Antony stond vorig jaar samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet een onvergetelijk concert?" /> Antony stond vorig jaar samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet een onvergetelijk concert?" />
Asset 14

Schmieren

Vorig jaar stond Antony Hegarty van Antony and the Johnsons samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet zo'n onvergetelijk concert als het op papier leek te worden? Antony had de fout gemaakt om als een kind in de speelgoedwinkel op te gaan in de oneindige mogelijkheden die een middelgroot orkest hem te bieden had, met kitsch als resultaat.

Het Holland Festival komt er weer aan. Tenminste: het programmaboekje lag bij ons op de mat en de verschrikkelijke, onbegrijpelijk onoverzichtelijke en niet-gebruiksvriendelijke website is weer in de lucht. Niettemin belooft er dus in juni weer veel moois te zien te zijn in Amsterdam; zo faciliteert het festival vaak bijzondere en ongebruikelijke samenwerkingen. Ikzelf kijk bijvoorbeeld erg uit naar het programma waarin de als rockzanger bekend geworden stemkunstenaar Mike Patton samenwerkt met het Brussels modern muziekensemble Ictus, het Nederlands Kamerkoor en videocollectief Visual Kitchen in een uitvoering van Luciano Berio’s meesterwerk Laborintus II. Als fan van het talent en de veelzijdigheid van Patton heb ik groot vertrouwen in deze genre-overschrijdende samenwerking, maar dat dat soort projecten lang niet altijd tot iets geslaagds leiden, werd in het festival van vorig jaar bewezen.

Dat jaar kon ik mij gelukkig prijzen met kaartjes voor één van de twee razendsnel uitverkochte concerten die Antony Hegarty (bekend van Antony and the Johnsons) met het Metropole Orkest in Carré gaf. Op papier een spannende en uitdagende samenwerking: de extravagante en uitgesproken Antony Hegarty, die bij het grote publiek bekend werd met zijn pijnlijk persoonlijke plaat I Am A Bird Now (2006), waarop hij het gevecht met zijn seksuele geaardheid en zijn verlangen een vrouw te zijn bezong, ondersteund door één van de beste pop- en jazzorkesten ter wereld. Waarom werd het dan toch niet zo’n gedenkwaardige avond als het had kunnen zijn? In een eerder artikel op hard//hoofd schreef ik hoe zanger David Byrne op een geslaagde manier twee opera-aria’s opnam, voornamelijk omdat hij het materiaal naar zijn hand zette en eerlijke, persoonlijke vertolkingen ten beste bracht. In het geval van Antony en het Metropole Orkest was er eigenlijk sprake van exact het tegenovergestelde.


Foto: Passetti

Ik ken nogal wat mensen die de zanger Antony sowieso maar moeilijk kunnen waarderen; dat is begrijpelijk. Ikzelf had in eerste instantie ook behoorlijk veel moeite met het hoge, oversentimentele stemgeluid en permanente pathetisch vibrato van de man. Maar omdat zijn nummers zo persoonlijk zijn en er zo weinig afstand is tussen de artiest Antony en dat waar hij over zingt, omdat zijn artistieke personage in zo’n mate van vlees en bloed is dat je hem wel moet geloven, wist hij mij toch voor zich te winnen: de naaktheid van Antony’s artistieke uitingen smoren veel cynisme in de kiem. Maar er is nog een aspect dat mij voor hem won en het was het optreden in Carré dat mij dit deed beseffen, want mijn lichte teleurstelling toen ik na twee uur muziek weer op de stoep van de Amstel stond, vroeg om een verklaring.

Wat de platen van Antony and the Johnsons zo bijzonder maakt is uiteraard frontman Antony, maar het belang van backingband The Johnsons en hun bijdrage aan het uiteindelijke muzikale resultaat moet niet worden onderschat. Juist de Johnsons ontbraken grotendeels in Carré en waren vervangen door een vijftigkoppig orkest. Wat zij bijdragen is contrast. Antony’s getormenteerde, sentimentele zanglijnen worden voorzien van een begeleiding die dat sentiment gedeeltelijk ontkent: vaak spaarzaam, ingetogen, met doeltreffende uitbarstingen, hier en daar ongemakkelijk schurend en tegendraads wringend. In het minste geval is er sprake van niet meer dan ‘begeleiding’: onopvallend en ondersteunend, waardoor Antony’s zang haast alleen lijkt te staan, maar in het beste geval vormt het een tegenkleur, die de nummers diepte en ambiguïteit geeft: eigenschappen die onmisbaar zijn voor muziek die meerdere luisterbeurten waard wil zijn.

In Carré had Antony echter de fout gemaakt om als een kind in de speelgoedwinkel op te gaan in de oneindige mogelijkheden die een middelgroot orkest hem te bieden had. Dit resulteerde in een uitvergroting van dat wat zijn critici het meest in hem tegenstaat: overdadig sentiment en pathos. Het orkest deed bijna het hele concert lang, een paar momenten daargelaten, niets anders dan Antony bevestigen – waar zijn stem aanzwol, zwollen de strijkers aan, waar hij fluisterde, klonken er zachte piccolo’s, waar hij uithaalde, werden de koperblazers uit de kast getrokken. Het geheel werd daarom zo plat als een dubbeltje. In het theater wordt dit vaak ‘rood-op-rood’ genoemd: als een bepaald element, een bepaalde kleur, al aanwezig is, hoef je het niet op een andere manier nog eens te bevestigen – het punt is immers al gemaakt.

Gevolg van deze inschattingsfout was dat de frictie die de albums en reguliere concerten van Antony and the Johnsons zo spannend maakt, bijna geheel was verdwenen. Wat bedoeld was als het summum van emotioneel werd voor mij alleen maar afstandelijk; ik kon mij er niet meer in laten gaan. Het Nederlands heeft hiervoor twee doeltreffende Duitse woorden geleend: schmieren – onnodig overdrijven om een gewenst effect te bereiken, en kitsch. Want dat was het: kitsch. Waar Antony normaal gevaarlijk dicht tegen kitsch aanschuurt, maar telkens een aan goede kunst voorbehouden meerduidigheid weet te behouden, verloor hij zich hier in onvervalste kitscherigheid. Er was geen twijfel over mogelijk: wij hadden hier te maken met Grote Emoties en van meerduidigheid was geen sprake.

Wat misschien wel het meest veelzeggend was, was dat één van de weinige nummers waar het concert wel overtuigde Antony’s cover van Beyoncé’s Crazy in Love was. Alhoewel natuurlijk ook een veel gezien trucje (popliedje in ‘serieuze’ jas), kreeg zijn vertolking van dit overbekende nummer, uiteraard in een volslagen onherkenbaar jasje gestoken, zo’n totaal andere lading dan het origineel, dat dit contrast toch weer die spannende urgentie opriep die zijn muziek normaliter heeft en idealiter moet hebben. De vraag ‘wat moet ik hiermee,’ die niet wordt opgeroepen uit onverschilligheid of onbegrip, maar juist vanuit een onverklaarbare emotionele connectie met muziek waarvan je objectief gesproken wellicht zou zeggen: wat een overdreven gedoe; het is op die grens waar Antony het beste is, en die lag vorig jaar in Carré ver achter hem.

Antony & het Metropole Orkest - Rapture:

Antony & het Metropole Orkest - Crazy in Love:

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
De sofaconstante

De sofaconstante

Uschi Cop schreef een claustrofobische verhalenbundel over zes levens die getekend zijn door een verlangen naar zingeving. De sofaconstante is een voorpublicatie van een van die verhalen uit haar bundel 'Zwaktebod'. Lees meer

Column: Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Als een vriendin van Eva op date gaat met een man waarmee Eva zelf al eerder afsprak, is ze erg benieuwd naar haar bevindingen. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik toch een mannenhater?’ 6

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik dan toch een mannenhater?’

Puck Lingbeek's vader stelt dat haar boosheid richting mannen haar interpretaties van kunst beïnvloedt. Puck is het daar niet mee eens, maar het zet het haar wel aan het denken. Lees meer

Column: Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Twee jaar geleden vroeg Eva nog aan een collega waarom ze niet dronk. Inmiddels laat ook zij de alcohol links liggen en is ze zelf degene die wordt bevraagd. Lees meer

(Ont)hechting

(Ont)hechting

Als Aisha op proef intrekt bij haar geliefde en haar eigen gekoesterde plek achterlaat, is het net het alsof ze een onvaste vorm aanneemt. Lees meer

Voesten

Voesten

"Misschien is dat man zijn hier: hetzelfde bewegen als de anderen." Voesten van Werner de Valk is een kort verhaal over een eiland met een duistere traditie en over het moeten bewijzen van mannelijkheid. Lees meer

Muze

Muze

Loren Snel schreef een roman over hoe samen te zijn met een ander en intussen trouw te blijven aan jezelf. Haar debuut verschijnt 25 oktober bij uitgeverij Prometheus. Hier lees je een voorpublicatie. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Jari

Jari

Dave Boomkens schreef een verhaal over troosteloosheid, onmacht en opgroeien. Over hoe je in een treurig flatgebouw, tussen de nieuwsprogrammering en sportwedstrijden door, een vriend kunt vinden en verliezen. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Hypnose

Op een dag breng ik alle wereldleiders onder hypnose

Een betere wereld begint bij een andere gedachte en daarom besluit Marthe van Bronkhorst hypnotiseur te worden. Lees meer

Column 1

Je opnemen in mijn testament

Een lugubere ontdekking tijdens een boswandeling doet Eva nadenken over wat we achterlaten voor onze nabestaanden als we overlijden. Lees meer

Geef de dag een naam

Geef de dag een naam

Op een hete zomerdag wordt Felipe zwetend wakker. Deze dag, die heet en broeierig is, brengt hem uit evenwicht, tot hij uiteindelijk doet wat hij gezworen had nooit te doen: hij begint te drinken. Een fragment uit de afstudeernovelle van Tiemen Hageman over het verleden proberen los te laten, het leven ruimte geven en adolescent worden. Lees meer

Aaah, het launchfeest!

Aaah, het launchfeest!

Na de lancering van ons derde papieren tijdschrift willen we onze lezers, schrijvers en makers graag uitnodigen om dit grote succes samen met Hard//hoofd te vieren op 26 oktober in Amsterdam. Lees meer

Tussen de randen van een aquarium

Tussen de randen van een aquarium

Wie ben je als je alles kunt zijn? In het fragmentarische afstudeerwerk van Ettie Edens veranderen mensen onder andere in een hoopje, een steen, een natuurkundedocent, water, iemand die limonade drinkt en een lantaarnpaal. Lees meer

Automatische concepten 71

We hebben een probleem met de derde helft

Een voetbalwedstrijd stopt officieel misschien op het veld, maar Marthe van Bronkhorst merkt in de trein dat het slinkse spel doorgaat. Lees meer

Mycelium

Mycelium

Wat als schimmelsporen zich met iedere adem dieper in je longen graven? Met ‘Mycelium’ won Olga Ponjee de juryprijs van Het Rode Oor 2023, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer