De band van zanger Nick Cave is een frontale aanval op alles wat truttig, ingedut of gevestigd is. Helaas vormen ze een uitzondering binnen de popmuziek." /> De band van zanger Nick Cave is een frontale aanval op alles wat truttig, ingedut of gevestigd is. Helaas vormen ze een uitzondering binnen de popmuziek." />
Asset 14

tegengif!

In deze politieke tijden zou meer ruimte moeten zijn voor dubbelzinnigheid. Helaas is veel van de huidige popmuziek eenduidig en gezapig, terwijl dit juist het ideale middel zou kunnen zijn om de boel op te schudden. Gelukkig is er Grinderman, de grommende, wilde en multifunctionele band van voorman Nick Cave.

Hoe graag sommige mensen dat ook zouden willen, kunst kan zich nooit geheel ontrekken aan het politieke domein. Het Romantische kunst-voor-de-kunst (‘L’art pour l’art’) ideaal mag dan wel een utopische horizon zijn waar menig kunstenaar zich graag aan spiegelt, het blijft een idée fixe. Niets in de wereld ontstijgt het niveau van de alledaagse realiteit volledig en ook de kunst bevindt zich dus altijd in de wereld en in het heden. In mijn artikel van 21 september 2010 schreef ik over het nieuwe album van The Arcade Fire: als je het oeuvre van die band eens goed onder de loep neemt, ontvouwt zich een hardnekkige afkeer van vooruitgang, gevoed door een enigszins reactionaire houding. Deze is latent aanwezig in de ogenschijnlijk progressieve politiek die ze uitdragen in de media. Hoe het ook kan bewijst Grinderman: momenteel het meest efficiënte tegengif tegen de algehele malaise van de heersende naargeestige, kleinburgerlijke cultuur van de middelmaat. Grinderman is politiek zonder expliciet politiek te zijn en daarmee doeltreffender dan The Arcade Fire, zoals ook filosoof Jacques Rancière ons leert.

Kunstpolitiek

De politiek van de kunst is een andere dan het spel dat men in Den Haag, Brussel en Washington speelt. Goede kunst is nooit ondubbelzinnig. Het geval van The Arcade Fire laat zien dat de positie die op het eerste gezicht lijkt te worden ingenomen (links, pacifistisch, progressief), tegelijkertijd tegengesproken wordt door woordkeus, muzikale en andere stijlverwijzingen, zodat het ineens ook een reactionaire antivooruitgangsideologie wordt. Zoals de meest donkere, zware, mystieke kanten van de Duitse Romantiek niet geheel gespeend waren van tendensen die later in het Nazisme terechtkwamen. Maar waar de politiek van alledag vaak een schouwspel is van schijnbaar onverenigbare tegenstellingen en zouteloze compromissen, is de kunst als geen ander in staat conflicterende tegenstellingen in zich te verenigen. Zij doet dit meestal zonder oplossingen te bieden, maar dat is dan ook niet haar taak.

Het huidige politiek-economische tijdsgewricht zou zeer gebaat zijn bij deze dubbelzinnigheid en vragen zonder antwoorden, maar er is er bar weinig (pop)muziek die de urgentie, zeggingskracht en compromisloosheid uitstraalt die hiervoor nodig is. Aan de rafelranden van verschillende subculturen wordt uiteraard onverminderd geëxperimenteerd, maar een paar stappen hoger op de ladder van het publieksbereik heerst over het algemeen gesproken dezelfde gezapigheid die er voor de economische crisis ook heerste. The Strokes en The Arctic Monkeys zijn nog steeds de meest opwindende ‘rock’-sensaties van het afgelopen decennium, om van Kings of Leon maar niet te spreken. Deze bands hebben een ding gemeen: ze kleuren allemaal zo akelig keurig binnen de lijntjes.

Grindermans politiek

Wat dat betreft mogen we blij zijn dat er nog mensen zijn die zich de jaren tachtig herinneren, die deze periode zelfs hebben (mee)gemaakt, en die niet te beroerd zijn om de knuppel nog eens in het hoenderhok te gooien. Grinderman is het niet-meer-hobbybandje van Australiër Nick Cave, die in de jaren tachtig met het oorverdovend smerige lawaai van The Birthday Party de burgerschrik zelve was. In 2007 ruilde Cave de piano in voor de gitaar en nam met drie leden van zijn begeleidingsband The Bad Seeds in pakweg een week het eerste Grinderman-album op. Elf heftig rockende en ongemakkelijk swingende nummers, veelal over seks; weinig pretenties, maar erg veel energie. Dat was al een fijne plaat, maar drie jaar en één economische crisis later verscheen het droog getitelde Grinderman II: een frontale aanval op alles wat suf, truttig, ingedut of gevestigd is. Sex, drugs en rock & roll in zijn meest pure vorm.

Grinderman II is nergens expliciet politiek: vier mannen van middelbare leeftijd spelen hun midlifecrisis van zich af, met Nick Cave als geperverteerd opperhoofd. Vunzig, gefrustreerd en extatisch zingt hij teksten vol verscholen geweld, verboden seks en allerhande culturele verwijzingen. Hij braakt zijn hele onderbewuste ongefilterd in één keer voor je voeten. Maar je hebt de teksten helemaal niet nodig om te snappen waar het over gaat, de muziek vertelt meer dan genoeg. Hard, schurend, pompend. Gitaren die nergens akkoordjes jassen, maar alleen maar janken en scheuren. Jakkerende ritmes en grooves die nooit lijken op te houden. Klanken waarvan je niet wist dat ze bestonden. Het knappe is echter dat het nergens onsamenhangende chaos wordt; de trein blijft steeds op stoom.

Het feit dat deze duivelse mix wordt opgediend met een overtuiging en zelfverzekerdheid die je helaas zelden hoort, maakt Grinderman II opwindend, maar ook uiterst urgent. Hun houding, de spreekwoordelijke opgestoken middelvinger, maakt het een veelzeggender statement tegen de bekrompen tijdgeest dan menig expliciet politiek manifest. Geen ondubbelzinnige aanklacht, maar wel een met esthetische middelen uitgevoerde provocatie van de status quo. Filosoof Jacques Rancière schreef dat kunst niet politiek is vanwege zijn inhoud, of boodschap, maar omdat het andere, nieuwe mogelijkheden laat zien om de wereld en samenleving in te richten. Omdat het met esthetische middelen laat zien wat er mis is en hoe het ook kan. Er worden alternatieven geboden die bevrijdend en emancipatoir kunnen werken. Anders dan de verkapte reactionaire cultuurkritiek van The Arcade Fire – vol dodelijke ernst en vooral met opgeheven vingertje – steekt Grinderman een hart onder de riem van iedereen die behoefte heeft aan vitaliteit en zeggingkracht, gespeend van drogredenen en moraliteit.

Het is, aldus Rancière, in eerste instantie aan de toeschouwer om betekenis toe te kennen, niet aan de auteur. Dubbelzinnigheid en ambiguïteit zijn daarvoor essentieel. De kracht van een dergelijke dubbelzinnigheid wordt misschien wel het best geïllustreerd met de videoclip van het nummer Heathen Child: de broeierige, geladen, grommende muziek wordt gecombineerd met een in razend tempo afgevuurde reeks beelden. Ze balanceren constant op de grens tussen kunst en kitsch, tussen zin en onzin, ogenschijnlijk zonder logische betekenis, maar met zoveel culturele connotaties en mogelijke ingangen dat het een blijvende indruk achterlaat, en vaker kijken vereist is.

Grinderman biedt daarmee een beter antwoord op de situatie in de wereld dan The Arcade Fire: een overdaad aan beelden en klanken, opgevoerd tot aan de grens van een meltdown, die steeds lijkt te zeggen: zwicht nooit voor makkelijke oneliners, zet altijd vraagtekens bij wat zojuist gesteld is, want niets heeft een eenduidige betekenis. Geloof niet in de overzichtelijke oplossingen van politici, maar geef de wereld steeds opnieuw kleur en vorm, klank en ritme. Laat alles dat waardevol is met de meest stellige overtuiging op de wereld los, om het vervolgens al dan niet kapot te slaan en opnieuw te beginnen.

Mail

Melle Kromhout

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Hertenkalf 2

Hertenkalf

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Tessa van Rooijen dicht in dit vierluik over het aangaan van verbindingen en het dragen van een dood hertenkalf: 'jongens is het sexy om een dood hertenkalf in je lichaam te hebben?' Lees meer

De tondeuse

De tondeuse

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Jana Flekken legt in fragmenten de band en rolverdeling tussen ouders en hun kind vast, en hoe die verandert wanneer een van de ouders ziek wordt. Lees meer

Mijn huid een rekbare grens (Frontaal)

Mijn huid een rekbare grens

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In dit drieluik bevraagt Isa/Isa Bob van Rooy de kaders die er gesteld zijn rondom onze natuurlijke wereld. Bestaat er eigenlijk wel een verschil tussen zelf en natuur, of tussen plant en organisme? Lees meer

Whisper Heart, The Movie

Whisper Heart: the movie

Hoe ver ga jij voor De Ware? Anne Sikma onderzoekt in dit bloedstollende verhaal de grenzen op tussen fictie en realiteit. Ben je er klaar voor? Lees meer

:We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

Marthe van Bronkhorst schreef een kort toneelstukje waarin Ruben Brekelmans en Dilan Yesilgöz uiteenzetten hoe ze armoede willen gaan oplossen. Lees meer

Lief kutland // Lancering 1

Kijk de lancering van 'Lief kutland' terug

Tijdens de lancering van het vijfde Hard//hoofd magazine, 'Lief kutland', plozen we dit neokoloniale stipje op de aardbol uit. Bekijk de registratie. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Dunne intellectuele belangstelling

Dunne intellectuele belangstelling

Michiel Cox is vastbesloten om als docent aan zijn mbo-studenten meer dan alleen praktische kunde over te dragen. Hoewel studenten zijn lessen mild spottend een ‘zitvak’ noemen, merkt Cox dat bij sommigen intellectuele nieuwsgierigheid opbloeit, ondanks de lage verwachtingen van de buitenwereld. Lees meer

Voorland

Voorland

Hoe ga je om met de grote kans dat je, net als vele vrouwen in je familie, jongdementie zal krijgen? Yanaika Zomer bereidt zich voor in de vorm van een gedicht. Lees meer

:Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Hoe kan Nederland de schade herstellen van het koloniale verleden? Wanneer zijn excuses oprecht en zinvol? Waarom wordt niet alle roofkunst teruggegeven? In musea en cafés in Kaapstad mijmert Jorne Vriens over deze vragen en ziet hij zich geconfronteerd met zijn eigen geprivilegieerde positie. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

How can I make this about me? 1

How can I make this about me?

Marthe van Bronkhorst staat stil bij een jaar genocide en pleit ervoor om het meer over onszelf te laten gaan: 'Die dode Palestijnen hadden jouw kinderen kunnen zijn.' Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Doorlaatbaar 1

Doorlaatbaar

Een jonge vrouw is mantelzorger voor haar moeder. Dit verhaal van Siska van Daele beschrijft de grens tussen hun binnen- en buitenwereld: binnen lijkt de tijd stil te staan, terwijl buiten alles doorraast. Lees meer

De inspraakavond

De inspraakavond

Om een progressief geluid te laten horen gaat Michiel Cox naar een inspraakavond over windmolens. Maar tijdens de bijeenkomst begint hij te twijfelen. Is dit inspraak? Lees meer

Lieselot 2

Winnaar Stoute Stift 2024

Ruben Topia won met zijn illustratie de Stoute Stift 2024, de illustratiewedstrijd die deBuren organiseert. Topia maakte een illustratie bij een erotische verhaal van Prins de Vos. Lees hier het juryrapport! Lees meer

Lieselot 1

bloedbanen

‘Jij bént geen lijf, je hébt er een,’ stelt de therapeut in het buurthuis. Kan de ik-persoon geholpen worden? Met ‘bloedbanen’ won Sandro van der Leeuw de juryprijs van Het Rode Oor 2024, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lieselot

Lieselot

Twee vrouwen in een verzorgingstehuis hebben een afspraakje - maar zal de ander wel komen? Met ‘Lieselot’ won Sanne Otten Het Rode Oor 2024, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer