden dat natuurlijk aanvoelt. Volgens neuropsycholoog Manfred Clynes, de grondlegger van het cyborg concept, is het niet bewust bezig zijn met de technologie in je lijf een belangrijk kenmerk van de cyborg.

Maar in hoeverre is iemand met een stukje elektronica in zijn lichaam een cyborg? Volgens de cybernetica is er sprake van een versmelting tussen mens en machine als zij wederzijds informatie delen. De sensor van Harbisson deelt geen informatie van Harbisson zelf. Iemand met een apparaat, chip of sensor onder de huid is dus nog niet meteen een cyborg. Toch zijn we in zekere zin allang versmolten met onze machines. Veel mensen zitten permanent vastgelijmd aan hun smartphone, delen grote hoeveelheden data en laten hun leven sturen door geavanceerde computeralgoritmes.

Robot take-over

Als het aan Elon Musk ligt is het installeren van chips en sensoren onder de huid slechts kinderspel. Om te kunnen concurreren met robots moeten we échte cyborgs worden en onze hersenen fysiek laten samensmelten met de chips van computers. Om deze reden richtte hij NeuraLink op, een start-up die werkt aan de ontwikkeling van een ultradun elektronisch weefsel dat we in onze hersenen kunnen implanteren. Het groeit mee met de hersenen en geeft toegang tot het internet.

Musk is niet de enige die zich op hersencomputers stort, ook Facebook is hiermee bezig. Zij werken aan een interface die dove mensen weer moet laten horen door middel van trillingen op de huid. Daarnaast werken ze aan een brein-computer interface waardoor je zeer snel kunt typen door aan woorden te denken die vervolgens op het computerscherm verschijnen. Ernstig verlamde patiënten maken al gebruik van deze technologie.

Voor commerciële bedrijven is dit soort technologie een goudmijn. Neem bijvoorbeeld die brein-computer interface van Facebook: wanneer typen, klikken en swipen zonder handen onze eerste natuur is geworden neemt het totaal aantal online uren toe waardoor we op nog grotere schaal data zullen genereren voor de datahandel van Facebook. Bovendien erg handig voor alle zombies die toch al permanent op hun smartphone zitten: krijgen ze tenminste geen last van een text-nek of lamme Whatsapp-hand.

Ook NeuraLink wil hersencomputers ontwikkelen om gezonde mensen slimmer te maken. Terwijl ontwikkelaars enthousiast verder knutselen waarschuwen onderzoekers dat onze levens kwetsbaarder worden door ons voor elke pietluttigheid aan te sluiten op het internet. Mensen met verkeerde intenties kunnen bijvoorbeeld neurale devices hacken en signalen verstoren. Deze ‘neuro criminelen’ kunnen in je hoofd kruipen, je gedrag sturen, je emoties beïnvloeden en zelfs dodelijk letsel toebrengen.

Omdat er nogal wat bezwaren zijn om aan de hersenen van gezonde mensen te sleutelen, wordt het doemscenario van de robotovername gretig ingezet. Concurreren met robots moet dé motivatie worden waarom gezonde mensen massaal aan de kunstmatige zintuigen en hersencomputers gaan. En als we niet tegen robots hoeven te concurreren dan wel tegen onze technologisch verbeterde medemens.

Van DIY naar BUY

Volgens start-ups als Cyborg Nest zullen kunstmatige zintuigen dan ook mainstream worden. Apparaten, chips en sensoren die je aan je lichaam kunt bevestigen of onder je huid kunt implanteren zullen deel uit gaan maken van een miljardenindustrie, gedomineerd door multinationale tech-giganten. De winst in een dergelijke samenleving gaat naar Google, Apple, Facebook en Amazon. Er worden miljarden in geïnvesteerd door tech-utopisten als Larry Page en Sergey Brin (Google), Mark Zuckerberg (Facebook), Jeff Bezos (Amazon), Travis Kalanick (Uber), Peter Thiel (PayPal) en Elon Musk (Tesla, SpaceX).

Neil Harbisson vindt aangeboren zintuigen te beperkt en beschouwt kunstmatige zintuigen als een middel waarmee mensen hun wereld kunnen vergroten. Dat is mooi, maar wanneer multinationale tech-giganten chips, sensoren en hersencomputers gaan ontwikkelen is het nog maar de vraag hoe horizonverbredend dat effect zal zijn. Ooit streefde Facebook er ook naar om de wereld van mensen te vergroten. Inmiddels hangen de meeste gebruikers in filterbubbels en wordt er behalve de winstomvang van Facebook weinig vergroot. Techniekfilosoof Bernard Stiegler waarschuwt dan ook niet voor niets voor de automatische samenleving waarin mensen onderworpen zijn aan digitaal-economische systemen. De mens dreigt een datapakket te worden dat door middel van algoritmen wordt aangepast aan Apple en Facebook, in plaats van andersom.

Permanent ontevreden

In plaats van mee te doen aan een technologische ratrace waar vooral het bedrijfsleven en Silicon Valley van profiteren, kunnen we beter investeren in menselijke capaciteiten zoals creativiteit en empathie waarmee we ons kunnen onderscheiden van machines. In plaats van meer op machines te willen lijken, moeten we ons richten op een goede samenwerking tussen mens en machine. Zo kunnen nieuwe technologieën optimaal ingezet worden voor onze vrijheid en autonomie. Op dit moment gebeurt het tegenovergestelde: mensen onderwerpen zich aan artificiële intelligentie en digitalisering.

De robots die onze banen overnemen zijn  het probleem namelijk niet, deze bevrijden ons juist van zware arbeid. De technologische snufjes die we in onze lichamen implanteren vormen wel een potentieel probleem: deze maken ons niet vrijer, autonomer en gelukkiger. Mensen worden gelukkig van ploeteren en moeite doen voor een prestatie. Hoe intensiever het leerproces, des te bevredigender het resultaat. Met al die technologische hulpmiddelen neemt deze vorm van voldoening steeds meer af.

Door het toenemend aantal middelen waarmee we onszelf kunnen upgraden naar een ‘betere’ versie, ligt het risico op de loer dat we permanent ontevreden blijven met de nieuwste versie van onszelf. Incasseringsvermogen, veerkracht en het kunnen accepteren van imperfecties zijn eigenschappen waarvan we vervreemd raken terwijl deze juist bijdragen aan menselijke ontwikkeling en levensgeluk.

Mail

Siri Beerends is cultuursocioloog . Sinds ze The Truman Show gezien heeft, is ze gefascineerd door de culturele obsessie met ‘echt’ versus ‘nep’. Ze bezit een bescheiden argwaan tegenover massaal aangehangen standpunten en voelt zich prettig in de rol van advocaat van de duivel.

Kalle Wolters (1993) is een illustrator uit Groningen. Geïnspireerd door de Klare Lijn en affiches van de Russische Avant-garde ontwerpt hij posters, verpakkingen en maakt hij illustraties bij artikelen. Daarnaast maakt hij deel uit van het illustratiecollectief Knetterijs.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer