Asset 14

Zwarte prinsessen bestaan wél

Ilustratie van een zwarte vrouw die in een waterplas met haar hand cirkels creëert

Onlangs bezocht ik met vrienden de tentoonstelling In the Black Fantastic in de Kunsthal in Rotterdam. Geen van ons had goed gelezen wat er precies te zien zou zijn, dus we liepen enigszins overrompeld door wat een soort parallel universum leek. De tentoonstelling bestond uit hervertellingen uit de Afrikaanse diaspora, een alternatieve tijdslijn die de geschiedenis, het heden en de toekomst tot een magische, opnieuw verbeelde wereld vormde. Zo zag ik onder andere een kaart van Sierra Leone, waar mijn vader vandaan komt, in sprookjesachtig zwart en goud, en Lina Iris Viktors zelfportretten als moderne vrouw in traditionele West-Afrikaanse klederdracht. Terwijl ik rondliep door kunst waarin zwarte mensen centraal stonden, wist ik dat ik hier op de een of andere manier mocht, of eigenlijk móést zijn.

Het grootste gevoel van herkenning kwam echter pas toen we In the Black Fantastic uitliepen om nog wat andere tentoonstellingen te bekijken. Een verdieping lager wemelde het van de kinderen in jurkjes die stonden te kijken naar illustraties van een meisje met een kroon. Dat bleek Arabella te zijn, volgens het bijschrift 'een Zwart prinsesje met een eigen wil die alledaagse dingen beleeft, gemaakt door schrijver en illustrator Mylo Freeman'. Ik lees verder: ‘Het karakter prinses Arabella ontstaat nadat Freeman van een Surinaams meisje hoort dat zij ervan overtuigd is dat prinsessen altijd wit en blond zijn. Het meisje vond zichzelf niet geschikt om de rol van prinses te spelen in het schooltoneelstuk. Ze zei: "Er bestaan toch helemaal geen Zwarte prinsesjes?"' De laatste zin stak, omdat hij zo triest, maar herkenbaar was. Het bijschrift bracht me namelijk terug naar een soortgelijk gevoel dat ik twintig jaar geleden had.

Toenmalige beste vriendin G. en ik waren tien en in de ban van popprinsessen. Onze verzameling bestond uit merchandise in de vorm van dekbedden, barbiepoppen, en allerhande stickers en kaarten die we bij de sigarenboer kochten van ons zakgeld. Bij ieder nieuw popalbum raceten we met onze ouders naar de Free Record Shop. Had een van ons een felbegeerde cd iets eerder in bezit, dan was de ander stikjaloers. Wie anders dan wij - überfans, zelf ook jong en charmant - konden de magie van de grootste Amerikaanse podia naar ons schoolpodium in Amsterdam Westerpark te brengen? Het enige dat ons in de weg stond was uitvinden wie de meeste coupletten op zich mocht nemen op het podium. Ons gekibbel werd onderbroken door G’s moeder. 'Ik vind dat G de meeste coupletten mag playbacken,’ zei ze streng, ‘want zij is blond, dus zij lijkt het meest op de zangeres.’

Ik was immers een bruin meisje met krullen en stevige dijen en ik leek in niets op de leuke meisjes en vrouwen die in het leven de hoofdrol mochten spelen

Ik zal het gewicht van die opmerking niet direct hebben begrepen, maar ik liep gekwetst en boos naar huis. Ergens bevestigde G’s moeder namelijk wat ik al een tijdje dacht: alleen witte meisjes konden prinsessen zijn. Als er in de jaren 90 al bewonderenswaardige vrouwen en meisjes waren in film en op TV, in muziek en in boeken, zagen ze er compleet anders uit dan ik. Zag ik mezelf enigszins terug, dan was het karakter een marginaal, eendimensionaal figuur. Ik zocht vaak naar vrouwen die ik ‘kon zijn’, waar ik mezelf in terug kon zien. Veelal waren die er niet, zoals in het popprinsestijdperk waar ik destijds zoveel plezier aan beleefde. De opmerking van G’s moeder leek, hoewel ze zich vast nergens van bewust was, niet alleen iets over mijn plek op het podium, maar ook iets over mijn positie in de maatschappij te zeggen: als ik door mijn kleur niet thuishoorde op het podium, was dat dan overal zo?

Ik merkte inderdaad al snel wat voor impact die middag op me gemaakt had. Een aantal maanden na het playback-debacle zou mijn klas als afscheidsmusical Grease opvoeren. Onze lerares koos mij uit om de hoofdrol van Sandy te spelen, iets dat ik een jaar daarvoor waarschijnlijk graag had gedaan. Maar nu stelde ik me voor dat er tientallen versies van G’s moeder in het publiek zouden zitten die allemaal naar mij zouden wijzen, of nog erger: me uit zouden lachen. Ik was immers een bruin meisje met krullen en stevige dijen en ik leek in niets op de leuke meisjes en vrouwen die in het leven de hoofdrol mochten spelen. Het leek me beter als ik de de rol van Sandy inruilde voor de bijrol van Frenchie. ‘Zij ziet er met haar roze haar net zo vreemd uit als ik met mijn kroezige krullen,’ redeneerde ik. Het bleek een voorbode van jaren aan onzekerheid, het verbergen van mijn haar, het minimaliseren van mijn lichaam, het uitwissen van mezelf.

Ik lachte en troostte haar: trek je er niets van aan, want zwarte prinsessen bestaan wél

Twee decennia later liep ik door prachtige ruimtes die gecreëerd waren door mensen die eruit zagen als ik. Hoewel het twee compleet verschillende tentoonstellingen waren, vond ik het veelzeggend dat zowel het fantasierijke In the Black Fantastic, als het alledaagse van prinses Arabella, een wereld creëren waarin zwarte mensen eindelijk een plek innemen die een volledig, driedimensionaal mens nodig heeft. Omgeven door kunst waarin ik mezelf terugzag, voelde het alsof ik mijn eigen, alternatieve tijdslijn in was gestapt. Alsof deze realiteit, hier in de Kunsthal, er altijd al was en ik er altijd al had mogen zijn.

Het was alsof er iets op zijn plek viel. Het gewicht van mijn herinnering - en de daaropvolgende impact - gleed van me af. Ik stelde me mezelf voor als tienjarig meisje in G’s kamer: een meisje met lichtbruine huid, springerige krullen en een beteuterd gezicht. Ik lachte en troostte haar: trek je er niets van aan, want zwarte prinsessen bestaan wél.

Mail

Aisha Mansaray (zij/haar, 1988) studeerde Engelse taalwetenschappen en interculturele communicatie. Nieuwsgierigheid naar mensen en de wereld is haar stuwende kracht. Houdt van een Socratisch gesprek (soms ook met zichzelf) en onderzoekt door middel van schrijven hoe de werkelijkheid gevormd wordt door taal, gedachten en ideeën.

Anna June (1994) is een illustrator uit Leiden en werkt voor verschillende opdrachtgevers. Haar tekeningen gaan vaak over ‘hoe mensen doen’, dieren, identiteit en ongemak. Ze is oprichter van het Leidse makerscollectief ROEM, een stichting die jonge makers ondersteunt en samenbrengt.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven

Steun de makers van de toekomst

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe makers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een scherpe en eigenzinnige stem kunnen ontwikkelen als zij niet worden verleid tot clickbait en sensatie: die vrijheid vormt de basis voor originele verbeelding en nieuwe verhalen.

Steun ons

  • Jochum VeenstraHoofdredacteur
  • Mark de BoorderUitgever
het laatste
Mijn roodbewangde gezicht 2

Mijn roodbewangde gezicht

Het bekijken van jeugdfoto's dwingt Eva te reflecteren op één van haar onbewuste mechanismen: blozen. Lees meer

:De on//smakelijke week: De smakelijke aarde

De on//smakelijke week: De smakelijke aarde

Sinds vorig jaar voelt Aisha soms de behoefte om zand te eten. Ze gaat op zoek naar waar dit vandaan komt en hoe cultureel bepaald is wat we eetbaar vinden. ‘Is mijn zandbegeerte niet gewoon een hunkering naar verbinding naar iets dat ik ergens ben kwijtgeraakt?’ Lees meer

Mannen die over zichzelf praten

Mannen die over zichzelf praten

Na een aantal dates met een op zich interessante man twijfelt Eva of ze nog wel een keer met hem moet afspreken. Het probleem: hij praat te veel over zichzelf. Lees meer

De dingen die we onszelf vertellen

De dingen die we onszelf vertellen

Aisha Mansaray vraagt zich af waarom mensen elkaars misstappen zo uitvergroten. Zeggen onze ergernissen misschien juist meer over onze eigen gebreken dan die van een ander? Lees meer

Automatische concepten 55

Mijn vader en ik, mijlenver uiteen

Hoe blijf je strijdvaardig als misstanden generatie na generatie niet worden opgelost? Marthe van Bronkhorst reflecteert op de relatie met haar vader en hoe ze verschillend met onrecht omgaan. Lees meer

'Ik dacht dat je met je vriend ging'

'Ik dacht dat je met je vriend ging'

Een koetjes-en-kalfjesgesprek tussen Eva en een collega in de trein wordt ongemakkelijk wanneer hij ongefundeerde aannames doet over haar privéleven. Lees meer

een persoon die naar hun eigen vervormde gezicht staart in de weerspiegeling van een telefoon

AI-angst

Wanneer Aisha in het bibliotheekcafé ineens met een human robot hybrid wordt geconfronteerd die rechtstreeks uit the Uncanny Valley schijnt te komen, lijkt het toppunt van haar industrialisatieverwarring bereikt. Lees meer

Baas in eigen brein

Baas in eigen brein

Marthe van Bronkhorst loopt in haar werk als psycholoog tegen een dilemma aan - is medicatie wel echt altijd de oplossing voor psychische problemen? Lees meer

Een versie van mezelf die ik liever niet wil leren kennen

Een versie van mezelf die ik liever niet wil leren kennen

Eva slaapt de laatste tijd slecht. De nachtelijke hersenspinsels die ze compulsief noteert 'rieken een beetje naar waanzin'. Lees meer

Verliefde klimaatvluchtelingen

Verliefde klimaatvluchtelingen

Het is midden november en 17 graden. Twee geliefden kuieren het strand af en aanschouwen de vreemde schoonheid van het industriële landschap. Waar zullen ze gaan wonen als het water komt? Lees meer

Welkom in het circus van de dood

Het circus met één wild dier

Marthe van Bronkhorst verbaast zich tijdens een circusact die verkeerd afloopt over hoe laconiek het publiek reageert: "We hadden met zijn allen bij de galg kunnen staan, een standrechtelijke executie, een heksenverbranding – de popcorn was rondgegaan." Lees meer

Onthouden dat ik het even moet vergeten 1

Onthouden dat ik het even moet vergeten

Heeft iedereen zo'n fabelachtig goed geheugen voor schijnbaar onbenullige details, of ligt het aan Eva? Lees meer

Vriendschapsverdriet

Vriendschapsverdriet

Marthe van Bronkhorst worstelt met de abrupte beëindiging van een vriendschap. Lees meer

Automatische concepten 86

De lelijke waarheid van het wachten

Wachten is niet Eva's sterkste kant, zeker wanneer er hartstocht in het spel is. Lees meer

22 dingen om te onthouden uit 2022

22 dingen om te onthouden uit 2022

Marthe van Bronkhorst combineert plaktivisten, het WK en boze boeren in haar muzikale terugblik op 2022. Lees meer

Automatische concepten 84

Het probleem van degenen met een baarmoeder

Eva denkt terug aan alle keren dat haar bedpartners ervan uitgingen dat zij wel maatregelen zou treffen ter voorkoming van een zwangerschap. Lees meer

Automatische concepten 83

Je bent onironisch goed

Een muzikaal jaaroverzicht drukt Marthe van Bronkhorst met haar neus op het feit dat ze een onironische wansmaakhebber is. Lees meer

Mensen uit een ander leven

Mensen uit een ander leven

Tijdens een schrijfretraite op het Noord-Franse platteland ontmoet Eva van den Boogaard twee mensen met wie het meteen klikt. Maar zo snel het contact was gelegd, zo snel is het weer verbroken bij het afscheid. Of ziet ze ze nog terug? Lees meer

Column Marthe

De liefde tegen het systeem

Kan de liefde alle verschillen tussen mensen overwinnen? Marthe van Bronkhorst betwijfelt het na een vurig debat tijdens een date. Lees meer

Monddood

Schrijven is eigenlijk monddood maken

Je kan altijd over de rug van de ander schrijven, toch? Marthe van Bronkhorst raakt hierover in discussie op een literaire avond die steeds absurdistischer wordt. Lees meer

Steun de makers van de toekomst. Sluit je aan bij Hard//hoofd!

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe kunstenaars en schrijvers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Wij zijn al meer dan twaalf jaar bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Onze kunstverzamelaars maken dit mogelijk. Sluit je nu aan en ontvang jaarlijks gesigneerde kunstwerken van veelbelovende kunstenaars én je eigen Hard//hoofd-tasje. Veel verzamelplezier!

Steun en verzamel