De band van zanger Nick Cave is een frontale aanval op alles wat truttig, ingedut of gevestigd is. Helaas vormen ze een uitzondering binnen de popmuziek." /> De band van zanger Nick Cave is een frontale aanval op alles wat truttig, ingedut of gevestigd is. Helaas vormen ze een uitzondering binnen de popmuziek." />
Asset 14

tegengif!

In deze politieke tijden zou meer ruimte moeten zijn voor dubbelzinnigheid. Helaas is veel van de huidige popmuziek eenduidig en gezapig, terwijl dit juist het ideale middel zou kunnen zijn om de boel op te schudden. Gelukkig is er Grinderman, de grommende, wilde en multifunctionele band van voorman Nick Cave.

Hoe graag sommige mensen dat ook zouden willen, kunst kan zich nooit geheel ontrekken aan het politieke domein. Het Romantische kunst-voor-de-kunst (‘L’art pour l’art’) ideaal mag dan wel een utopische horizon zijn waar menig kunstenaar zich graag aan spiegelt, het blijft een idée fixe. Niets in de wereld ontstijgt het niveau van de alledaagse realiteit volledig en ook de kunst bevindt zich dus altijd in de wereld en in het heden. In mijn artikel van 21 september 2010 schreef ik over het nieuwe album van The Arcade Fire: als je het oeuvre van die band eens goed onder de loep neemt, ontvouwt zich een hardnekkige afkeer van vooruitgang, gevoed door een enigszins reactionaire houding. Deze is latent aanwezig in de ogenschijnlijk progressieve politiek die ze uitdragen in de media. Hoe het ook kan bewijst Grinderman: momenteel het meest efficiënte tegengif tegen de algehele malaise van de heersende naargeestige, kleinburgerlijke cultuur van de middelmaat. Grinderman is politiek zonder expliciet politiek te zijn en daarmee doeltreffender dan The Arcade Fire, zoals ook filosoof Jacques Rancière ons leert.

Kunstpolitiek

De politiek van de kunst is een andere dan het spel dat men in Den Haag, Brussel en Washington speelt. Goede kunst is nooit ondubbelzinnig. Het geval van The Arcade Fire laat zien dat de positie die op het eerste gezicht lijkt te worden ingenomen (links, pacifistisch, progressief), tegelijkertijd tegengesproken wordt door woordkeus, muzikale en andere stijlverwijzingen, zodat het ineens ook een reactionaire antivooruitgangsideologie wordt. Zoals de meest donkere, zware, mystieke kanten van de Duitse Romantiek niet geheel gespeend waren van tendensen die later in het Nazisme terechtkwamen. Maar waar de politiek van alledag vaak een schouwspel is van schijnbaar onverenigbare tegenstellingen en zouteloze compromissen, is de kunst als geen ander in staat conflicterende tegenstellingen in zich te verenigen. Zij doet dit meestal zonder oplossingen te bieden, maar dat is dan ook niet haar taak.

Het huidige politiek-economische tijdsgewricht zou zeer gebaat zijn bij deze dubbelzinnigheid en vragen zonder antwoorden, maar er is er bar weinig (pop)muziek die de urgentie, zeggingskracht en compromisloosheid uitstraalt die hiervoor nodig is. Aan de rafelranden van verschillende subculturen wordt uiteraard onverminderd geëxperimenteerd, maar een paar stappen hoger op de ladder van het publieksbereik heerst over het algemeen gesproken dezelfde gezapigheid die er voor de economische crisis ook heerste. The Strokes en The Arctic Monkeys zijn nog steeds de meest opwindende ‘rock’-sensaties van het afgelopen decennium, om van Kings of Leon maar niet te spreken. Deze bands hebben een ding gemeen: ze kleuren allemaal zo akelig keurig binnen de lijntjes.

Grindermans politiek

Wat dat betreft mogen we blij zijn dat er nog mensen zijn die zich de jaren tachtig herinneren, die deze periode zelfs hebben (mee)gemaakt, en die niet te beroerd zijn om de knuppel nog eens in het hoenderhok te gooien. Grinderman is het niet-meer-hobbybandje van Australiër Nick Cave, die in de jaren tachtig met het oorverdovend smerige lawaai van The Birthday Party de burgerschrik zelve was. In 2007 ruilde Cave de piano in voor de gitaar en nam met drie leden van zijn begeleidingsband The Bad Seeds in pakweg een week het eerste Grinderman-album op. Elf heftig rockende en ongemakkelijk swingende nummers, veelal over seks; weinig pretenties, maar erg veel energie. Dat was al een fijne plaat, maar drie jaar en één economische crisis later verscheen het droog getitelde Grinderman II: een frontale aanval op alles wat suf, truttig, ingedut of gevestigd is. Sex, drugs en rock & roll in zijn meest pure vorm.

Grinderman II is nergens expliciet politiek: vier mannen van middelbare leeftijd spelen hun midlifecrisis van zich af, met Nick Cave als geperverteerd opperhoofd. Vunzig, gefrustreerd en extatisch zingt hij teksten vol verscholen geweld, verboden seks en allerhande culturele verwijzingen. Hij braakt zijn hele onderbewuste ongefilterd in één keer voor je voeten. Maar je hebt de teksten helemaal niet nodig om te snappen waar het over gaat, de muziek vertelt meer dan genoeg. Hard, schurend, pompend. Gitaren die nergens akkoordjes jassen, maar alleen maar janken en scheuren. Jakkerende ritmes en grooves die nooit lijken op te houden. Klanken waarvan je niet wist dat ze bestonden. Het knappe is echter dat het nergens onsamenhangende chaos wordt; de trein blijft steeds op stoom.

Het feit dat deze duivelse mix wordt opgediend met een overtuiging en zelfverzekerdheid die je helaas zelden hoort, maakt Grinderman II opwindend, maar ook uiterst urgent. Hun houding, de spreekwoordelijke opgestoken middelvinger, maakt het een veelzeggender statement tegen de bekrompen tijdgeest dan menig expliciet politiek manifest. Geen ondubbelzinnige aanklacht, maar wel een met esthetische middelen uitgevoerde provocatie van de status quo. Filosoof Jacques Rancière schreef dat kunst niet politiek is vanwege zijn inhoud, of boodschap, maar omdat het andere, nieuwe mogelijkheden laat zien om de wereld en samenleving in te richten. Omdat het met esthetische middelen laat zien wat er mis is en hoe het ook kan. Er worden alternatieven geboden die bevrijdend en emancipatoir kunnen werken. Anders dan de verkapte reactionaire cultuurkritiek van The Arcade Fire – vol dodelijke ernst en vooral met opgeheven vingertje – steekt Grinderman een hart onder de riem van iedereen die behoefte heeft aan vitaliteit en zeggingkracht, gespeend van drogredenen en moraliteit.

Het is, aldus Rancière, in eerste instantie aan de toeschouwer om betekenis toe te kennen, niet aan de auteur. Dubbelzinnigheid en ambiguïteit zijn daarvoor essentieel. De kracht van een dergelijke dubbelzinnigheid wordt misschien wel het best geïllustreerd met de videoclip van het nummer Heathen Child: de broeierige, geladen, grommende muziek wordt gecombineerd met een in razend tempo afgevuurde reeks beelden. Ze balanceren constant op de grens tussen kunst en kitsch, tussen zin en onzin, ogenschijnlijk zonder logische betekenis, maar met zoveel culturele connotaties en mogelijke ingangen dat het een blijvende indruk achterlaat, en vaker kijken vereist is.

Grinderman biedt daarmee een beter antwoord op de situatie in de wereld dan The Arcade Fire: een overdaad aan beelden en klanken, opgevoerd tot aan de grens van een meltdown, die steeds lijkt te zeggen: zwicht nooit voor makkelijke oneliners, zet altijd vraagtekens bij wat zojuist gesteld is, want niets heeft een eenduidige betekenis. Geloof niet in de overzichtelijke oplossingen van politici, maar geef de wereld steeds opnieuw kleur en vorm, klank en ritme. Laat alles dat waardevol is met de meest stellige overtuiging op de wereld los, om het vervolgens al dan niet kapot te slaan en opnieuw te beginnen.

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Geen geld maakt ook niet gelukkig

Hard//hoofd zoekt een zakelijk assistent!

Wij zoeken een enthousiaste en veelzijdige zakelijk assistent (x/v/m) die ons zakelijke team wil versterken. In deze functie krijg je de kans om ervaring op te doen met de zakelijke en organisatorische kant van een literair tijdschrift en online platform. Lees meer

Het huis in mijn hoofd

Het huis in mijn hoofd

Wat als technologie je verbeelding probeert te esthetiseren? Mina Etemad bezocht in juni, tijdens de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël, de VR-voorstelling From Dust van Michel van der Aa. ‘Het zou troostend moeten zijn, maar hoe kan ik het rijmen met de realiteit hierbuiten?’ Lees meer

Het borrelt 1

Ortolaan

Liefde gaat door de maag, weet de chef in het verhaal van Fleur Klemann. Zorgvuldig bereidt hij al zijn ingrediënten én zijn geliefde: ‘Haar tong die ze langs haar vette lippen haalde, het rozige vlees.’ Lees meer

Naweeën

Naweeën

In Naweeën dicht Vlinder Verouden over vervellen, verpoppen, verschonen, volgroeien en legt zo het proces van veranderen vast. ‘Hier slaat de klok tien en stap ik uit spinseldraden slijmerig warm een / Laatste vinger die glijdt over de plastic bodem van een pot haargel.’ Lees meer

Het borrelt

Het borrelt

‘Vuur raakt water / en alles sist barst klapt fluit schuimt vergaat stijgt verdampt smelt breekt sterft’. Dieuke Kingma dicht over het moment dat het ondergrondse naar boven breekt: zoals bij vulkaanuitbarstingen, of de tweede symfonie van Mahler. Lees meer

Laboratoriumkinderen

Laboratoriumkinderen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In dit drieluik onderzoekt Louise van der Veen in vitro fertilisatie (IVF) als een mogelijke grond van het bestaan. Lees meer

:Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Podcast: Maandagavond – De aanleiding

Een nieuw seizoen van Maandagavonden door Nwe Tijd, dit keer ook te beluisteren bij Hard//hoofd. Met Johannes Lievens die zich – tegen wil en dank – in het feestgedruis stort, Ellis Meeusen over de voorpret, Suzanne Grotenhuis met een pleidooi voor kleine vieringen en Freek Vielen opent de avond met twee anekdotes. Lees meer

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wil de Nederlander opstaan alsjeblieft?

Wanneer de VVD pleit voor het bijhouden van gegevens over ‘culturele normen en waarden’ van mensen met een migratieachtergrond, over welke normen en waarden hebben ze het hier dan eigenlijk? Rocher Koendjbiharie neemt de eisen onder de loep die de politiek alleen stelt aan mensen die zichtbaar wortels elders ter wereld hebben. ‘Men wil geen vermenging van culturen en geen uitwisseling van gedachten. De echte eis is assimilatie en het afbreken van wortels.’ Lees meer

Als de bodem niet dragen kan

Groeipijn

‘Volwassen worden is zorgen voor’ luidt de wijsheid waar de hoofdpersoon in dit verhaal zich aan vasthoudt. In Groeipijn laat Tim Kobussen zien hoe hoe er een steeds letterlijke invulling aan die wijsheid wordt gegeven in een studentenkamer. Lees meer

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen 1

In een miniatuurgrafkistje wordt het duingentiaanblauwtje naar de natuurbegraafplaats gedragen

Van het zetten van kopjes koffie en het branden van salie tot de Pinterest-pagina van DELA: Maartje Franken schrijft over rouwrituelen en onderzoekt de grond waarin rouw wortelt. Lees meer

Voor de meisjes

Voor de meisjes

Terra van Dorst dicht over de passiviteit van het wachten op morgen en het uitstellen van keuzemomenten. ‘morgen gaan we een ijsje halen / zullen de bramen rijp zijn / maak ik een besluit’ Lees meer

Regenwormen 1

Als de bodem niet dragen kan

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Anouk von Seida schrijft over de betonplaten op een boerderij en het onverwachte leven dat zich daarin afspeelt. Lees meer

Grond & Ik

Grond & Ik

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. In 'Grond & Ik' zoekt Lisia Leurdijk naar manieren om een dialoog tussen het individu en de grond te openen. Lees meer

Regenwormen

Regenwormen

Afgelopen zomer namen tien aanstormende schrijftalenten deel aan het Schrijverskamp van Frontaal, waar ze werkten ze aan teksten rondom het thema Grond. Milou Lang graaft in dit tweeluik naar wormen, gangenstelsels en de geborgenheid die de grond kan bieden. ‘hier duw ik geil zijn in de kluiten aarde / durf mijn vingers te verliezen in slib en schimmeldraden’ Lees meer

Luchtspiegeling

Luchtspiegeling

'We bewegen log en lief.' Madelief Lammers onderzoekt in dit gedicht de onstilbare honger tussen twee mensen, een wankele relatie waaraan iets fundamenteels ontbreekt. 'Zie je hoe we ondanks die woede nog zo mooi zijn als een slapend paard dat met haar huid trilt om een daas te verjagen?' Lees meer

Stomwijzer

Stomwijzer

Marthe van Bronkhorst loodst je door het wispelturige politieke landschap aan de hand van haar alternatieve stemwijzer. Lees meer

Auto Draft 8

Programma: Ik wil, wil jij ook? - consent in illustratie

Vier samen met Hard//hoofd de publicatie van onze recent verschenen bundel over seksueel consent! Lees meer

Roze, wit, blauw

Roze, wit, blauw

Rechtse en nationalistische partijen laten in hun nieuwste verkiezingsprogramma’s zien dat hun ruimte voor de lhbtqia+-gemeenschap altijd voorwaardelijk is geweest. Journalist Rocher Koendjbiharie legt uit: 'Homoseksualiteit en vrouwenrechten zijn binnen rechtse kringen vaak pas relevant wanneer ze in relatie tot migratie besproken worden.' Lees meer

:Winnaar publieksprijs Rode Oor: Vespula vulgaris

Winnaar publieksprijs Het Rode Oor: Vespula Vulgaris

In een pot met schuimbanaantjes vecht een wesp om los te komen. Myrthe Prins portretteert een winkelbediende die in een snoepwinkel aan zoetigheid proeft. Met Vespula Vulgaris won zij de publieksprijs van Het Rode Oor 2025. Lees meer

Winnaar Stoute Stift 2024 1

Winnaars De Stoute Stift 2025

Cynthia Van Der Heyden won met haar illustratie de publieksprijs en Sarah Pannekoek won de juryprijs van De Stoute Stift 2025. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €3 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer