Illustratie: Anouk de l'Ecluse

Peter “Sleazy” Christopherson, lid van Throbbing Gristle en Coil, stierf onlangs. Zijn bands waren een duivels pact van performance art, popmuziek, mystiek en erotiek." />

Illustratie: Anouk de l'Ecluse

Peter “Sleazy” Christopherson, lid van Throbbing Gristle en Coil, stierf onlangs. Zijn bands waren een duivels pact van performance art, popmuziek, mystiek en erotiek." />
Asset 14

Wanneer lawaai muziek wordt

Afgelopen jaar stierf Peter “Sleazy” Christopherson. Zijn bands Throbbing Gristle en Coil waren zeer invloedrijk voor de ontwikkeling van de elektronische muziek, maar wel lastig te categoriseren. Wie zich er in verdiept en zich er voor open stelt wordt echter dubbel en dwars beloond.

Op woensdag 24 november 2010 overleed muzikant Peter “Sleazy” Christopherson, 55 jaar, in zijn slaap in zijn woning in Thailand. Het was zes jaar nadat zijn bandgenoot en levenspartner John (Jhon/Jhonn) Balance in een dronken delirium van de trap viel en stierf. Met het enorme oeuvre van hun band Coil, gecombineerd met dat van Christophersons andere band Throbbing Gristle laat Sleazy een muzikaal testament na waarvan het belang niet kan worden overschat. Het werk is obscuur, obsceen en confronterend, maar de invloed op veel hedendaagse muziek is enorm. Throbbing Gristle en Coil creëerden een universum waarin avant-garde, performance art, popmuziek, mystiek en erotiek een duivels pact aangaan, maar zoals bij alle goede kunst is de betekenis van hun werk even veelzeggend en betekenisvol, als ongrijpbaar en ambigu. Het werk van beide groepen is sterk geworteld in beleving en ervaring. Het moet worden ondergaan, in plaats van worden begrepen en telkens als je denkt dat je het hebt, is het tussen je vingers door geglipt.

Illustratie: Anouk de l'Ecluse

Throbbing Gristle: een aanval op alles dat burgerlijk is

Throbbing Gristle probeerde door provocatie en een haast fysieke aanval op de zintuigen het wereldbeeld van de luisteraar op losse schroeven te zetten. Frontman Genesis P-Orridge zei dat de band geïnteresseerd was in taboes: “Wat de grenzen zijn, wanneer geluid lawaai wordt en wanneer lawaai muziek wordt en wanneer entertainment pijn wordt, en wanneer pijn entertainment wordt. Al die contradicties in onze cultuur.” Hun ongetemde chaos, oorverdovend harde optredens, obscene en gewelddadige teksten, maar ook de verwijzingen naar nazisme, occultisme, mystiek en militarisme worden ingezet als een wapen om de luisteraar te overmeesteren; om door middel van geluid een catharsis te bewerkstelligen.

Onlangs schreef ik in Popular Music and Society een artikel over Throbbing Gristle en het gebruik van geweld, lawaai en ruis in hun werk. Ik stel hierin dat de band, die voortkwam uit performance-art-groep COUM Transmissions, net zo goed een performance-act als een rockband was. Tot op zekere hoogte imiteerden ze een echte band. Ze presenteerden zich als band, startten een eigen label (Industrial Records), maakten reclame en stonden op een podium. Daarmee waren ze één van de eersten die de massamedia en de popcultuur gebruikten om deze tegen zichzelf te keren, in navolging van bijvoorbeeld schrijver William Burroughs. Popmuziek en popmuziekcultuur vormden het vehikel dat nodig was om hun anti-esthetiek uit te dragen, de gezapige, Britse middenklasse wakker te schudden en de alledaagse realiteit aan het wankelen te brengen.

Throbbing Gristle is een ironische en hyperbolische weergave van de popmuziekcultuur. In die overdrijving ligt het geheim van hun invloed en populariteit: het is niet alleen maar provocatie om de provocatie, schoppen om het schoppen. Achter het exces ligt een taboe dat wordt bevraagd. Throbbing Gristle legde hiermee genadeloos het bloedeloze cynisme van de laatkapitalismtische massacultuur bloot. Als een lachspiegel waar je als luisteraar in al je lelijke naaktheid in te voorschijn komt. Iemand als Marilyn Manson heeft meer dan aandachtig naar deze technieken gekeken, om ze vervolgens op zijn beurt weer in massacultuur om te zetten.

Helaas is de loop der dingen altijd nog ironischer dan de kunst. Ten tijde van de opheffing van Throbbing Gristle in 1981 (pas in 2004 zou de groep weer bij elkaar komen, tot vlak voor Christophersons dood in 2010), was de term 'Industrial Music' in sommige kringen ingeburgerd. Tijdgenoten als de Einstürzende Neubauten, Whitehouse of Nurse With Wounds deelden een verwante esthetiek, een hang naar avant-gardisme en soortgelijke politieke overtuiging. Maar in de afgelopen twintig jaar werd 'Industrial' ook gewoon het zoveelste genre met bands als Nine Inch Nails en Ministry. Het ultieme voorbeeld van deze vercommercialisering is wel Rammstein, die, als slap aftreksel van de Sloveense band Laibach, net zoveel Disney als Industrial zijn.

Coil: een donkere afspiegeling van het onderbewuste

De bandleden van Throbbing Gristle zelf zaten echter niet stil. Van de acts die uit de as van het monster herrezen, is Coil het interessantst. Het oeuvre van de band is zo groot en veelomvattend dat het lastig is er grip op te krijgen. De eerste zestien jaar van hun bestaan stonden Sleazy en Balance niet op het podium en was Coil een studioproject. Vanaf de eerste twee platen Scatology (zoek zelf op wat het betekent) en The Anal Staircase (de titel spreekt voor zich) legde de band een fascinatie aan de dag met homo-erotische thematiek, gecombineerd met esoterische, oosterse opvatting over de dood en het hiernamaals. Dit klinkt zweverig, maar door de eigenzinnige en gelaagde manier waarop het muzikaal gepresenteerd wordt, is het toch eerder fascinerend.

Dit vroege werk is nog sterk geënt op de harde, percussieve, elektronische klanken van de Industrial, maar in de loop van de jaren negentig ontwikkelde Coil in zijprojecten en soundtracks een ander geluid: betoverende schoonheid en beklemmende paranoia liggen daarbij op een bizarre manier in elkaars verlengde. Voor een band die de naam heeft moeilijk, hard en experimenteel te zijn, is de muziek echter mooier en aangrijpender dan verwacht. Waar de commercie er vooral vandoor ging met de gewelddadig provocatieve kant van Industrial Culture (sex en violence sell, zie wederom Marilyn Manson), zette Coil een verdieping in van de naar binnen gekeerde, mystieke ervaring. Veel meer in de geest van George Bataille, transgressiefilosoof bij uitstek, dan de platte ranzigheid die Rammstein de wereld in smijt. Veel meer mystieke erotiek dan plakkerige porno.

In Coil kwam de mystieke, meditatieve kant van de oorspronkelijke Industrial tot volle wasdom, die bij Throbbing Gristle al was ontgonnen met ‘ambient’-soundscapes als ‘After Cease to Exist.’ Het zoekt grenzen op: erotische, sociale, psychologische grenzen. Er schuilt daarmee een gevaarlijke schoonheid in het werk van Coil die de luisteraar naar binnen zuigt en hem deelgenoot maakt van deze donkere wereld. Het is vreemd, maar ook herkenbaar: een afspiegeling van een donker onderbewustzijn; het abjecte; het Freudiaanse Id. Vanaf 1998 maakte nieuwe, digitale middelen het mogelijk om dit ook op een podium uit te dragen en de serie livealbums (Live One to Four, Selvaggina, Go Back into the Woods, ...And the Ambulance Died in His Arms) die daaruit voortkwamen behoren wat mij betreft tot het mooiste dat de band uitbracht.

Going up!

Met de dood van Peter “Sleazy” Christopherson is dit alles definitief ten einde. Vier maanden voor zijn dood, schreef Sleazy in een comment op een interview met hemzelf in The Quietus:

Remember we are all only temporary curators of our present bodies, which will all decay, sooner or later. In a hundred years or so ALL the humans currently alive will have died. I take great comfort in knowing, with certainty, that thing that makes us special, able to enrich our own lives and those of others, will not cease when our bodies do, but will be just starting a new (and hopefully even better) adventure...

If we don't get to meet in this Life, maybe in the next you can buy me a beer! ,-).

In 2005, een jaar na de ongelukkige val van John Balance, werd het gevoel dat hieruit spreekt al feilloos uitgedrukt op het laatste reguliere Coil-album: The Ape of Naples. Het slotnummer ‘Going Up’ is een betoverend en melancholisch werk, gebaseerd op de themesong van de Britse sitcom Are You Being Served, die wordt getransformeerd in een berustend meditatie over de dood: "Going Up! Going Up!"

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer