De Duitse Noise- en Industrial-band Einstürzende Neubauten blikt in Strategies Against Architecture terug op hun dertigjarige oeuvre." /> De Duitse Noise- en Industrial-band Einstürzende Neubauten blikt in Strategies Against Architecture terug op hun dertigjarige oeuvre." />
Asset 14

De studio als laboratorium

Als er één band is die niet schuwt om het gebruikte materiaal maximaal te benutten, dan is het wel Einstürzende Neubauten. Die Duitse proto-industrial-rockers ruilden het traditionele instrumentarium systematisch in voor staalplaten, schrootafval en bouwmaterialen. Vorig jaar verscheen het vierde deel van hun compilatieserie Strategies Against Architecture (SAA): een overzicht van de jaren 2002 tot 2010, het derde decennium in hun bestaan. SAA IV bevestigt de werkwijze waaraan de legendarische groep gedurende dertig jaar trouw is gebleven.

Einstürzende Neubauten: onaangepast uitschot dat in West-Berlijnse jaren tachtig furore maakte met muziek gemaakt met schrootafval en bouwmachines. Het vorig jaar verschenen album Strategies Against Architecture IV blikt terug op de meest recente bestaansperiode van deze inmiddels legendarische band. Maar wat heeft hun ruige verleden nu nog te maken met de heren van middelbare leeftijd uit 2011?

Een vroege performance van Einstürzende Neubauten, onder een snelweg

In ‘Susej’, een track van het laatste reguliere album Alles Wieder Offen (2008), overziet oprichter en voorman Blixa Bargeld het hele oeuvre van de band. Die song (draai de titel om voor een beeld van Bargelds ego) is gebouwd rond een ritmisch gitaarslagje dat Bargeld in 1983 in een kelder in Hamburg opnam. De oude Bargeld (‘an der selben Stelle eingeladen/an der du ausgestiegen bist’) verhoudt zich tot de jonge Bargeld (‘ausgezehrt und abgemergelt’) en constateert dat hij nog steeds dezelfde vragen stelt: ‘nach den ersten Dingen letzten Tagen/oder einfach nur nach Material’. Het nummer verwoordt exact waarom de band ook vandaag nog potten breekt en hoe consistent hun oeuvre is: performance-anarchisme wordt altijd ondersteund door een strategisch geplande, analytische benadering van musiceren. Bovendien wordt er steeds gezocht naar nieuwe klankmogelijkheden van materialen, instrumenten en apparatuur, en van de mogelijkheden van geluidsopname.

Blixa Bargeld

Geruchtmakend chaotisch

De door Einstürzende Neubauten zelf gecreëerde en in stand gehouden mythe wil dat de eerste jaren van de groep voornamelijk werden bepaald door toevalligheden en gedwongen omstandigheden, maar een close reading van de eerste verkenningsjaren laat zien dat er van meer berekening sprake was. In het vakmanschap van hun studio-opnames hoor je dat deze band een coherente muzikale visie heeft.

Om in de studio recht te doen aan hun geruchtmakend chaotische, oorverdovende live-performance, moest de groep zich reeds in een zeer vroeg stadium nagenoeg geheel opnieuw uitvinden. Het vereist een behoorlijke vertaalslag om het visuele aspect van de performance, de directheid van de lijfelijke aanwezigheid, adequaat om te zetten in niets dan auditieve informatie. Wie luistert naar de platen die Einstürzende Neubauten tussen 1981 en 1990 heeft uitgebracht, hoort dat er – wellicht met uitzondering van het debuut – verrassend weinig terug te horen is van het gevoel van hun liveshows. Integendeel: vanaf Zeichnungen des Patienten O.T. (1983) spreidt de band een gelaagd en minutieus geconstrueerd klankbeeld tentoon. Vaak hard, percussief en, door Blixa’s onmenselijk hoge gegil, nogal confronterend. Maar niettemin gecontroleerd en beheerst.

Die Befindlichkeit des Landes, van het album Silence is sexy (2000)

Klanklaboratorium

Daarmee onderscheidt Einstürzende Neubauten zich van anderen die niet-muzikale objecten als instrument gebruiken, zoals Test Departement of iemand als Tom Waits. Net zoals bij Brian Eno of Karlheinz Stockhauzen is de studio voor hen een klanklaboratorium waar geluid kan worden onderzocht en ge(de)construeerd. Om dezelfde artistieke impulsen vorm te geven, hanteerde de groep op het podium en in de studio haast tegenovergestelde methodes.

Waar de liveshow draaide om energie, improvisatie en lichamelijkheid, werden dezelfde ingrediënten in de studio aan een nauwkeurig onderzoek onderworpen, om te bekijken hoe er een puur auditieve representatie van gemaakt kon worden. De eigenschap van geluidsopname om de exacte specificiteit van elk geluid vast te leggen, kwam daarbij goed van pas: waar het ongefilterd opnemen van de liveperformance zou leiden tot een onontwarbaar sonisch kluwen, kon in de studio de potentie en zeggingskracht van elk individueel geluid ten volle worden benut. Illustratief voor hun werkwijze is dat zij geen microfoons bij de gebruikte objecten zetten, maar er zogenaamde pick-up-mic’s op plakken. Op die manier wordt niet het geluid van het slaan opgenomen, maar worden de interne trillingen van het object, en daarmee de fysieke eigenschappen van het materiaal, vastgelegd.

Die tijdsintensieve omgang met het materiaal in de studio – het lab waar drie decennia van klankexperiment veel praktisch inzicht opleverden – vormt de pulserende constante in de hele oeuvreomspannende compilatieserie Strategies Against Architecture (1983-2010). Hoewel de ongebreidelde agressie verdween, songstructuren her en der traditioneler werden, en Bargelds teksten in toenemende mate veranderden in hoogintellectuele exercities, klinkt er over de hele lengte van de vier edities van SAA een ononderbroken fascinatie door voor de mogelijkheden van de studio(materialen) waarin en waarmee een aparte (klank)wereld wordt geschapen. Een wereld die telkens opnieuw zorgvuldig wordt opgebouwd, en gelijktijdig met donderend geraas weer instort.

Dit artikel verscheen ook in Rekto:Verso.

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer