Asset 14

Over wulken en burgemeesters

Over wulken en burgemeesters 2

Schrijver en architect Elisabeth Elegeert kent de kracht van huizen. Zij weet dat niet alleen tijd, maar ook een ruimte mensen verandert. Zoals een heremietkreeft zich in een nieuwe schelp met een oud verleden nestelt, zo voegen mensen steeds nieuwe hoofdstukken toe aan het verhaal van een huis.

I. Het huizen

Hoe het begon: het slibzand was zo verzadigd dat een schelp er amper kon indringen, hij zou zo goed als zeker breken als een schoen erop trapte. Het strand was hard als gewapend beton door het terugtrekkende water na de vloed die dag dat de wulk aanspoelde, maar er waren niet veel joggers en hij werd bij toeval vermeden. Hun honden, los en wild in de wind happend, renden hem voorbij. De halfvolwassen meeuwenjongen die door hun ouders waren achtergelaten toen ze naar het zuiden trokken, hadden andere zorgen dan een lege schelp.

De wulk was grotendeels bedekt met zeerasp. Hij was rechtsgewonden zoals de meeste slakkenhuizen, en blauw verkleurd, wat betekent dat hij een tijd zonder zuurstof had doorgebracht in de bodem van de zee. Verkalkt fossiel. Pleistoceen. Een half miljoen, een miljoen jaar oud?
In de zak van mijn jas voelt mijn duim een kale plek in de ruwe zeerasp. Er heeft een heremietkreeft in gewoond.

Over wulken en burgemeesters

Cum strideret fremitus belli

Inclytus agminis patrii dux

Rex Albertus hic substitit

VIII-VII kal. Septembr MCMXIV*

De koetsdoorgang had twee houten poorten en ze stonden die dag allebei tegelijkertijd open, een uur te vroeg. Eén massieve eiken poort aan de vest en een tweede poort aan de achtertuin, van hetzelfde formaat maar gedeeltelijk beglaasd, waar de zon haar laatste septemberwarmte naar binnen schoof.
Centraal in de doorgang was er een trap in travertijn die de vorm had van een halve cirkel, elke trede werd een kleinere witte boog. Op de zesde trede stond de burgemeester.
Hij zag zichzelf staan in de spiegel aan de overzijde op de muur. Goudomrand. Hij volgde de butler in het spiegelbeeld, die geruisloos en snel naar de diensttrap liep met een vergeten boender in de hand. De burgemeester snoof. Bijenwas en terpentijn. Zijn huis was klaar.

Maar toen de laatste lichten die nacht in de koetspoort gedoofd werden, hing er geen geur meer van boenwas. Het huis van de burgemeester rook naar tristesse en sigaren.

* Tijdens het gebrul van de oorlog
verbleef hier in dit huis
de troepenleider van het vaderland
Koning Albert I
van 7 tot 8 september 1914

II. Dood van de bouwers

De wulk schuifelde over de zeebodem op zoek naar wormen. Als hij genoeg gegeten had, kroop hij voor een tijdje in het zand. Wanneer het stormde werd hij vaak door de golven op het strand geworpen en moest hij wachten op de vloed. Hij leefde in de prehistorie, hebben zijn tentakel-ogen de mammoeten nog zien lopen op het zand?

Terwijl een jonge wulk rondkruipt en groeit, bouwt hij verder aan zijn schelp. De huid van deze slakkensoort maakt bij de mantelopening een kalkachtige substantie aan en ondertussen wentelt hij de schelp op zijn rug om en om. Zo ontstaat de typische helixvorm van een slakkenhuis, van klein en spits naar breed open gedraaid.

Deze wulk was rechtshandig, zoals de meesten onder ons. Mijn vinger volgt zijn groei, voelt de golvingen in het ribbenpatroon. Hier werkte hij sneller, hier traag en geconcentreerd. Wulken kunnen tot dertig jaar oud worden, maar dit exemplaar leefde niet zo lang. Werd hij aangeprikt door een voorhistorische zeevogel? Er zit een gat in zijn schelp.

Twee oorlogen heeft het huis van de burgemeester meegemaakt.
Tijdens de eerste oorlog had het een koning in bed te slapen gelegd, nadat hij vanop de toren zijn godsgruwelijke slagveld had gezien.
Tijdens de tweede oorlog kreeg het burgemeestershuis het weer moeilijk - soldaten stootten tegen de poort en kogels die mensen misten belandden in de muren - maar na vier jaar, op de dag van de bevrijding, geurde het eindelijk terug naar boenwas.
Opnieuw gingen de twee poorten in de koetsdoorgang open, één aan de vest en één aan de tuin waar de zon haar laatste septemberwarmte naar binnen schoof. Alles stond klaar voor de burgemeester die samen met de Engelse officieren terug zou komen van het stadhuis.
‘Leve de burgemeester!’
Maar de burgemeester lag dood in zijn kabinet.

Een huis dat in rouw is, sluit de luiken. Na een paar jaren stierf ook de echtgenote. De meubels werden afgedekt en de zoon die intussen kanunnik was geworden, trok zich terug in enkele kamers. Het huis hield zich stil, het liet zich niet meer zien aan de stad. Geen dansfeesten. Geen recepties, geen koning kwam nog op bezoek. In een van de vroegere meidenkamers maakte de kanunnik een kleine kapel, en toen stierf hij ook.

Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.

Veertig jaar hielden de luiken aan de vest hun kamers donker, en toen werd het tijd voor nieuwe inwoners. Er werd een gele affiche op de eiken koetspoort geplakt. Er werd een bezoekdag georganiseerd, er kwam weer volk naar binnen.
De rolluiken, wil u die eens optrekken?
Het huis begon aan een nieuw avontuur.

Over wulken en burgemeesters 3

III. Invasie van de heremietkreeften

Deze schelp is een goede investering, zal de heremietkreeft gedacht hebben toen ze de lege wulk zag liggen, en ze wurmde haar achterlijf erin. Heremietkreeften zijn weekdieren zonder bescherming en ze zijn, net zoals mensen en huizen, erg op lege wulkenschelpen gesteld. Hun lichaam is krom en past exact in de rechts gedraaide exemplaren, de links gedraaide kiezen ze niet. Ze leggen eitjes en bewaren ze achteraan in de helix tot de larven groot genoeg zijn om uit te zwermen.
En intussen zwerft de heremietkreeft met de wulkenschelp op haar rug over de zeebodem. Soms neemt ze een liftende poliep zeerasp mee, die een kolonie vormt op schelp. Een grijze korst. Op deze wulk zie je het sleepspoor waar de ruwe zeerasp weggesleten is door het traject in het zand.

Zonder heremietkreeft is een lege wulkenschelp volkomen weerloos en stroomt ze met het zeewater mee. Soms raakt ze voor honderden jaren bedolven in het zand en verkleurt blauw, soms komt ze boven en wordt weer ingenomen door een nieuwe heremietkreeft, tot ze weer omrolt in de golven en wegzinkt in het zand. Kijk naar deze prehistorische schelp, hoe lang zwerft die al rond in zee?
In het gebied dat wij nu de Noordzee noemen waren er meerdere ijstijden, en de natuur veranderde de kust voortdurend van vorm. Waar dobberde ze in de periode dat Engeland loskwam van Europa en een eiland werd? En toen het Nauw van Calais zesduizend jaar geleden ontstond? Had ze een bewoner bij zich toen de grote Sint Elisabethsvloed in 1404 door het water raasde? Was ze na die vreselijke stormnacht terug leeg of overleefde haar heremietkreeft?

Eeuwenlang rolden de golven. Als het in Engeland laag water was, werd het bij ons hoog water, en waar de zeebodem omhoogloopt bij de kust ontstaat er branding, en de schelp buitelde maar verder. Tot het vandaag hoogtij werd, het water zich terugtrok en de wulk bleef liggen op het strand van het Zwin. Ze werd niet vertrapt door de schoen van een jogger, niet aangevallen door een hond of een hongerig krijsend meeuwenjong. Ze ligt hier in mijn hand. Een kleine blauwe tijdscapsule.

Dit huis is een goede investering, dachten wij toen we de gele affiche zagen hangen op de koetspoort.
In die periode waren niet veel mensen geïnteresseerd in een verkommerde burgemeesterswoning, en we trokken erin. ‘Wat heb je nu gekocht?’ riep mijn moeder, maar we waren jong en architect en overmoedig. Drie kinderen brachten we groot diep in het huis, tot ze klaar waren om uit te zwermen. We hielden er een architectenbureau waar dromen concepten werden en realiteiten gebouwd. Intussen paste het huis zich aan ons gezin aan: er kwam een erkertje bij de achtergevel, zo groot als één zetel waar de zon kwam spelen met de poes. De ronde trap met de zes treden kreeg een nieuwe leuning, en er staat nu een tafel vol varens onder de goudomrande spiegel. De gedenkplaat hangt er nog, van die nacht toen de koning kwam slapen nadat hij vanop de toren van de kathedraal het moorden had gezien. Er hangt ook een gedenksteen voor de overleden burgemeester, geschonken door de Stad na de tweede oorlog. En het huis ruikt terug naar boenwas. In het grote salon, net boven de lambrisering, hangt er nu op de muren rondom, een ritme van tientallen dezelfde kale hoofdjes die we afgegoten hebben in gips. Een bas-reliëf als een verslag, met kleine witte replica’s van alle heremietkreeften die ooit in de wereld van dit huis, gewoond hebben en nog zullen wonen.

Over wulken en burgemeesters 1

IV. Samen rond de tafel

De wulk, vandaag gevonden in het Zwin, tussen de 465.000 en 2,59 miljoen jaar oud. Het huis van de burgemeester, 114 jaar geleden gebouwd. De tafel in zijn salon waarop de schelp ligt. Wij die rond de tafel zitten.

Over sporen wou ik het hebben. Over wonen in schelpen. Over de wijnvlekken van de burgemeester op het parket. Over onze verbouwing. Over de dans van twee naaktslakken vorige nacht op ons terras en de slijmsporen die ze achterlieten. Over resten van intimiteit. Wat is een huis? Een rustplaats, veilig weggedoken voor even? Of een avontuur dat telkens herbegint?

Essay: Over wulken en burgemeesters
Dit essay kwam tot stand met steun van De Nieuwe Garde.



Mail

Elisabeth Elegeert won een aantal prijzen zoals de verhalenwedstrijd op de Antwerpse boekenbeurs, de Canvas-televisieprijs, de reisverhalenwedstrijd van de krant De Standaard. Haar debuut Werfverslagen wordt binnenkort gepubliceerd bij uitgeverij Karaat. Op haar instagramaccount @fictionfollowsform vind je nog teksten.

Lucia Lenders

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Vorige week schreef Jochum een brief aan Ettie over zijn ervaring met queer-zijn, biseksualiteit en identiteit tijdens zijn jeugd. In deze brief reageert Ettie met haar eigen ervaring en vraagt ze zich af of iedereen queer zou kunnen zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer