Waarom klassieke muziekliefhebbers niets van popmuziek begrijpen." /> Waarom klassieke muziekliefhebbers niets van popmuziek begrijpen." />
Asset 14

De viering van geluid

Waarin schuilt het verschil tussen popmuziek en gecomponeerde muziek? Gecomponeerde muziek vertrekt vanuit een concept en werkt dat op papier tot in detail uit. Popmuziek gaat intuïtiever te werk en begint meteen met het klinkend materiaal: het is een viering van de kracht en pracht van geluid.

Ik ben niet opgegroeid met veel popmuziek. Mijn ouders zijn allebei klassiek muzikanten en waar mijn vader in een grijs verleden nog Rolling Stones-fan geweest schijnt te zijn, is het fenomeen popmuziek aan mijn moeder schijnbaar geheel voorbij gegaan. Af en toe ondernam ik niettemin pogingen ze enthousiast te krijgen voor de muziek waar ik op dat moment naar luisterde. Dan kwam ik de huiskamer in, vroeg argeloos ‘mag ik wat laten horen’ en zette een CD op. Zodoende heb ik met mijn vader regelmatig de discussie gevoerd over het verschil tussen popmuziek en gecomponeerde muziek, want hij merkte in voornoemde situaties steevast op dat de muziek die ik liet horen wel aardig was, maar zo ontzettend simpel: "Het zijn altijd maar een paar akkoorden. Het duurt maar vier minuten. Er is zo weinig ontwikkeling. De arrangementen zijn zo simpel," zei hij dan. Dat is allemaal tot op zekere hoogte waar, maar het is ook exact het misverstand wanneer je met ‘klassieke’ oren naar popmuziek luistert. Alle bovengenoemde eigenschappen (harmonie, tijd, ontwikkeling etc.) zijn namelijk ondergeschikt aan waar popmuziek uiteindelijk om draait: sound.

Muziek is een kunstvorm die zich manifesteert in geluid. Dat klinkt logisch, maar het heeft in de loop van de geschiedenis allerlei ingrijpende consequenties gehad. Het feit dat muziek, net als de tijd, verstrijkt en dus nooit is, maar altijd alleen maar was en zal zijn (klonk en gaat klinken), maakt dat het een letterlijk ongrijpbaar fenomeen is. Om deze ongrijpbaarheid te beteugelen ontwikkelde de Westerse kunstmuziek in de loop van enkele eeuwen de muzieknotatie. Net als in het gewone schrift kunnen door middel van muzieknotatie (muzikale) ideeën worden overgedragen en bewaard. Maar een geschreven compositie is (nog) geen klinkende muziek. Het staat (letterlijk) symbool voor die muziek, maar moet nog tot klinken worden gebracht. Daarmee is de notatie, hoe complex en gelaagd ook, altijd een beperkt medium: je kan er net zo veel wel als niet in kwijt. Waar de Westerse muzieknotatie zich uitstekend voor leent, is het neerschrijven van complexe harmonische bouwwerken, meerstemmigheid, het uitzetten van grote structuren. Waar het minder goed in is, is het vastleggen van de exacte identiteit van ieder geluid, hoe het precies klinkt: het is altijd aan de uitvoerder en zijn instrument om in de kleine details de klankkleur en specificiteit van het geluid te bepalen.

Popmuziek wordt niet gemaakt aan een tekentafel, op een zolderkamer, op een podium of in een oefenruimte; popmuziek wordt gemaakt in de studio. Geluidsopname is de grote drijfkracht geweest achter de ontwikkeling van wat wij heden ten dage, vanaf pak ‘m beet Elvis, popmuziek noemen. Doorslaggevend voor die ontwikkeling is de meersporentoonband, ontwikkeld in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers en na ontdekking door de geallieerden naar Engeland gebracht. Met dit apparaat kon voor het eerste geknipt en geplakt worden in opgenomen geluid; en het resultaat kon ook nog eens eindeloos worden bewerkt. Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid was het mogelijk om te componeren met geluid zelf. Dit gegeven is bepalend voor de aard van alle naoorlogse popmuziek: het is nu niet langer nodig om aanwijzingen op te schrijven en die dan vervolgens te laten uitvoeren door derden. In plaats daarvan kan er eindeloos geëxperimenteerd worden met geluiden, met verschillende ‘takes,’ met andere mixes etc. en heeft de muzikant nagenoeg totale controle over wat er uiteindelijk klinkt en hoe dat klinkt. Je zou kunnen zeggen dat popmuziek een ‘viering van het geluid’ is: de identiteit, subtiliteit en kwaliteit van elk klinkend geluid. Het gaat natuurlijk ook wel om composities, om teksten, om arrangementen en om liedjes, maar de specificiteit van het geluid, de ‘sound’ neemt altijd een centrale rol in en is daarmee van doorslaggevend belang. De 'sound' van een artiest of groep is niet voor niets een belangrijke term in popkringen.

Je zou gecomponeerde muziek kunnen zien als architectuur: eerst is er een globaal idee voor een gebouw, dan wordt dat op papier uitgetekend op zo’n manier dat de structuur duidelijk is en het niet in elkaar stort, maar ook de details zijn uitgewerkt. Vervolgens gaan derden er mee aan de slag om het daadwerkelijk te realiseren. Dit is een ‘top-down’ structuur. Het begint met een overkoepelend concept dat vervolgens steeds verder wordt ingekleurd en uitgewerkt, tot er aan het eind van de rit daadwerkelijk klinkende elementen aan te pas komen. Popmuziek werk precies andersom (‘bottom-up’): het begint met geluid, met klinkend materiaal, vaak zelfs nog voordat er liedjes of composities zijn. De klanken worden als uitgangspunt genomen en geordend, gestructureerd, uit elkaar gehaald, weer in elkaar gezet en door elkaar gehusseld. Het is als een kind dat zonder vooropgezet plan een fort aan het bouwen is - het betekent niet dat hij niet weet hoe het uiteindelijke fort er ongeveer uit moet zien, er zijn immers bepaalde basiskenmerken, maar de details worden gaandeweg uitgewerkt en er blijft altijd een mogelijkheid om ineens een torentje uit te bouwen.

Vanuit die conceptuele benadering, waarin de klinkende uitvoering op de laatste plaats komt, gaat het in veel gecomponeerde muziek dus om het grotere plaatje, om de horizontale lijn: de relatie tussen verschillende secties, onderdelen, motieven, thema’s en de ontwikkeling die gedurende de loop van een stuk wordt uitgezet. Popmuziek, vertrekkend vanuit het basismateriaal, vanuit iets dat er al is, is veel eerder verticaal: er wordt op ieder willekeurig moment ingezoomd op het individuele geluid. Dat is immers het meest elementaire basisonderdeel, de alfa en omega van het bouwwerk. Ontwikkeling, harmonie, structuur en uitwerking zijn allemaal van ondergeschikt (en, let wel, dat betekent niet van geen) belang. Maar wanneer je luistert zoals mijn vader luistert, gaat het mis. Je bent dan aan het zoeken naar iets wat er niet is, en mist op hetzelfde moment waar het wel om gaat. Er is immers geen externe logica, geen overkoepelend concept dat het hele muzikale bouwwerk bijeenhoudt, geen ontwikkeling van A naar Z, maar er is wel klank, specifieke klank, klank met een identiteit en een betekenis. Klank die op elke individueel moment een eigen verhaal vertelt en een interne structuur en logica openbaart; het is dit gedetailleerde plaatje dat je mist als je alleen maar zoekt naar een allesomvattende wereldkaart.

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer