Asset 14

Gekunstelde echtheid

Gekunstelde echtheid

Met onze hedendaagse technologieën bouwen we siliconenbillen, designerbaby’s en kunstmatige hersenen, en programmeren we in een handomdraai een nieuwe werkelijkheid in zowel 2- als 3D. In een wereld waar echt en nep steeds vloeiender in elkaar overlopen, zijn we naarstig opzoek naar echtheid. Maar of we die ooit zullen vinden? Siri Beerends beschrijft welke tragiek er op de loer ligt.

Culturele industrieën en marketeers proberen onze honger naar echtheid te stillen door producten, beelden en imago’s te verkopen die door een bedacht sausje van authenticiteit zijn gehaald. De mediawijze mens laat zich niet gemakkelijk verleiden en prikt door veel van deze sausjes heen. Als je er zelf niet doorheen prikt dan zijn er wel allerlei websites en televisieprogramma’s die je daarbij helpen. We zijn een en al oog en oor wanneer we een onthullende inzage krijgen in de mens zonder make-up, mediatraining, spindoctors, fotofilters of andere opsmuk.

Nepheden aan de schandpaal of keihard followen

Dat we zo geobsedeerd zijn door een werkelijkheid die achter een schijnwerkelijkheid zou schuilgaan, is niet gek. Menig cultuuranalyticus wijst erop hoe in onze hedendaagse cultuur de grenzen tussen echt en nep vervagen. Met medische technologieën sleutelen we aan borsten, baby’s en hersenen, en met digitale technologieën kunnen we de werkelijkheid naar hartenlust ensceneren. Kopieën vervangen originelen, het oorspronkelijke raakt in vergetelheid en een nieuwe wereld dient zich aan. Een wereld waarin jongeren een designervagina aanzien voor een natuurlijke, waar algoritmen nepnieuws even gemakkelijk produceren als ontmaskeren, en waar we onze hersenen laten versmelten met de kunstmatige intelligentie van Elon Musk.

Hoe lelijk of ongemakkelijk de onbewerkte realiteit ook is, we moeten hem onthullen, recht in de ogen aankijken en verdedigen.

In deze grenzenloze wereld worden hardnekkige pogingen gedaan om het echte van het onechte te onderscheiden. Hoe lelijk of ongemakkelijk de onbewerkte realiteit ook is, we moeten hem onthullen, recht in de ogen aankijken en verdedigen. Of het nou gaat om beroemdheden die liegen over cosmetische ingrepen, luie studenten die tienen halen omdat ze stiekem concentratiepillen slikken of kunstmatige intelligentie die zich voordoet als menselijke intelligentie, alle nepheden moeten aan de schandpaal om een betere wereld te creëren.

Voor anderen zijn al die grensvervagingen juist een postmodernistisch festijn. De ‘echte werkelijkheid’ bestaat niet, er bestaan slechts percepties van de werkelijkheid. Hier geen schandpalen, maar mensen die met elkaar proosten op het overstijgen van ouderwetse, beklemmende tegenstellingen. Met hun postmodernistische cocktails verwijzen zij dichotomieën naar de prullenbak. Waarom zou je esthetische nepheid bijvoorbeeld problematiseren als je deze ook keihard kunt followen? Een esthetiek die in alle openheid het neppe omarmt, lijkt een prima alternatief voor een esthetiek die het neppe probeert te verstoppen achter aura’s van natuurlijkheid en ambachtelijkheid.

Vicieuze verslaving

Als er één iemand is die de hedendaagse honger naar echtheid begrijpt dan is het Lena Dunham. Met haar hitserie Girls wist zij precies te raken aan het verlangen naar menselijke imperfectie, kwetsbaarheid en (on)gezellige excentriciteit. Maar waarom zou haar alom geprezen serie authentieker zijn dan de oogverblindende kitsch uit realityseries zoals The Hills? Hoewel The Hills ten onrechte pretendeert reality te zijn en beide series aan een totaal andere moraal en esthetiek appelleren, zijn ze precies even gekunsteld. Opzettelijk imperfectie construeren is namelijk net zo gekunsteld als opzettelijk perfectie creëren.

De tragiek van de authenticiteitjunk is dat hij zijn eigen verslaving blijft voeden.

Ons verlangen naar authenticiteit creëert daarmee een tegenovergesteld effect, namelijk een wereld vol berekenend vertoon van echtheid. Authenticiteit is een maatschappelijke verslaving die in stand wordt gehouden door marketeers, nostalgici, hipsters en cultuurcritici. De tragiek van de authenticiteitjunk is dat hij zijn eigen verslaving blijft voeden. Dunham stilt onze honger naar authenticiteit en wakkert hem tegelijk aan.

Op je rug in de supermarkt

Wie wenst te ontsnappen aan deze vicieuze cirkel en geen fan is van hipster authenticiteit of postmodernistische cocktails, kan zijn heil proberen te zoeken in echtheden die niet van te voren zijn uitgekookt door een authenticiteitsindustrie.

Ga bijvoorbeeld eens op je rug in de supermarkt liggen. Niet omdat het wat oplevert of een hoger doel dient, maar omdat je er opeens zin in hebt. In spontane momenten van echtheid is er geen tijd om vanuit een vooropgesteld doel de werkelijkheid te sturen. Het is gezond om soms even niet na te denken over de toegevoegde waarde van een bepaalde handeling of gedachte. In een maatschappij waarin elke stap die we zetten een vooropgesteld doel moet dienen, is dat echter een moeilijke opgave. De ruimte voor ondoelmatig en spontaan gedrag staat met de opkomst van digitale surveillancetechnologieën ernstig onder druk.

Onze fysieke en digitale omgevingen worden steeds meer ingericht met het doel de mens zo voorspelbaar en stuurbaar mogelijk te maken. Sinds we onszelf en onze apparaten 24/7 op het internet hebben aangesloten lukt dat aardig. Met behulp van big data en andere surveillancetechnologieën wordt kennis vergaard over hoe (on)gezond we zijn, hoe onze hersenen (dis)functioneren, wat we van plan zijn en waar we uithangen. Al deze kennis wordt gekwantificeerd en omgezet in apps, algoritmen en apparaten waarmee we ons leven nauwkeurig denken te kunnen sturen en elk risico uit de weg willen ruimen.

De tragiek is dat we daar niet gelukkiger van worden of meer tijd en controle mee winnen. Integendeel: ons leven wordt juist steeds ingewikkelder, drukker en stressvoller. Hoe meer kennis we over onszelf vergaren, hoe meer er van ons wordt verwacht dat we op een verantwoorde manier handelen naar deze kennis. Wat een verantwoorde manier van handelen precies inhoudt, wordt bepaald door verzekeraars, werkgevers en techbedrijven. Op nauwkeurige wijze surveilleren zij ons gedrag en bepalen welke omwegen, risico’s en spontaniteiten ons gegund zijn. Daardoor krijgen we steeds minder ruimte voor ondoelmatig gedrag, terwijl we die ondoelmatigheid juist nodig hebben om onze honger naar echtheid zo nu en dan te kunnen stillen.

In een samenleving waarin al onze gedragingen meetbaar, voorspelbaar en stuurbaar zijn gemaakt om het surveillance kapitalisme te dienen, zijn spontane momenten van echtheid een kostbare schaarste geworden. Durven we nog echt te leven of is spontaniteit een veel te risicovolle onderneming geworden?

Mail

Siri Beerends is cultuursocioloog . Sinds ze The Truman Show gezien heeft, is ze gefascineerd door de culturele obsessie met ‘echt’ versus ‘nep’. Ze bezit een bescheiden argwaan tegenover massaal aangehangen standpunten en voelt zich prettig in de rol van advocaat van de duivel.

Kalle Wolters (1993) is een illustrator uit Groningen. Geïnspireerd door de Klare Lijn en affiches van de Russische Avant-garde ontwerpt hij posters, verpakkingen en maakt hij illustraties bij artikelen. Daarnaast maakt hij deel uit van het illustratiecollectief Knetterijs.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Een villa voor het onbekende

Een villa voor het onbekende

Floris Tesink bezocht het FOMU, waar Grace Ndiritu door associatieve combinatie een expositie invulde. "Dit conflict tussen de fotografie en de ruimte brengt je op een plek die niet te begrijpen is, maar toch verslavend voelt voor degene die zich hieraan overgeeft." Lees meer

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echt subsidies zijn’?

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echte subsidies’ zijn?

‘De grootste catastrofe in de geschiedenis van de mensheid is niet het moment voor afleidingsmanoeuvres.’ Lees meer

:De aankondiging: De kunst van vertrekken (deel 1)

De kunst van vertrekken: de aankondiging

Voor kunstenaars is het essentieel om zichtbaar te zijn voor publiek. Maar wat gebeurt er als een kunstenaar zich terugtrekt of zelfs helemaal stopt met het maken van kunst? In deel 1 van de serie ‘De kunst van het vertrekken’ kijkt Lara den Hartog Jager naar de kunst waarmee sommige kunstenaars afscheid nemen uit de kunstwereld. Lees meer

Een gestolde eeuwigheid

Futiliteit op een gestolde eeuwigheid

De bergen laten Nick Sens al even niet meer met rust. Waar komt de drang vandaan ze, ondanks de mogelijke gevaren, te willen beklimmen? Lees meer

:Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag 1

Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag

24 juni was het Veteranendag, acht jaar geleden was het de oud-militairen voor het eerst verboden tijdens het veteranendefilé te lopen met de Morgenster, de vlag van de Papoea’s. Waarom gebeurde dat? Lees meer

 1

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

Bijna 80 jaar na dato erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 pas als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdatum. Benjamin Caton vraagt zich af waarom sommige partijen deze ontwikkelingen tegenwerken en waar hun denkfouten zitten. 'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.' Lees meer

:De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt 1

De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt

Wat willen we vertellen, wat hebben we te vertellen en hoe willen we dat vertellen? Amber Netten, Marleen Doré en Zuma Knegjes vinden houvast in collectiviteit. Lees meer

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Als klein meisje had Roosje van der Kamp een ritueel waarmee ze hoopte haar ouders te kunnen beschermen tegen de dood. Kan magisch denken in plaats van een poging tot controle, ook een vorm van loslaten zijn? Kan het ook een daad van liefde zijn? Lees meer

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia) 4

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia)

Toen in juni 2014 een week in het teken van eten stond was Emy Koopman not amused. Ze schreef een nog altijd actueel essay over de vraag of een eetstoornis een modeverschijnsel is. Eten door de ogen van een ex-magerzuchtige. Lees meer

Zeikwijf

De on//smakelijke week: Pisnijd

Van hoge prijzen tot pottenkijkers: een bezoek aan een openbaar toilet is voor vrouwen vaak niet vanzelfsprekend. Sofie Hees verdiept zich in de ins en outs van dit decennia-oude probleem. Lees meer

Ik heb schijt

Ik heb schijt

Maatschappelijke ongelijkheid begint in de buurt waarin je opgroeit laat Milio van de Kamp zien in zijn debuut ‘Misschien moet je iets lager mikken’, dat op 16 mei verschijnt. Een voorpublicatie. Lees meer

Toxic Friendships

Toxic Friendships

Het verbreken van toxic friendships geldt op TikTok als een vorm van self-care, maar is dat wel zo? Rijk Kistemaker buigt zich erover. Lees meer

Factdroppen

Factdroppen

Is het herhalen van feiten een manier om grip te krijgen op een wereld die steeds onzekerder is? Max Beijneveld gaat op zoek naar een alternatief voor ongebreideld factdroppen. Lees meer

Een <em>mountain home</em> in een wereld waar de tijd verdwijnt

Een mountain home in een wereld waar de tijd verdwijnt

Na het luisteren van de podcast Dolly Parton’s America besluit Anna van der Kruis haar eigen fascinatie voor Dolly Parton te onderzoeken. Waarom slikt ze alles wat Dolly haar verkoopt? Hoe kan het dat Dolly zoveel verschillende mensen samenbrengt? Tijdens de zoektocht komt ze erachter dat haar verhouding tot Dolly Parton persoonlijker is dan ze... Lees meer

Porseleinen beeldje van Vrouwe Justitia: vrouw met een roze gedrapeerde jurk en een witte blinddoek rond haar ogen

Academische vrijheid m’n reet

Promovenda Harriët Bergman voelt niet de vrijheid om zich écht kritisch uit te laten over machthebbers. De oorverdovende stilte op rechts na het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber bewijst voor haar eens te meer: veel hoeders van het vrije woord geven alleen om de status quo. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer