Asset 14

Vensters en verlangen

Essay: Vensters en verlangen

De stad schept ruimte voor verlangen en vormt tegelijkertijd het kader dat onze verlangens begrenst en beperkt. Die paradox loopt als rode draad door de voorstelling Matglazen Vensters, een coproductie van toneelgezelschap Dood Paard en Adelheid+Zina.

De stad, die steeds maar in ontwikkeling is, heeft de personages in Matglazen Vensters door haar grillige aard zowel hun woonplek als hun uitzicht ontnomen. Doeze en Tacita zijn vanuit het centrum, een huis aan een stinkende gracht, naar een buitenwijk verhuisd. Door hun woningcorporatie worden ze steeds meer naar de rand van de stad verschoven. Nu kijken ze uit op beton, terwijl Doeze werkt aan een boek dat Groots dromen over open wonen zal heten. Tacita vult haar dagen met het maken van sculpturen en verlangen.

Tacita
Ik verlang ernaar dat er ruimte is
Open ruimte waarin iets kan gebeuren
Waar alles zou kunnen gebeuren
Een wereld die er nu nog niet is
Alles in beweging, alles veranderlijk

Tacita verlangt het hele stuk door; naar ruimte, naar hoogte, naar een plek om wortel te schieten en van weg te gaan. Ze verlangt naar een thuis en ze verlangt naar iets anders, iets groters dat ze in woorden probeert te vangen. Het is niet moeilijk om je tot haar te verhouden, we weten allemaal hoe het is om te verlangen.

‘Een mens kan niet ophouden met verlangen, dan zou hij ophouden te bestaan’, zei psychoanalyticus Jacques Lacan ooit. De mens spreekt omdat de mens verlangt en zo definieert de mens zichzelf, maar de taal kan onze verlangens nooit volledig vatten en zo blijven we spreken, verlangen en onszelf proberen te definiëren.

De eerste keer dat ik vanuit Almere in Utrecht kwam zat ik achterin de auto bij mijn ouders. Ik was elf en we waren verdwaald in de binnenstad. Mijn vader reed vloekend langs de singel, terwijl in mij een verlangen werd geboren naar een stad die anders was dan de groeikern waarin ik opgroeide. In Almere was alles recht, in onze wijk leken alle huizen op elkaar. Mijn ouders hielden van het groen, de tuin en de ruimte die zij er vonden. Maar zoals zo veel kinderen zocht ik een tegenbeweging. Opgegroeid in een jonge stad verlangde ik naar een stad met geschiedenis, waar de huizen die ik zou bewonen al talloze bewoners voor mij hadden gekend.

We verlangen nooit naar waar we ons op dat moment bevinden. We verlangen naar meer, naar anders, naar de toekomst of naar vroeger. Nooit naar het hier en nooit naar het nu. Waarschijnlijk is dit hoe vooruitgang werkt: we verlangen naar iets anders dan wat onze voorgangers hebben gedaan. We verlangen naar beter of meer en zo beginnen we met bouwen en vernieuwen.

Mijn eerste kamer in Utrecht was klein, in een arbeidershuisje, in een buitenwijk. Zes en een halve vierkante meter, een klein raam en zwarte schimmel die gretig het witte behang veroverde. Niet het bruisende centrum waar ik van droomde. Het kon beter, groter en mooier.

Verlangen kan zich grofweg op twee manieren uiten: in beweging of in stilstand. We kunnen onze verlangens najagen, als jonge dieren, wild en springend. Of we blijven stilstaan en wachten tot ons iets overkomt, verlamd door onze verlangens. Bang om ze te vervullen en te ontdekken dat er altijd iets zal ontbreken.

Ik besloot te bewegen en van mijn arbeiderskamertje verhuisde ik naar een leegstandbeheerwoning. Het was niet het centrum, niet oud en niet mooi, maar er was ruimte. Soms las ik over het plan waar mijn woning deel van uitmaakte, een plan dat te maken had met vernieuwing en gentrificatie. Door studenten en kunstenaars in tijdelijke woningen te plaatsen zou ook deze buurt uiteindelijk hip, begerenswaardig en onbetaalbaar worden. Zo geschiedde en ik voelde hoe niet mijn verlangens mij in beweging brachten, maar de dwingende stad, met haar plannen.

Doeze
Over wonen, schrijf ik, maar eigenlijk heb ik het over denken, over hoe we kunnen leven.

In de stad verlang ik continu. Ik verlang naar huizen waar ik langsfiets en naar de levens die ik er zou kunnen leven. Maar waar de stad ruimte voor verlangens schept, vormt ze ook het kader dat mijn verlangens beperkt en ze zo in stand houdt.

Nu is the place to be
Utopia is now, is where we live

Zegt Beau, de zoon van Doeze die uiteindelijk het stuk en het stel in beweging zet. Het hier en nu is de natuurlijke vijand van het verlangen; het is het enige moment waar we niet naar verlangen. Hoe overweldigender het hier en nu, hoe groter de kans dat we onze verlangens vergeten. Het theater, het hier en nu van een voorstelling, sleept je weg uit de stad, uit het hier en nu waarin je je bevindt en wisselt dit in voor een rol als toeschouwer, gijzelt je even met handelingen en taal. Ik denk dat theater het medicijn tegen het verlangen is. In het theater verlang ik niet.

Dit essay kwam tot stand in samenwerking met toneelgezelschap Dood Paard. De voorstelling Matglazen Vensters, een samenwerking van Dood Paard met Adelheid+Zina ging op 27 maart 2018 in première bij Frascati in Amsterdam. Klik hier voor meer informatie en speeldata.

Beeld: Kuno Bakker via Dood Paard

Mail

Yentl van Stokkum is redactielid bij Hard//hoofd. Ze was ooit, op een blauwe maandag, kunstdocent in het middelbaar onderwijs. Nu schrijft ze theaterteksten, hoorspelen, poëzie en essay’s.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Zomers zwijgen

Volim nas: hoe de taal van de liefde mijn lichaam tot stilte maande

Wat als je vertrouwen in jezelf en je lichaam plotsklaps wordt aangetast door epileptische aanvallen? En tegelijkertijd je vertrouwen in de onvoorwaardelijke liefde van je oma ook op losse schroeven komt te staan? In een persoonlijk essay neemt Dorea Laan je in beeldende taal mee in deze zoektocht. Lees meer

:Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst 3

Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst

Wat betekent het om moeder te zijn? En wanneer ben je dan een ‘goede moeder’? Moederschap, en alle nuances daarrond, blijft onderbelicht. Anne Louïse van den Dool onderzoekt via de representatie van moeders in de beeldende kunst de vele kanten die horen bij moeder zijn. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Kind van lelijke huizen

Kind van lelijke huizen

Om haar heen ziet Anne Schepers dat de kinderen uit ‘mooie huizen’ die wél een financieel vangnet hebben eerder de stap naar freelancewerk kunnen maken. Ze staat voor de keuze: lijden voor de kunst of doen wat de maatschappij verantwoordelijk acht? Lees meer

:Een reeks foto’s: brieven over consent

Een reeks foto’s: brieven over consent

Voor Alara Adilow voelt het alsof er altijd hiaten overblijven na het schrijven van een antwoord op een brief, en ze vraagt zich af of ze daarom steeds midden in de nacht wakker wordt. Ze denkt na over hoe de zachte aanrakingen niet alleen voor haar lichaam helend kunnen zijn, maar ook voor onze gewelddadige maatschappij, waar pestgedrag en leedvermaak machtsgrepen zijn. Lees meer

:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Eiland zonder eilandjes

Eiland zonder eilandjes

Bram de Ridder is vervangend psychiater op Bonaire. Maar hoe moet hij zich als witte zorgprofessional verhouden tot de mensen van het eiland? Lees meer

Huizen, omhulsels

Huizen, omhulsels

Anne Schepers had nooit gedacht dat ze een huis kon kopen. Tijdens de verbouwing denkt ze na over huizen als politiek middel, hoe het is om als sociale klimmer ruimte in te nemen en waarom dromen over een fantasiehuis een privilege is. Lees meer

:Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent is complex in een wereld gevormd door koloniaal geweld. Yousra Benfquih vraagt zich in haar eerste brief aan Alara Adilow af hoe consent een instrument kan worden van verzet. Lees meer

Iemand die in je gelooft

Iemand die in je gelooft

Jam van der Aa ontdekte pas laat dat ze autisme heeft. Toen ze jong was herkende jeugdzorg bovendien niet de rol van autisme in de onveilige situatie bij haar thuis. Ze was gedreven en nieuwsgierig, maar lange tijd op zichzelf aangewezen. Dit essay is een pleidooi voor betere jeugdzorg en gaat over veerkracht en jezelf leren begrijpen en vertrouwen. Lees meer

Automatische concepten 87

Van mijn spreekkamer tot aan Afghanistan

In haar behandelkamer zit Jihane Chaara als forensisch psycholoog niet alleen tegenover slachtoffers, maar ook tegenover daders van dwingende controle, een vorm van huiselijk geweld. Wat is het verband tussen deze psychologische, onderdrukkende machtstructuur van een individidu als meneer X in haar spreekkamer, en het regime van de Taliban in Afghanistan? Een essay over de verbinding tussen daderschap, ontkenning, grotere structuren van vrouwenonderdrukking en verzet. Lees meer

Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Hard//hoofd zoekt vóór 28 juli 2.500 trouwe lezers!

Hard//hoofd verschijnt weer op papier, nu met extra bijlage! In Honger lees je over de pijn, het verlangen en de schoonheid van datgene waar we naar smachten. Schrijf je vóór 28 juli in voor slechts 3 euro per maand en ontvang Honger in september in de brievenbus, mét bijlage Ik wil, wil jij ook? over seksueel consent. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer