Illustratie: Floris Solleveld

Vorige week stak een Iraanse asielzoeker zichzelf in brand, zonder politieke gevolgen. Schrijver Jeroen van Rooij is daar boos over." />

Illustratie: Floris Solleveld

Vorige week stak een Iraanse asielzoeker zichzelf in brand, zonder politieke gevolgen. Schrijver Jeroen van Rooij is daar boos over." />
Asset 14

Zorgvuldige procedures

Vorige week stak op de Dam in Amsterdam een Iraanse asielzoeker zichzelf in brand. De volgende dag overleed hij. Het bleek dat hij gevlucht was uit Iran, omdat hij daar tegen het regime gerichte teksten had geschreven. Zijn asielprocedure liep op een dood spoor onder het verharde beleid van de nieuwe Minister van Immigratie Gerd Leers. Zijn wanhoopsdaad had echter geen politieke gevolgen: de media benadrukten dat de man 'verward' was en Leers wees op de eerlijkheid van het beleid.

Ik ken de naam niet van de man die zichzelf afgelopen woensdag op de Dam in Amsterdam in brand stak en ik weet weinig van zijn achtergronden. Wat ik wel weet is dat hij donderdag overleden is, dat hij 36 jaar was en een asielzoeker van Iraanse afkomst, die blijkbaar geen heil meer zag in het vervolg van zijn procedure. (Een eerder bericht dat de man uitgeprocedeerd was, is door de politie teruggenomen.)

Daarnaast herken ik een politieke daad als ik er een zie. Wanneer deze man zichzelf alleen zijn uitzetting naar Iran had willen besparen, dan had hij, zelfs wanneer hij geen enkele andere uitweg had gezien dan zelfmoord, zich de gruwelijke pijn van zijn zelfverbranding eenvoudig kunnen besparen door een andere manier van zelfdoding te kiezen. Bovendien heeft hij bewust het risico genomen op jarenlange verdere pijn en een leven als verminkte, door zijn daad te verrichten op klaarlichte dag, midden in Amsterdam, tussen de toeristen en de dagjesmensen.

De kans dat hij er levend vanaf gekomen was, was aanzienlijk kleiner geweest wanneer hij, ik zeg maar iets, zijn polsen had doorgesneden in een warm bad in een afgesloten hotelkamer. Openbare zelfverbranding is al sinds de monniken die zich in Vietnam in brand staken in de jaren zestig, een radicale daad die bedoeld is om de aandacht te vestigen op misstanden. De daders hopen dat hun offer het leven van anderen zal beteren.

Wellicht getuigt de air van heldendom die (nog steeds) om de zelfverbrandingen van Thích Quảng Đức (1963, tegen de Vietnamese discriminatie van boeddhistische monniken), Jan Palach (1969, in reactie op de opheffing van de Praagse Lente door Sovjettroepen) en Mohammed Bouazizi (2011, tegen de Tunesische misstanden) heen hangt, van een valse romantiek. Misschien waren zij alledrie niet goed snik. Maar dat zij zich inzetten voor wat wij beschouwen als een goede zaak, zal niemand in het openbaar betwijfelen, noch dat hun daden politieke consequenties hadden.

Wat betekent het dan nog dat de man, volgens diverse media woensdag, ‘een verwarde indruk maakte’? Hoe zou u zich gedragen, als u op het punt stond om zich in brand te steken? Zou zijn dreigende uitzetting geen weerslag kunnen hebben op zijn mentale toestand? Hebben wij dat eufemisme misschien nodig, opdat wij deze man niet serieus hoeven te nemen? Vrezen we dat het ons als beschaafd Westers land op de onmenselijke kanten van ons asielbeleid wijst – zoals eerder nog met de Schipholbrand gebeurde?

Deze vragen werden voor mij alleen maar urgenter toen ik donderdag op de website zie.nl een filmpje (‘Gerd Leers betreurt brandende man Dam’) zag waarin Minister voor Immigratie en Asiel Gerd Leers reageerde op de zelfverbranding. De minister benadrukt meermaals dat hij niet weet waarom de man zichzelf in brand heeft gestoken: “Ik ken de reden niet,” zegt hij, en: “Ik ken de achtergronden niet.”

Illustratie: Floris Solleveld

“Het kan niet zo zijn dat we tegen iedereen die binnen komt en zegt ‘ja en anders hou ik mijn adem in of doe ik me wat aan’ zeggen: ‘Dan blijft u maar.'’’ Aldus Leers, die vervolgens ingaat op de beroepsprocedure voor uitgeprocedeerden dan nogmaals beweert dat hij “echt niet kan bevroeden wat nu de reden is geweest waarom die meneer dat gedaan heeft.”

Het zijn woorden die je alleen geloven kan als je er heel erg je best voor doet.

Wat zegt Leers nog meer? “Het is natuurlijk triest dat iemand geen uitzicht meer heeft en een einde aan zijn leven maakt, maar we hebben eerlijke procedures.” Later noemt hij de procedures ook nog "zorgvuldig".

Dat politici vaak over de uitvoering praten wanneer ze het over het beleid zouden moeten hebben, is bekend. Wat het in dit geval extra schrijnend maakt, is - behalve de badinerende toon die Leers aanslaat - dat de minister de asielzoeker zo alsnog postuum het enige machtsmiddel ontneemt dat hem restte: de radicale politieke zelfopoffering.

Het is een handige manier om niet de vragen te hoeven beantwoorden waar het hier werkelijk om gaat. Niet of de procedures zorgvuldig of eerlijk zijn, maar of ze juist zijn, of het beleid eerlijk is. Want van zorgvuldig uitgevoerde procedures die fout beleid uitvoeren, wordt het probleem alleen maar erger. Door op deze manier over de overleden asielzoeker te spreken, laat Leers zien volstrekt ongeschikt te zijn om te beslissen over de mensenlevens waar hij uit hoofde van zijn functie zoveel macht over heeft. Hij weigert te spreken over waar het om gaat en laat een schokkend gebrek aan empathie zien.

En wat is beleid nog, als je niet in kan zien dat aan de wortel daarvan het uiteindelijk de ene mens is die over de andere verantwoordelijk is, en over zijn lot beslist?
-----------------------

Naschrift

Na het schrijven van bovenstaande tekst las ik dat de naam van de man die zichzelf in brand gestoken had, Kambiz Roustayi was.

Op zondag was er een wake voor hem, georganiseerd door Vrouwen tegen Uitzetting en Platform Stop Racisme en Uitsluiting, op de plek waar zijn zelfverbranding had plaatsgevonden.

Het enige wat Kambiz Roustayi van Nederland nodig had gehad, was menselijkheid en compassie en het enige dat wij nu nog konden doen, was te proberen hem alsnog de waardigheid terug te geven die hem eerst door het regime in Iran en daarna nog eens, bij de uitvoering van het Nederlandse asielbeid, ontnomen was.

Sociaal advocaat Jelle Klaas wees er in zijn toespraak op dat asielzoekers, na een eventuele afwijzing van hun asielaanvraag, nog wel recht hebben op een beroepsprocedure, maar niet meer opgevangen worden. Vanwege hun effectieve statenloosheid kunnen ze niet in hun eigen levensonderhoud voorzien. Het Nederlandse recht laat deze mensen dus aan hun lot over.

Ineens vond ik het woord ‘zorgvuldig’, dat Gerd Leers over de asielprocedures in Nederland gebruikt had, van een intens cynisme getuigen.

Een zanger en een muzikant brachten twee liederen. Iraniërs in het publiek zongen zachtjes mee. Schuin achter me boog een man met een bril zijn hoofd, gelaten en bedroefd.

Na de laatste toespraak werden er in stilte bloemen gelegd. Iemand stootte tegen een scooter aan. Het alarm begon luid te gillen, zodat we weer wisten wat wij in Nederland echt belangrijk vinden: dat de mensen met hun poten van onze brommers afblijven.

Daarna gingen we weer naar huis. De zon scheen op het paleis op de Dam, waarvan de beeldengroep op de gevel net gerestaureerd is en weer zichtbaar voor het publiek. Op de overgebleven steigers stond groot een optimistische boodschap geschreven: ‘The palace is open again.’

Voor wie, dat stond er niet bij.

Jeroen van Rooij (1979) debuteerde in 2010 met de roman De eerste hond in de ruimte. Behalve romans schrijft hij ook poëzie, essays en literatuurkritieken. Daarnaast werkt hij voor online recensieplatform De Reactor. Hij woont in Amsterdam, in een tent op de overloop. Hij schreef eerder De Nadelen van Nostalgie op deze site.

Mail

Jeroen van Rooij

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
:De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

‘Ik wil geen literatuur van je maken.’ Hoe berg je je moeder in je schrijven, zonder haar essentie te bevriezen? Bareez Majid dicht in woord en beeld over ‘soon-to-be-dead-mothers’ en onderzoekt hoe hun lichamen functioneren als vergankelijk archief. Lees meer

Nog een keer: baas in eigen buik! 1

Nog een keer: baas in eigen buik!

Je zou zeggen dat het abortusrecht in Nederland vanzelfsprekend is, maar is dat eigenlijk wel zo? Een abortus is wettelijk gezien namelijk nog steeds strafbaar. Jihane Chaara neemt je mee in de politieke geschiedenis van het verworven abortusrecht in Nederland, die gepaard gaat met weerstand tegen dit recht op zelfbeschikking, maar ook met veel feministisch verzet en solidariteit. Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

:Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Hard//hoofd organiseert op 25 mei de eerste schrijfworkshop! Tijdens deze middag zul je onder begeleiding van Selm Merel Wenselaers, Marthe van Bronkhorst en Jochum Veenstra de tijd krijgen om met elkaar in gesprek te gaan en aan een tekst over mannelijkheid te werken. Aanmelden kan tot en met 22 april. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer