Asset 14

Zorg dat je de juiste mensen om je heen verzamelt

Zorg dat je de juiste mensen om je heen verzamelt

Samen met andere kunstacademiestudenten studeert Vivian Mac Gillavry dit jaar af van de Gerrit Rietveld Academie. Uitgeleerd is ze echter allerminst. Voor zichzelf en voor andere aanstormende kunstenaars stelt ze haar docenten de vraag wat het beste advies was dat zij ooit gekregen hebben. In een reeks van drie artikelen geven zij hun waardevolle adviezen mee. Beeldend kunstenaar Marieke Gelissen is de tweede die zij spreekt.

Dit jaar studeer ik af aan de Gerrit Rietveld Academie aan de afdeling Expanded Painting. Mijn laatste jaar op de Rietveld is een eenzaam jaar. Niet alleen omdat corona het niet toelaat om met veel mensen aanwezig te zijn, maar ook omdat al mijn klasgenoten en ik vooral opgaan in ons eigen werk. Met nog maar een paar weken tot de eindexamenexpositie stort iedereen zich op het eindwerk. De een staat te schilderen, een ander staat in de metaalwerkplaats, zit thuis achter de computer of werkt in de openbare ruimte. Daar waar ik ooit van elke klasgenoot precies wist waar diens werk over ging, hoe zijn proces verliep en we elkaar feedback gaven tijdens de lessen, komen we elkaar nu slechts sporadisch tegen in de gang voor een kort praatje op afstand. Een van mijn klasgenoten zei tijdens zo’n gesprek: “Het is net alsof we al zijn afgestudeerd. Alsof iedereen alleen in z’n studio staat te werken en we elkaar enkel tegenkomen bij presentaties of exposities.”

Zoals ik in mijn eerste interview met Q.S. Serafijn beschreef, ben ik benieuwd hoe mijn docenten reflecteren op het kunstonderwijs en hun rol daarin Zij leiden studenten binnen een aantal jaar op om zelfstandig te kunnen werken als autonoom kunstenaar. Een verantwoordelijke taak. Een paar jaar de tijd om ze vol te stoppen met kennis, levenslessen en advies. En dan moeten ze het verder zelf uitvinden. Maar is het wel echt zo dat je als kunstenaar alles zelf moet doen?

Voor deze serie sprak ik drie docenten die mij tijdens het eindexamenjaar begeleidden. Allen met een uiteenlopende artistieke praktijk en stijl van lesgeven. De tweede docent die ik spreek is Marieke Gelissen. Haar werk gaat over verwondering, over de fysieke handelingen en relatie die zij aangaat met objecten en materialen. Zij vertaalt dat onder andere in foto’s, performances, video en installatie. Ook haar stel ik de vraag wat het beste advies was dat zij ooit ontving en wat zou ze willen meegeven aan (afstuderende) kunstenaars.

Ze antwoordt: ‘’Ik geloof heilig dat je elkaar moet helpen. Niemand kan het alleen. Dus dat betekent dat je naar iemand toe moet kunnen stappen om hulp te vragen. Ik kreeg ooit het advies om je eigen feedback te organiseren. Dat kwam van mijn toenmalige partner die ook in de kunstsector werkte. Ik heb dat omgebouwd naar: ‘’Zorg dat je goede mensen om je heen hebt. De mensen die er met dezelfde toewijding inzitten.’’

Op de academie word je opgeleid om autonoom te werken. Jij geeft aan dat je elkaar nodig hebt. Hoe organiseerde jij je eigen feedback dan als kunstenaar?
‘’Ik bezocht afgestudeerde klasgenoten. We organiseerden onderling atelierbezoeken. Maar dat werkte eigenlijk helemaal niet goed omdat iedereen zo anders bezig was. Uit financiële noodzaak deelde ik mijn atelier en uiteindelijk bleek dat een voordeel te zijn want het uitwisselen van ervaring is ook inspirerend. Roos Holleman werd mijn ateliermaatje. Ze was in hetzelfde jaar afgestudeerd aan de St. Joost Academie. Zij is een harde werker en dat werkte aanstekelijk.

Als kunstenaar heb je misschien snel het gevoel dat je het vak alleen moet kunnen of uitvoeren. Dat is ergens het beeld dat er over kunstenaars heerst. Zorg voor goede gesprekspartners, dat is wellicht een betere verwoording van mijn advies. Gesprekspartners die je kritisch bevragen over de dingen die je doet, die je soms een schop onder de kont geven, maar die je in ieder geval het vertrouwen geven om door te gaan. Om autonoom te kunnen werken, heb je juist veel aan mensen die dat bij je stimuleren.‘’

Vond je de eerste jaren na het afstuderen zwaar?
‘’Ik studeerde af in een gunstige situatie. Ik werd genoemd in een artikel op Mister Motley, ik kreeg een startersstipendium van het Mondriaanfonds en ik zat snel bij galerie Bart voor de ‘nieuwe oogst’ tentoonstelling. De start was dus goed. Maar ik kreeg ook heel veel reality-checks.’’

Zoals?
‘’Dat ik dacht dat ik na twee exposities wel werk zou verkopen, maar dat gebeurde dan niet. Dan denk je wel even: goh, dus exposeren bij een galerie kost geld, maar ik verdien niks. Je moet het maken, transporteren, ergens opslaan, materiaal kost geld, en als het dan niet verkocht wordt, dat is een reality-check. Dan moet je je verwachtingen wel weer bijstellen.’’

Ik denk aan de werken die ik maakte gedurende mijn studie. Tijdens veel van die projecten val ik terug op faciliteiten van de werkplaatsen of kennis van technische medewerkers van de Rietveld. Hoe ik een bepaald glazuurrecept moet mengen bijvoorbeeld, of wanneer ik een berekening moet maken voor een metalen constructie. Maar na je afstuderen zijn er geen faciliteiten of medewerkers waar je op terug kunt vallen wanneer je vragen hebt over je werk. Marieke, is de tijd van leren dan voorbij, en moet je na je opleiding het dan zelf weten en kunnen?
‘’Wanneer dingen niet goed lopen dan sta je er soms min of meer alleen voor en moet je het zelf oplossen. Dus ook als je ergens heel hard aan hebt gewerkt. Ik had bijvoorbeeld een werk aangeleverd voor een expositie, een fotobestand voor een hele grote print die in Zurich zou worden getoond. De foto had ik gemaakt in samenwerking met een fotograaf en ik had het getest op billboardformaat, maar ik kreeg toch een mail met de opmerking dat de technische kwaliteit niet goed genoeg was. Ik moest het oplossen of anders zou het niet mee kunnen doen. Het kwam hard aan en je hebt dan geen team waarmee je het kunt oplossen. De eisen waren totaal anders dan ik had ingeschat en ik had onderschat hoe technisch onderlegd ik had moeten zijn. Je komt soms dus problemen tegen die je niet zelf kunt oplossen. Daar alleen al heb je andere mensen bij nodig.

Het kunstenaar zijn begint op een bepaalde manier natuurlijk pas na de academie. Het is een vak waarin je je moet ontwikkelen, dat is nooit klaar. Ik ben zelf iemand van trial and error en dat betekent dat er ook af en toe wat misgaat. Ik ervaar het kunstenaarschap als een vak waar je veel moet kunnen incasseren.’’

In het kader van incasseren, er is momenteel veel gaande over het kunstonderwijs. Zo zijn er methodieken die worden gehanteerd om studenten voor te bereiden op de harde kunstwereld die inmiddels soms als omstreden worden gezien. Hoe ervaar jij dat?
‘’Ik denk niet dat je beter voorbereid bent op wat gaat komen als je docenten een confronterende lesstijl hebben. Iedereen leert dat op een andere manier. Iedereen ontwikkelt eigen mechanismes om klappen te incasseren. We (docenten, red.) zijn ook geen psychologen natuurlijk. Wel denk ik dat je een soort frustratietolerantie ontwikkelt op de academie. Je moet geen te beschermde omgeving hebben. Het is goed om net uit je comfortzone te zitten om jezelf te kunnen ontwikkelen. Het gaat er dus niet om dat het je moeilijk wordt gemaakt en dat dat waardevol is, maar we willen je wel uit die comfortzone te halen. Ik kan alleen voor mijzelf spreken, maar ik zou iemand daar nooit te ver uit willen halen. Sterker nog, ik ervaar dat de academie een relatief veilige plek is om kritiek te krijgen op je werk. Want je hebt nog steeds mensen om je heen. Terwijl je daar meer alleen in staat als er kritiek komt na de academie.’’

Ervaarde je dat zo als student of als docent?

‘’Beide. Bij mij waren de docenten verdeeld over mijn werk. Sommigen heel positief en sommigen heel negatief. De docenten die tegen mij zeiden dat ik op de goede weg was, maar die mij wel uitdaagden om twee stappen verder te gaan, daar had ik het meeste aan. Ik denk dat het belangrijk is om mij zo ook op te stellen naar studenten nu. Tegelijkertijd is het niet zo dat wat voor mij van betekenis was voor anderen ook zo is of werkt.’’

Is er een context waar je het liefste terecht zou komen met jouw werk?
‘’Als ik werk verkoop, is dat relatief vaak aan mensen in België. Ik zou daar graag meer willen doen, omdat ik vermoed dat mijn werk daar dus goed landt. Misschien omdat zij de poëzie of de absurditeit in mijn werk beter herkennen. Ik staar me niet blind op het hebben van een galerie, omdat ik me realiseer dat dat ook niet per se betekent dat je er dan bent. Dan betekent het misschien dat je één à twee keer per jaar een expositie hebt, maar daar kan je geen jaar van leven. Ik heb me ook op momenten heel afhankelijk gevoeld van anderen. Of je de kans krijgt ergens. De expositie Prospects & Concepts (de jaarlijkse afdeling van jonge kunstenaars op Art Rotterdam red.) was bijvoorbeeld fantastisch om aan mee te doen. Ik dacht dat het meteen iets zou opleveren maar pas anderhalf jaar later kwam er een residentie uit. Het kan ontnuchterend zijn hoeveel tijd er soms over dingen heen gaat.’’

Een lange adem hebben als kunstenaars is wel goed dus?
‘’Ja dat is wel erg belangrijk. Ook de succesvolle kunstenaars waar ik tegenop kijk, die hebben niet per se een rustige artist practice. Die zijn ook nog steeds niet op een veilig plateautje waarbij ze kunnen zeggen: nu is het goed. Het blijft constant een investering die je doet. Als je niks doet, gebeurt er ook helemaal niks.’’

Maar wel een investering waarvan je elke keer denkt: die wil ik maken?
‘’Het voelt niet eens als een keuze. Het is gewoon zo. De omstandigheden mogen nooit de reden zijn om te stoppen. Ik geef mijzelf graag spelregels, of kaders. En dit is een van die spelregels waar ik mee werk. Je hebt als kunstenaar ook discipline en structuur nodig. Zodat ik mijzelf aanzet tot werk.’’

Als lezer denk je misschien: dit klinkt wel heel zwaar, zo’n leven als kunstenaar.
‘’Nou, dat incasseren is wel zwaar. Als het makkelijk was, zou iedereen denk ik kunstenaar zijn. Het wordt vrij snel persoonlijk en je kunt het niet rechtstreeks opvangen met andere mensen samen. Je hebt geen team zoals je dat bij veel andere banen wel hebt. Het delen van de successen bleek ook moeilijk toen ik startte.’’

Hoe komt dat?
‘’Omdat andere kunstenaars die misschien in dezelfde fase als jij zitten, die successen soms ook wilden. Andermans succes zou helemaal niet terug moeten slaan op jezelf. Het is een mooi streven om elkaars geluk te vieren. Het omarmen van elkaars succes lijkt soms moeilijk omdat je soms ook met elkaar concurreert. Het is natuurlijk menselijk om dat soms lastig te vinden. Dat had ik met mijn ateliermaatje gelukkig niet. We zaten op dezelfde golf waardoor we elkaars successen echt samen konden vieren en elkaar dat succes gunden.’’

Is het kunstenaarschap het waard?
‘’Ja. Ik ontleen heel veel voldoening aan het maken van werk. Dat geeft mij toch positieve energie. Het gaat met ups-and-downs. Die voelen heel hoog en heel laag voor mij. Blijkbaar ben ik op een bepaalde manier hooked geraakt. Ik zoek constant naar mogelijkheden om daarmee bezig te kunnen zijn.

Energie krijg ik van het werk maken, van het tonen, van nieuwe dingen proberen. Op dit moment ben ik een aantal maanden bezig met een project over de fascinatie voor kristalmodellen. Mijn persoonlijke behoefte om daar mee bezig te zijn, drijft mij om daarmee door te gaan. Dat levert nu uiteindelijk een publicatie op. Het geeft veel voldoening dat ik die nu naar mensen kan opsturen. En een deel van mijn fascinatie kan delen met mensen. Dat ervaar ik als heel waardevol.‘’

De belangrijkste adviezen van Marieke zijn kortom:

1. Help elkaar.
2. Zoek mensen om je heen die jou stimuleren én voorzien van kritische feedback.
3. Probeer veel dingen uit.

Mail

Vivian Mac Gillavry (zij/haar) is antropoloog, beeldend kunstenaar en dyslect. Ze verwondert zich graag over de mens en sociale constructen. Die verwondering uit zich in tekst, beeldend werk en beeld-taalcombinaties.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Ik was elf

Ik was elf

In dit verhaal onderzoekt Jochum Veenstra waar de grens tussen fictie en werkelijkheid ligt voor kinderen. En tot welk punt kan je als ouder je zoon beschermen? Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem 1

Kun je liefde delen?

Marthe van Bronkhorst onderzoekt polyamorie: 'Als ik mijn hart versplinterd heb, kan ik het dan minder hard breken?' Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

[deadline verstreken] Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer