Antony stond vorig jaar samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet een onvergetelijk concert?" /> Antony stond vorig jaar samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet een onvergetelijk concert?" />
Asset 14

Schmieren

Vorig jaar stond Antony Hegarty van Antony and the Johnsons samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet zo'n onvergetelijk concert als het op papier leek te worden? Antony had de fout gemaakt om als een kind in de speelgoedwinkel op te gaan in de oneindige mogelijkheden die een middelgroot orkest hem te bieden had, met kitsch als resultaat.

Het Holland Festival komt er weer aan. Tenminste: het programmaboekje lag bij ons op de mat en de verschrikkelijke, onbegrijpelijk onoverzichtelijke en niet-gebruiksvriendelijke website is weer in de lucht. Niettemin belooft er dus in juni weer veel moois te zien te zijn in Amsterdam; zo faciliteert het festival vaak bijzondere en ongebruikelijke samenwerkingen. Ikzelf kijk bijvoorbeeld erg uit naar het programma waarin de als rockzanger bekend geworden stemkunstenaar Mike Patton samenwerkt met het Brussels modern muziekensemble Ictus, het Nederlands Kamerkoor en videocollectief Visual Kitchen in een uitvoering van Luciano Berio’s meesterwerk Laborintus II. Als fan van het talent en de veelzijdigheid van Patton heb ik groot vertrouwen in deze genre-overschrijdende samenwerking, maar dat dat soort projecten lang niet altijd tot iets geslaagds leiden, werd in het festival van vorig jaar bewezen.

Dat jaar kon ik mij gelukkig prijzen met kaartjes voor één van de twee razendsnel uitverkochte concerten die Antony Hegarty (bekend van Antony and the Johnsons) met het Metropole Orkest in Carré gaf. Op papier een spannende en uitdagende samenwerking: de extravagante en uitgesproken Antony Hegarty, die bij het grote publiek bekend werd met zijn pijnlijk persoonlijke plaat I Am A Bird Now (2006), waarop hij het gevecht met zijn seksuele geaardheid en zijn verlangen een vrouw te zijn bezong, ondersteund door één van de beste pop- en jazzorkesten ter wereld. Waarom werd het dan toch niet zo’n gedenkwaardige avond als het had kunnen zijn? In een eerder artikel op hard//hoofd schreef ik hoe zanger David Byrne op een geslaagde manier twee opera-aria’s opnam, voornamelijk omdat hij het materiaal naar zijn hand zette en eerlijke, persoonlijke vertolkingen ten beste bracht. In het geval van Antony en het Metropole Orkest was er eigenlijk sprake van exact het tegenovergestelde.


Foto: Passetti

Ik ken nogal wat mensen die de zanger Antony sowieso maar moeilijk kunnen waarderen; dat is begrijpelijk. Ikzelf had in eerste instantie ook behoorlijk veel moeite met het hoge, oversentimentele stemgeluid en permanente pathetisch vibrato van de man. Maar omdat zijn nummers zo persoonlijk zijn en er zo weinig afstand is tussen de artiest Antony en dat waar hij over zingt, omdat zijn artistieke personage in zo’n mate van vlees en bloed is dat je hem wel moet geloven, wist hij mij toch voor zich te winnen: de naaktheid van Antony’s artistieke uitingen smoren veel cynisme in de kiem. Maar er is nog een aspect dat mij voor hem won en het was het optreden in Carré dat mij dit deed beseffen, want mijn lichte teleurstelling toen ik na twee uur muziek weer op de stoep van de Amstel stond, vroeg om een verklaring.

Wat de platen van Antony and the Johnsons zo bijzonder maakt is uiteraard frontman Antony, maar het belang van backingband The Johnsons en hun bijdrage aan het uiteindelijke muzikale resultaat moet niet worden onderschat. Juist de Johnsons ontbraken grotendeels in Carré en waren vervangen door een vijftigkoppig orkest. Wat zij bijdragen is contrast. Antony’s getormenteerde, sentimentele zanglijnen worden voorzien van een begeleiding die dat sentiment gedeeltelijk ontkent: vaak spaarzaam, ingetogen, met doeltreffende uitbarstingen, hier en daar ongemakkelijk schurend en tegendraads wringend. In het minste geval is er sprake van niet meer dan ‘begeleiding’: onopvallend en ondersteunend, waardoor Antony’s zang haast alleen lijkt te staan, maar in het beste geval vormt het een tegenkleur, die de nummers diepte en ambiguïteit geeft: eigenschappen die onmisbaar zijn voor muziek die meerdere luisterbeurten waard wil zijn.

In Carré had Antony echter de fout gemaakt om als een kind in de speelgoedwinkel op te gaan in de oneindige mogelijkheden die een middelgroot orkest hem te bieden had. Dit resulteerde in een uitvergroting van dat wat zijn critici het meest in hem tegenstaat: overdadig sentiment en pathos. Het orkest deed bijna het hele concert lang, een paar momenten daargelaten, niets anders dan Antony bevestigen – waar zijn stem aanzwol, zwollen de strijkers aan, waar hij fluisterde, klonken er zachte piccolo’s, waar hij uithaalde, werden de koperblazers uit de kast getrokken. Het geheel werd daarom zo plat als een dubbeltje. In het theater wordt dit vaak ‘rood-op-rood’ genoemd: als een bepaald element, een bepaalde kleur, al aanwezig is, hoef je het niet op een andere manier nog eens te bevestigen – het punt is immers al gemaakt.

Gevolg van deze inschattingsfout was dat de frictie die de albums en reguliere concerten van Antony and the Johnsons zo spannend maakt, bijna geheel was verdwenen. Wat bedoeld was als het summum van emotioneel werd voor mij alleen maar afstandelijk; ik kon mij er niet meer in laten gaan. Het Nederlands heeft hiervoor twee doeltreffende Duitse woorden geleend: schmieren – onnodig overdrijven om een gewenst effect te bereiken, en kitsch. Want dat was het: kitsch. Waar Antony normaal gevaarlijk dicht tegen kitsch aanschuurt, maar telkens een aan goede kunst voorbehouden meerduidigheid weet te behouden, verloor hij zich hier in onvervalste kitscherigheid. Er was geen twijfel over mogelijk: wij hadden hier te maken met Grote Emoties en van meerduidigheid was geen sprake.

Wat misschien wel het meest veelzeggend was, was dat één van de weinige nummers waar het concert wel overtuigde Antony’s cover van Beyoncé’s Crazy in Love was. Alhoewel natuurlijk ook een veel gezien trucje (popliedje in ‘serieuze’ jas), kreeg zijn vertolking van dit overbekende nummer, uiteraard in een volslagen onherkenbaar jasje gestoken, zo’n totaal andere lading dan het origineel, dat dit contrast toch weer die spannende urgentie opriep die zijn muziek normaliter heeft en idealiter moet hebben. De vraag ‘wat moet ik hiermee,’ die niet wordt opgeroepen uit onverschilligheid of onbegrip, maar juist vanuit een onverklaarbare emotionele connectie met muziek waarvan je objectief gesproken wellicht zou zeggen: wat een overdreven gedoe; het is op die grens waar Antony het beste is, en die lag vorig jaar in Carré ver achter hem.

Antony & het Metropole Orkest - Rapture:

Antony & het Metropole Orkest - Crazy in Love:

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer