Asset 14

Zorg dat je de juiste mensen om je heen verzamelt

Zorg dat je de juiste mensen om je heen verzamelt

Samen met andere kunstacademiestudenten studeert Vivian Mac Gillavry dit jaar af van de Gerrit Rietveld Academie. Uitgeleerd is ze echter allerminst. Voor zichzelf en voor andere aanstormende kunstenaars stelt ze haar docenten de vraag wat het beste advies was dat zij ooit gekregen hebben. In een reeks van drie artikelen geven zij hun waardevolle adviezen mee. Beeldend kunstenaar Marieke Gelissen is de tweede die zij spreekt.

Dit jaar studeer ik af aan de Gerrit Rietveld Academie aan de afdeling Expanded Painting. Mijn laatste jaar op de Rietveld is een eenzaam jaar. Niet alleen omdat corona het niet toelaat om met veel mensen aanwezig te zijn, maar ook omdat al mijn klasgenoten en ik vooral opgaan in ons eigen werk. Met nog maar een paar weken tot de eindexamenexpositie stort iedereen zich op het eindwerk. De een staat te schilderen, een ander staat in de metaalwerkplaats, zit thuis achter de computer of werkt in de openbare ruimte. Daar waar ik ooit van elke klasgenoot precies wist waar diens werk over ging, hoe zijn proces verliep en we elkaar feedback gaven tijdens de lessen, komen we elkaar nu slechts sporadisch tegen in de gang voor een kort praatje op afstand. Een van mijn klasgenoten zei tijdens zo’n gesprek: “Het is net alsof we al zijn afgestudeerd. Alsof iedereen alleen in z’n studio staat te werken en we elkaar enkel tegenkomen bij presentaties of exposities.”

Zoals ik in mijn eerste interview met Q.S. Serafijn beschreef, ben ik benieuwd hoe mijn docenten reflecteren op het kunstonderwijs en hun rol daarin Zij leiden studenten binnen een aantal jaar op om zelfstandig te kunnen werken als autonoom kunstenaar. Een verantwoordelijke taak. Een paar jaar de tijd om ze vol te stoppen met kennis, levenslessen en advies. En dan moeten ze het verder zelf uitvinden. Maar is het wel echt zo dat je als kunstenaar alles zelf moet doen?

Voor deze serie sprak ik drie docenten die mij tijdens het eindexamenjaar begeleidden. Allen met een uiteenlopende artistieke praktijk en stijl van lesgeven. De tweede docent die ik spreek is Marieke Gelissen. Haar werk gaat over verwondering, over de fysieke handelingen en relatie die zij aangaat met objecten en materialen. Zij vertaalt dat onder andere in foto’s, performances, video en installatie. Ook haar stel ik de vraag wat het beste advies was dat zij ooit ontving en wat zou ze willen meegeven aan (afstuderende) kunstenaars.

Ze antwoordt: ‘’Ik geloof heilig dat je elkaar moet helpen. Niemand kan het alleen. Dus dat betekent dat je naar iemand toe moet kunnen stappen om hulp te vragen. Ik kreeg ooit het advies om je eigen feedback te organiseren. Dat kwam van mijn toenmalige partner die ook in de kunstsector werkte. Ik heb dat omgebouwd naar: ‘’Zorg dat je goede mensen om je heen hebt. De mensen die er met dezelfde toewijding inzitten.’’

Op de academie word je opgeleid om autonoom te werken. Jij geeft aan dat je elkaar nodig hebt. Hoe organiseerde jij je eigen feedback dan als kunstenaar?
‘’Ik bezocht afgestudeerde klasgenoten. We organiseerden onderling atelierbezoeken. Maar dat werkte eigenlijk helemaal niet goed omdat iedereen zo anders bezig was. Uit financiële noodzaak deelde ik mijn atelier en uiteindelijk bleek dat een voordeel te zijn want het uitwisselen van ervaring is ook inspirerend. Roos Holleman werd mijn ateliermaatje. Ze was in hetzelfde jaar afgestudeerd aan de St. Joost Academie. Zij is een harde werker en dat werkte aanstekelijk.

Als kunstenaar heb je misschien snel het gevoel dat je het vak alleen moet kunnen of uitvoeren. Dat is ergens het beeld dat er over kunstenaars heerst. Zorg voor goede gesprekspartners, dat is wellicht een betere verwoording van mijn advies. Gesprekspartners die je kritisch bevragen over de dingen die je doet, die je soms een schop onder de kont geven, maar die je in ieder geval het vertrouwen geven om door te gaan. Om autonoom te kunnen werken, heb je juist veel aan mensen die dat bij je stimuleren.‘’

Vond je de eerste jaren na het afstuderen zwaar?
‘’Ik studeerde af in een gunstige situatie. Ik werd genoemd in een artikel op Mister Motley, ik kreeg een startersstipendium van het Mondriaanfonds en ik zat snel bij galerie Bart voor de ‘nieuwe oogst’ tentoonstelling. De start was dus goed. Maar ik kreeg ook heel veel reality-checks.’’

Zoals?
‘’Dat ik dacht dat ik na twee exposities wel werk zou verkopen, maar dat gebeurde dan niet. Dan denk je wel even: goh, dus exposeren bij een galerie kost geld, maar ik verdien niks. Je moet het maken, transporteren, ergens opslaan, materiaal kost geld, en als het dan niet verkocht wordt, dat is een reality-check. Dan moet je je verwachtingen wel weer bijstellen.’’

Ik denk aan de werken die ik maakte gedurende mijn studie. Tijdens veel van die projecten val ik terug op faciliteiten van de werkplaatsen of kennis van technische medewerkers van de Rietveld. Hoe ik een bepaald glazuurrecept moet mengen bijvoorbeeld, of wanneer ik een berekening moet maken voor een metalen constructie. Maar na je afstuderen zijn er geen faciliteiten of medewerkers waar je op terug kunt vallen wanneer je vragen hebt over je werk. Marieke, is de tijd van leren dan voorbij, en moet je na je opleiding het dan zelf weten en kunnen?
‘’Wanneer dingen niet goed lopen dan sta je er soms min of meer alleen voor en moet je het zelf oplossen. Dus ook als je ergens heel hard aan hebt gewerkt. Ik had bijvoorbeeld een werk aangeleverd voor een expositie, een fotobestand voor een hele grote print die in Zurich zou worden getoond. De foto had ik gemaakt in samenwerking met een fotograaf en ik had het getest op billboardformaat, maar ik kreeg toch een mail met de opmerking dat de technische kwaliteit niet goed genoeg was. Ik moest het oplossen of anders zou het niet mee kunnen doen. Het kwam hard aan en je hebt dan geen team waarmee je het kunt oplossen. De eisen waren totaal anders dan ik had ingeschat en ik had onderschat hoe technisch onderlegd ik had moeten zijn. Je komt soms dus problemen tegen die je niet zelf kunt oplossen. Daar alleen al heb je andere mensen bij nodig.

Het kunstenaar zijn begint op een bepaalde manier natuurlijk pas na de academie. Het is een vak waarin je je moet ontwikkelen, dat is nooit klaar. Ik ben zelf iemand van trial and error en dat betekent dat er ook af en toe wat misgaat. Ik ervaar het kunstenaarschap als een vak waar je veel moet kunnen incasseren.’’

In het kader van incasseren, er is momenteel veel gaande over het kunstonderwijs. Zo zijn er methodieken die worden gehanteerd om studenten voor te bereiden op de harde kunstwereld die inmiddels soms als omstreden worden gezien. Hoe ervaar jij dat?
‘’Ik denk niet dat je beter voorbereid bent op wat gaat komen als je docenten een confronterende lesstijl hebben. Iedereen leert dat op een andere manier. Iedereen ontwikkelt eigen mechanismes om klappen te incasseren. We (docenten, red.) zijn ook geen psychologen natuurlijk. Wel denk ik dat je een soort frustratietolerantie ontwikkelt op de academie. Je moet geen te beschermde omgeving hebben. Het is goed om net uit je comfortzone te zitten om jezelf te kunnen ontwikkelen. Het gaat er dus niet om dat het je moeilijk wordt gemaakt en dat dat waardevol is, maar we willen je wel uit die comfortzone te halen. Ik kan alleen voor mijzelf spreken, maar ik zou iemand daar nooit te ver uit willen halen. Sterker nog, ik ervaar dat de academie een relatief veilige plek is om kritiek te krijgen op je werk. Want je hebt nog steeds mensen om je heen. Terwijl je daar meer alleen in staat als er kritiek komt na de academie.’’

Ervaarde je dat zo als student of als docent?

‘’Beide. Bij mij waren de docenten verdeeld over mijn werk. Sommigen heel positief en sommigen heel negatief. De docenten die tegen mij zeiden dat ik op de goede weg was, maar die mij wel uitdaagden om twee stappen verder te gaan, daar had ik het meeste aan. Ik denk dat het belangrijk is om mij zo ook op te stellen naar studenten nu. Tegelijkertijd is het niet zo dat wat voor mij van betekenis was voor anderen ook zo is of werkt.’’

Is er een context waar je het liefste terecht zou komen met jouw werk?
‘’Als ik werk verkoop, is dat relatief vaak aan mensen in België. Ik zou daar graag meer willen doen, omdat ik vermoed dat mijn werk daar dus goed landt. Misschien omdat zij de poëzie of de absurditeit in mijn werk beter herkennen. Ik staar me niet blind op het hebben van een galerie, omdat ik me realiseer dat dat ook niet per se betekent dat je er dan bent. Dan betekent het misschien dat je één à twee keer per jaar een expositie hebt, maar daar kan je geen jaar van leven. Ik heb me ook op momenten heel afhankelijk gevoeld van anderen. Of je de kans krijgt ergens. De expositie Prospects & Concepts (de jaarlijkse afdeling van jonge kunstenaars op Art Rotterdam red.) was bijvoorbeeld fantastisch om aan mee te doen. Ik dacht dat het meteen iets zou opleveren maar pas anderhalf jaar later kwam er een residentie uit. Het kan ontnuchterend zijn hoeveel tijd er soms over dingen heen gaat.’’

Een lange adem hebben als kunstenaars is wel goed dus?
‘’Ja dat is wel erg belangrijk. Ook de succesvolle kunstenaars waar ik tegenop kijk, die hebben niet per se een rustige artist practice. Die zijn ook nog steeds niet op een veilig plateautje waarbij ze kunnen zeggen: nu is het goed. Het blijft constant een investering die je doet. Als je niks doet, gebeurt er ook helemaal niks.’’

Maar wel een investering waarvan je elke keer denkt: die wil ik maken?
‘’Het voelt niet eens als een keuze. Het is gewoon zo. De omstandigheden mogen nooit de reden zijn om te stoppen. Ik geef mijzelf graag spelregels, of kaders. En dit is een van die spelregels waar ik mee werk. Je hebt als kunstenaar ook discipline en structuur nodig. Zodat ik mijzelf aanzet tot werk.’’

Als lezer denk je misschien: dit klinkt wel heel zwaar, zo’n leven als kunstenaar.
‘’Nou, dat incasseren is wel zwaar. Als het makkelijk was, zou iedereen denk ik kunstenaar zijn. Het wordt vrij snel persoonlijk en je kunt het niet rechtstreeks opvangen met andere mensen samen. Je hebt geen team zoals je dat bij veel andere banen wel hebt. Het delen van de successen bleek ook moeilijk toen ik startte.’’

Hoe komt dat?
‘’Omdat andere kunstenaars die misschien in dezelfde fase als jij zitten, die successen soms ook wilden. Andermans succes zou helemaal niet terug moeten slaan op jezelf. Het is een mooi streven om elkaars geluk te vieren. Het omarmen van elkaars succes lijkt soms moeilijk omdat je soms ook met elkaar concurreert. Het is natuurlijk menselijk om dat soms lastig te vinden. Dat had ik met mijn ateliermaatje gelukkig niet. We zaten op dezelfde golf waardoor we elkaars successen echt samen konden vieren en elkaar dat succes gunden.’’

Is het kunstenaarschap het waard?
‘’Ja. Ik ontleen heel veel voldoening aan het maken van werk. Dat geeft mij toch positieve energie. Het gaat met ups-and-downs. Die voelen heel hoog en heel laag voor mij. Blijkbaar ben ik op een bepaalde manier hooked geraakt. Ik zoek constant naar mogelijkheden om daarmee bezig te kunnen zijn.

Energie krijg ik van het werk maken, van het tonen, van nieuwe dingen proberen. Op dit moment ben ik een aantal maanden bezig met een project over de fascinatie voor kristalmodellen. Mijn persoonlijke behoefte om daar mee bezig te zijn, drijft mij om daarmee door te gaan. Dat levert nu uiteindelijk een publicatie op. Het geeft veel voldoening dat ik die nu naar mensen kan opsturen. En een deel van mijn fascinatie kan delen met mensen. Dat ervaar ik als heel waardevol.‘’

De belangrijkste adviezen van Marieke zijn kortom:

1. Help elkaar.
2. Zoek mensen om je heen die jou stimuleren én voorzien van kritische feedback.
3. Probeer veel dingen uit.

Mail

Vivian Mac Gillavry (zij/haar) is antropoloog, beeldend kunstenaar en dyslect. Ze verwondert zich graag over de mens en sociale constructen. Die verwondering uit zich in tekst, beeldend werk en beeld-taalcombinaties.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
De sofaconstante

De sofaconstante

Uschi Cop schreef een claustrofobische verhalenbundel over zes levens die getekend zijn door een verlangen naar zingeving. De sofaconstante is een voorpublicatie van een van die verhalen uit haar bundel 'Zwaktebod'. Lees meer

Column: Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Als een vriendin van Eva op date gaat met een man waarmee Eva zelf al eerder afsprak, is ze erg benieuwd naar haar bevindingen. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik toch een mannenhater?’ 6

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik dan toch een mannenhater?’

Puck Lingbeek's vader stelt dat haar boosheid richting mannen haar interpretaties van kunst beïnvloedt. Puck is het daar niet mee eens, maar het zet het haar wel aan het denken. Lees meer

Column: Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Twee jaar geleden vroeg Eva nog aan een collega waarom ze niet dronk. Inmiddels laat ook zij de alcohol links liggen en is ze zelf degene die wordt bevraagd. Lees meer

(Ont)hechting

(Ont)hechting

Als Aisha op proef intrekt bij haar geliefde en haar eigen gekoesterde plek achterlaat, is het net het alsof ze een onvaste vorm aanneemt. Lees meer

Voesten

Voesten

"Misschien is dat man zijn hier: hetzelfde bewegen als de anderen." Voesten van Werner de Valk is een kort verhaal over een eiland met een duistere traditie en over het moeten bewijzen van mannelijkheid. Lees meer

Muze

Muze

Loren Snel schreef een roman over hoe samen te zijn met een ander en intussen trouw te blijven aan jezelf. Haar debuut verschijnt 25 oktober bij uitgeverij Prometheus. Hier lees je een voorpublicatie. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Jari

Jari

Dave Boomkens schreef een verhaal over troosteloosheid, onmacht en opgroeien. Over hoe je in een treurig flatgebouw, tussen de nieuwsprogrammering en sportwedstrijden door, een vriend kunt vinden en verliezen. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Hypnose

Op een dag breng ik alle wereldleiders onder hypnose

Een betere wereld begint bij een andere gedachte en daarom besluit Marthe van Bronkhorst hypnotiseur te worden. Lees meer

Column 1

Je opnemen in mijn testament

Een lugubere ontdekking tijdens een boswandeling doet Eva nadenken over wat we achterlaten voor onze nabestaanden als we overlijden. Lees meer

Geef de dag een naam

Geef de dag een naam

Op een hete zomerdag wordt Felipe zwetend wakker. Deze dag, die heet en broeierig is, brengt hem uit evenwicht, tot hij uiteindelijk doet wat hij gezworen had nooit te doen: hij begint te drinken. Een fragment uit de afstudeernovelle van Tiemen Hageman over het verleden proberen los te laten, het leven ruimte geven en adolescent worden. Lees meer

Aaah, het launchfeest!

Aaah, het launchfeest!

Na de lancering van ons derde papieren tijdschrift willen we onze lezers, schrijvers en makers graag uitnodigen om dit grote succes samen met Hard//hoofd te vieren op 26 oktober in Amsterdam. Lees meer

Tussen de randen van een aquarium

Tussen de randen van een aquarium

Wie ben je als je alles kunt zijn? In het fragmentarische afstudeerwerk van Ettie Edens veranderen mensen onder andere in een hoopje, een steen, een natuurkundedocent, water, iemand die limonade drinkt en een lantaarnpaal. Lees meer

Automatische concepten 71

We hebben een probleem met de derde helft

Een voetbalwedstrijd stopt officieel misschien op het veld, maar Marthe van Bronkhorst merkt in de trein dat het slinkse spel doorgaat. Lees meer

Mycelium

Mycelium

Wat als schimmelsporen zich met iedere adem dieper in je longen graven? Met ‘Mycelium’ won Olga Ponjee de juryprijs van Het Rode Oor 2023, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer