Asset 14

Voed me, straf me

Voed me, straf me

Vijftien bananen per dag of een heerlijk glaasje klei als ontbijt? Als het is om die begeerde ‘killer body’ te verkrijgen, lijken we overal voor te strikken. Else Boer dook in de wereld van bikram-yoga en bizarre schoonheidsidealen en ontdekte dat de scheiding tussen de fitten en de niet-fitten veel verder reikt dan dat.

Omdat ik op een middelbare school werk, was ik onlangs in de unieke positie om hetzelfde gesprek maar liefst twee keer achter elkaar te horen: één keer gevoerd door meisjes van vijftien, en één keer door volwassen collega’s. Het onderwerp? Eten. De meisjes hadden snoep gekocht, maar vroegen zich nu af of ze alles ook echt op moesten eten.

‘Dit is echt zo slecht,’ zei een van hen.

Ook de collega’s twijfelden over een traktatie.

‘Het vlees is zwak,’ zuchtte een collega, toen hij een stuk taart in zijn mond stopte. Het is een man die bij mijn weten nooit iets slechters heeft gedaan dan de sproeier aanzetten terwijl er een hitteplan in werking was.

Ik heb geen maat 34, dus ben ik blijkbaar nog niet fit genoeg.

Het maakte maar weer eens duidelijk dat vrijwel iedereen eten indeelt in twee categorieën: goed of slecht. Denk alleen al aan de woorden die we ervoor gebruiken. We hebben het over ‘guilty pleasures’ als we aan zoetigheid denken, en wanneer je die ‘guilty pleasures’ uit je dieet schrapt, doe je aan ‘clean eating’ – alsof er ook zoiets als ‘dirty eating’ bestaat. De term ‘superfoods’ impliceert bovendien dat het tegenovergestelde ook wel zal bestaan: eten dat niet super, maar juist verschrikkelijk is. Denk aan de Amerikaanse arts Robert Lustig, die suiker als vergif bestempelde.

Eten, gezondheid en schuld lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wat je eet zegt niet alleen iets over je gezondheid, maar ook iets over je karakter: dat is ofwel goed en sterk, ofwel slecht en slap. ‘Fit zijn’ is je eigen verantwoordelijkheid, maar dat niet alleen: anderen zullen je daadwerkelijk als béter zien wanneer je gezond bent. Je gezondheid managen is je morele plicht, en wie dat niet doet kan op een flinke portie kritiek rekenen. Eat that.

De meisjes uit mijn klas of mijn collega’s zijn dus niet de enigen die met hun gezondheid bezig zijn. De hashtag #fitspiration levert maar liefst 15 miljoen hits op op Instagram. Fitnessgoeroes als de Australische Kayla Itsines of de Nederlandse Fajah Lourens laten zien hoe je moet sporten en wat je daarbij moet eten om zo fit mogelijk te worden. Ook eetgoeroes doen een duit in het zakje, zoals Freelee the Banana Girl, die haar volgers aanraadt om maar liefst vijftien bananen per dag te eten, of Rens Kroes met haar beruchte klei-ontbijt. De eetpatronen die ze aanraden verschillen (en zijn gelukkig niet allemaal knettergek), maar over één ding zijn ze het allemaal eens: iemand die fit is, is zonnebankbruin, gespierd en slank. Bijzonder slank.

Dat verklaart waarom een zwangere vriendin zich zorgen kan maken over haar groeiende buik. De kilo’s die ze aankomt zijn noodzakelijk en gezond - ze moet een kind in leven houden - maar het ziet er niet erg ‘fit’ uit. Het verklaart ook waarom een collega zich slecht kan voelen wanneer hij een stuk taart eet: weer een stapje verder van het ideaal. En het verklaart waarom ik ontevreden ben terwijl ik vier keer in de week sport. Ik heb geen maat 34, dus ben ik blijkbaar nog niet fit genoeg. Fit zijn is niet alleen iets wat je bent, maar vooral ook iets wat je moet laten zien: je lijf als uithangbord.

Wie kan laten zien dat hij of zij fit is, hoort automatisch bij een nieuwe bovenklasse.

Niet alleen het schoonheidsideaal rondom ‘fit zijn’ is problematisch, ook de karaktereigenschappen die we aan dat ‘fit zijn’ verbinden zijn dubieus. Als je fit bent, dan ben je ‘goed bezig’, je toont wilskracht en zelfdiscipline. Maar als je te dik bent, dan betekent dat automatisch dat je ‘slecht bezig’ bent, een slap karakter hebt en weinig wilskracht toont. Dikke mensen hebben niet alleen meer vet, ze hebben vooral weinig ruggengraat.

Onderzoek naar obesitas laat zien dat het niet zo eenvoudig ligt. Overgewicht is grotendeels genetisch bepaald, en de eerste levensjaren van een kind spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van zwaarlijvigheid. Niet iets waar je veel invloed op kan uitoefenen.

Daarnaast zijn gezonde keuzes niet voor iedereen even makkelijk beschikbaar. In het artikel ‘Ziek gezond’ stellen Ernée Derckx en Bram van Vulpen: fit is the new rich. Wie kan laten zien dat hij of zij fit is, hoort automatisch bij een nieuwe bovenklasse: de bovenklasse die de tijd en het geld heeft om aan gezondheid te besteden. Tegelijkertijd zet het het verschil tussen hoog- en laagopgeleiden nog eens aan. Het overgrote deel van de mensen dat zich druk maakt over gezondheidshypes is hoogopgeleid, jong en woont in de stad, aldus Derckx en Van Vulpen. Onder laagopgeleiden komen daarentegen meer ziektes en gezondheidsklachten voor.

De nieuwe scheiding tussen boven- en onderklasse wordt niet zozeer bepaald door geld, maar door opleidingsniveau en prioriteiten: prioriteer je je gezondheid, dan hoor je bij de club. Bij die prioriteiten hoort dan wél weer dat je er veel geld aan uitgeeft. Biologisch eten is niet goedkoop, net als bikram-yoga of Crossfit. Fit worden kan iedereen - maar je moet er wel tijd, geld of mogelijkheden toe hebben. Heb je die niet, dan is dat niet alleen jammer, maar vooral ook je eigen schuld.

Het idee dat gezond-zijn een verantwoordelijkheid is en dat ongezond-zijn een keuze is, is diepgeworteld.

Het venijnige aan dit idee is niet alleen dat je gezondheid volledig je eigen verantwoordelijkheid is, maar ook dat gezond zijn morele superioriteit impliceert. En bij die superioriteit horen beloningen. Denk aan Promovendum, een zorgverzekeraar die zich richt op hogeropgeleiden. Omdat hogeropgeleiden over het algemeen minder ziek zijn, ligt de premie lager. De keerzijde daarvan is niet ondenkbaar: een wereld met een steeds hogere premie voor mensen met overgewicht of met een ongezonde leefstijl. Dan had je immers je verantwoordelijkheid maar moeten nemen.

‘Don’t judge a book by its cover,’ zeggen de Engelsen. Dat wordt steeds lastiger, nu het uiterlijk van mensen blijkbaar ook iets onthult over hun karakter. Je lijf is immers ‘maakbaar’. Als je maar hard genoeg sport en goed genoeg eet, zie ook jij er binnenkort uit als Fajah Lourens.

Dat idee van maakbaarheid houdt natuurlijk geen stand. Het houdt geen rekening met ziekte of armoede, of gewoon het verschil in bouw en metabolisme. Obesitas is voor een groot deel genetisch bepaald, tegen de voedingsindustrie is niet altijd op de te zelf-disciplineren, sporten is duur. Het idee dat al die factoren te controleren zijn is onzin, maar wel heel geruststellend. Het deelt de wereld heerlijk zwart-wit in: je eet goed of je eet slecht, je hebt wilskracht of je hebt het niet. Het is het sprookje van onze tijd: door maar gezond genoeg te leven kan je ziektes en lichamelijke ongemakken buiten de deur houden. Pech of ongeluk bestaan niet. Wie weet worden we door een bepaald dieet te volgen gezond honderd, zoals in Japan. Misschien blijft onze huid voor altijd strak. Misschien gaan we wel nooit dood.

Het idee dat gezond-zijn een verantwoordelijkheid is en dat ongezond-zijn een keuze is, is diepgeworteld. Maar om echt een constructief maatschappelijk debat te kunnen voeren is het essentieel dat we dat idee laten varen. Net als onze ideeën over de karaktereigenschappen die zogenaamd bij een fit lichaam horen. Natuurlijk is het goed voor je om groente en fruit te eten of regelmatig te bewegen, maar sporten maakt je geen intrinsiek beter mens, net zoals het eten van een zak snoep je niet slecht maakt. Een lijf toont niet hoe je tegen de serveerster praat, of je je oma zo nu en dan een kaartje stuurt, wat je tegen de straatkrantverkoper zegt. Hoe ‘goed’ je bent wordt niet bepaald door je omvang. En daarnaast zegt een lijf ook weinig over discipline: of je deadlines haalt, je toilet schoonmaakt en je belastingaangifte op tijd invult zijn dingen die je niet aan iemand kan zien.



Mail

Else Boer schrijft korte verhalen, artikelen en essays. Haar debuutroman Ik wacht hier verschijnt in 2021.

Mark van Wijk Beïnvloed door een grafische achtergrond en strips uit zijn jeugd puzzelt Mark van Wijk totdat er een illustratie staat die speelt met de geschreven tekst.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven

Steun de makers van de toekomst

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe makers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een scherpe en eigenzinnige stem kunnen ontwikkelen als zij niet worden verleid tot clickbait en sensatie: die vrijheid vormt de basis voor originele verbeelding en nieuwe verhalen.

Steun ons

  • Jochum VeenstraHoofdredacteur
  • Mark de BoorderUitgever
Lees meer
het laatste
Komiek schreeuwt tegen wolk

Komiek schreeuwt tegen wolk

Of je vertelt de waarheid, bent grappig en wordt vervolgens gecanceld, óf je bent ‘politiek correct’ en daarmee helemaal niet meer grappig. Daar wil Jihane Chaara het even over hebben. Lees meer

Illustratie van twee bomen. De bomen zijn wit en kaal, en je ziet hun wortels en takken voor een achtergrond van een groene en paarse gradiënt.

Van bladeren tot wortels: liefhebben zonder te verliezen

Hoeveel van jezelf lever je, dan wel niet onbewust, in om samen te kunnen zijn met een geliefde? Stefanie Gordin onderzocht wat Rainer Maria Rilke, Herman Hesse en bell hooks hebben geschreven over deze dynamiek. Ze probeert een antwoord te vinden op de vraag: Wat ging er mis in haar vorige relatie, waar ze juist zo duidelijk hadden afgesproken elkaar niet te verstikken? Lees meer

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

Er is jarenlang gestreden, maar onlangs werd bruinkooldorp Lützerath hardhandig door de Duitse politie ontruimd. Een gesprek over representatie, politiegeweld en de kernboodschap van ‘Lützi Lebt'. Lees meer

Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel?

Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel?

Het publiek bij de allerlaatste voorstelling van Blue, over racistisch politiegeweld, hoefde niet verteld te worden hoe hyperactueel de voorstelling was die ze zagen. Lees meer

Afscheidsrede: ‘Hard//hoofd is een vrije ruimte, niet een vrije markt’

‘Hard//hoofd is een vrije ruimte, geen vrije markt’

Marte Hoogenboom blikt terug op haar tijd als hoofdredacteur van Hard//hoofd. Na tweeënhalf jaar dienst vraagt ze zich nog steeds af wat Hard//hoofd eigenlijk is. Lees meer

Van 0-en en 1-en of: waarom ik me eindelijk programmeur durf te noemen

Van 0'en naar 1'en, of: waarom ik me eindelijk programmeur durf te noemen

Als schrijver die 'iets' met computers doet, krijgt Marten Hoekstra vaak de vraag wat dat werk precies inhoudt. In dit essay onderbouwt hij de kracht achter dit ambacht. Lees meer

Nieuws in beeld: De macht van het volk

De macht van het volk

De beelden die uit Iran naar buiten komen zijn schaars. Dat raakt illustrator Pirmin Rengers, die een wereld gewend is waarin media volledig worden gedomineerd door beeld. Lees meer

Hard//talk: Evita 3.0 1

Evita 3.0

De voormalige Argentijnse president Cristina Fernández de Kirchner overleeft een aanslag op haar leven, maar een twaalfjarige gevangenisstraf vanwege corruptie hangt boven haar hoofd. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 3/3: Métro

In ieder geval bleven we stuurloos - Métro

Zelfs de sterkste vriendschappen leden aan betonrot. Vrienden verjaren hier als sprinkhanen, hele groepen ontstonden en verdwenen in enkele seizoenen. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 2/3: Á pied

In ieder geval bleven we stuurloos - À pied

 Voor eenzaamheid heb je geen kostschool nodig. Niemand keek op wanneer ik ‘DRRRAAAAK’ schreeuwde zonder mijn pas te vertragen. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 1/3: Vélo

In ieder geval bleven we stuurloos - Vélo

Tijdens een afdaling vol kinderkoppen ging mijn hangslot uit zichzelf op slot, waarna mijn sleutelbos in een nabijgelegen afvoerputje verdween. Lees meer

Nieuws in beeld: Het kind in het badwater terugvinden

Het kind in het badwater terugvinden

Amerikaanse onderzoekers wisten het geheugen van 150 ouderen te verbeteren middels een schokkend badmutsje. Lees meer

Automatische concepten 78

De natuur huilt droge tranen

Europa maakt waarschijnlijk het ergste droogteseizoen mee in ruim 500 jaar. Lees meer

 1

Tijd voor een dekoloniale Indië-herdenking!

Benjamin Caton organiseert jaarlijks op 16 augustus een dekoloniale Indië/Indonesië-Nederland Herdenking, omdat een grote en groeiende groep mensen zich niet gezien voelt door de Nationale Indië-herdenking, een dag ervoor. Lees meer

Nieuws in beeld: Van Trump mag de FBI de pot op

Van Trump mag de FBI de pot op

Elf 'topgeheime' documenten nam de FBI mee van Donald Trumps landgoed. Hij wil ze terug. Lees meer

Nieuws in beeld: Bomen zijn klaar met de hitte en zetten de herfst in

Bomen zijn klaar met de hitte en zetten de herfst in

Sommige loofbomen begonnen vorige maand al hun bladeren af te stoten - veel vroeger dan normaal. Lees meer

Nieuws in beeld: Iedereen voor? Hallo?

Iedereen voor? Hallo?

De weinige Tunesiërs die kwamen opdagen voor het referendum, stemden massaal voor meer macht voor de zittende president. Lees meer

Nieuws in beeld: We moeten kopen, reizen, vliegen, drinken, eten, feesten, zo niet doorgaan

We moeten kopen, reizen, vliegen, drinken, eten, feesten, zo niet doorgaan

Hoelang kunnen we nog boven de zelfgegraven afgrond blijven bungelen? Lees meer

Nee, Anna Sorokin is geen Robin Hood en dit is waarom

Nee, Anna Sorokin is geen Robin Hood en dit is waarom

Netflix zet in Inventing Anna een oplichtster op een voetstuk. Emma Stomp zet daar vraagtekens bij. Lees meer

Nieuws in beeld: We zitten krap bij gas (dus kolencentrales mogen weer)

We zitten krap bij gas (dus kolencentrales mogen weer)

Om de gasvoorraden te ontzien, mogen de (uiterst vervuilende) kolencentrales jarenlang op volle toeren draaien. Lees meer

Steun de makers van de toekomst. Sluit je aan bij Hard//hoofd!

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe kunstenaars en schrijvers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Wij zijn al meer dan twaalf jaar bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Onze kunstverzamelaars maken dit mogelijk. Sluit je nu aan en ontvang jaarlijks gesigneerde kunstwerken van veelbelovende kunstenaars én je eigen Hard//hoofd-tasje. Veel verzamelplezier!

Steun en verzamel