Asset 14

Ascenseur pour l'échafaud

Basje Boer haalt films die te lang ongezien zijn gebleven van de plank. Ditmaal het hijgen van Jeanne Moreau in Louis Malles Ascenseur pour l'échafaud.

Jeanne Moreau die door de straten van Parijs wandelt terwijl de nacht valt. Jeanne Moreau met haar grote, van melancholie vervulde ogen. Jeanne Moreau die het donker ziet worden, en dan weer licht. Jeanne Moreau, wier doemgedachten we via de voice-over volgen. Jeanne Moreau, die liefhad en verloren heeft.

Illustratie: Leila Merkofer

Louis Malle was 24 jaar oud toen hij in 1958 zijn speelfilmdebuut Ascenseur pour l'échafaud afleverde en en passant een filmster maakte van Moreau. De film opent met een telefoongesprek. 'Je t'aime', hijgt Jeanne Moreau als Florence. 'Je t'aime', hijgt Julien (Maurice Ronet) aan de andere kant van de lijn. De camera zoomt uit, Miles Davis' score verstomt het gesprek. Niet eerder klonk zijn trompet zo getergd. De titel komt in beeld (in het Nederlands: Lift naar het schavot). Het lot van de geliefden is bezegeld, zoveel is nu al duidelijk.

Een moordplot, daar draait Ascenseur pour l'échafaud om. Beoogd slachtoffer: Florences echtgenoot, een machtig man in Parijs en ver daarbuiten. Met grote precisie voert Julien de misdaad uit. 'De perfecte moord!' roep ik verheugd wanneer duidelijk wordt wat het plan is dat hij en Florence hebben beraamd. Als rechtgeaarde Columbo-fan ben ik altijd gespitst op deze heilige graal der misdaden. En tegelijkertijd weet ik: de moordenaar komt er nooit mee weg.

Malles referentie aan de klassieke misdaadfilm (film noir, Hitchcock) is niet ironisch, zoals bijvoorbeeld bij Jean-Luc Godard. (Denk aan Godards À bout de souffle, die twee jaar later zou verschijnen.) De man zit hier oprecht een thriller te maken. Tegelijkertijd lijkt hij niet erg geïnteresseerd in het misdaadaspect van het script. Liever volgt hij Moreau, die in de veronderstelling is dat Julien haar bedrogen heeft. Of richt hij zich op het jonge stel van wie de levens weldra onlosmakelijk met die van Florence en Julien verbonden zullen zijn. Zij, Véronique, is een romanticus. Hij, Louis, is een nors knulletje met een kuif die - bijna letterlijk - gebukt gaat onder zijn existentiële onrust. Wanneer ze de sportwagen van Julien stelen, zetten ze de radaren van de plot pas echt in werking.

De achterkant van de dvd meldt dat Ascenseur pour l'échafaud als de eerste film van de nouvelle vague wordt gezien. En inderdaad, er zitten voldoende elementen in die vooruitwijzen naar die invloedrijke stroming. (Voor de duidelijkheid: Wikipedia noemt Malle's film helemaal niet als eerste nouvelle vague-film; À bout de souffle wordt wél als een van de eerste genoemd.) De vrijzinnige soundtrack van Davis bijvoorbeeld, die bij de beelden geïmproviseerd werd. De hang naar realisme, onder andere zichtbaar in het gebruik van natuurlijk licht en het losse camerawerk. De intuïtieve montage die meer doet dan alleen de ene scène aan de andere verbinden. Maar al die elementen zijn meer dan louter nouvelle vague-ish. Malle zet ze in omdat hij iets wezenlijks wil zeggen over zijn personages. Hij wil niet alleen een spannend verhaal over moord vertellen, hij wil laten zien wat de consequenties zijn.

Vijf jaar na Ascenseur pour l'échafaud maakte Malle Le feu follet, een zwaarmoedig drama over een man die zich voorneemt zelfmoord te plegen. Maurice Ronet heeft opnieuw de hoofdrol en op zijn getekende gezicht zijn dezelfde emoties af te lezen: wanhoop, verdriet, teleurstelling, maar ook berusting in zijn lot. In deze film geen moord, geen ingenieus plot, geen misdaad of geweld; louter introspectie. Het voelt alsof Malle inmiddels beter wist wat voor film hij wilde maken en wat hij precies te zeggen had. Wat overigens niet wegneemt dat Ascenseur pour l'échafaud een uitstekende film is; een uitstekende thriller ook, die de Columbo-fan in mij tevreden stelt.

Tegen het einde van de film merk ik op dat Florence en Julien geen moment samen in beeld zijn geweest, enkel in elkaar afwisselende shots tijdens het telefoongesprek uit de openingsscène. Het slot van de film, een unhappy ending waarin de geliefden voor hun daad worden ingerekend, brengt hen alsnog samen. Sterker nog, de set foto's waarop ze samen te zien zijn, in innige omhelzing en overduidelijk verliefd, levert het bewijs voor hun motief. De misdaad die ervoor had moeten zorgen dat ze altijd samen zouden zijn, haalt hen juist uit elkaar. Maar de film brengt hen in ieder geval op artificiële wijze bij elkaar: slechts op beeld en lachend naar de camera.

Voor het slapen gaan lees ik in een boek over filmdialogen. Het einde, schrijft de scriptexpert, reflecteert altijd het begin. Ik leg het boek weg en denk aan Jeanne Moreau die door de straten van Parijs wandelt terwijl de nacht valt. Jeanne Moreau met haar grote, van melancholie vervulde ogen. Jeanne Moreau, die liefhad en verloren heeft.

Mail

Leila Merkofer , afkomstig uit Zwitserland is een grafisch vormgeefster en illustratrice werkend en wonend in Amsterdam. Ze vertaalt thema’s zo groot als de Matterhorn naar heldere, scherp omlijnde illustraties. Door het handmatige karakter van haar illustraties creëert ze een gevoel van authenticiteit. Daarnaast houdt Leila van Nederlandse bijdehandheid, oude films, sneeuw en chocola.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

:Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Hard//hoofd organiseert op 25 mei de eerste schrijfworkshop! Tijdens deze middag zul je onder begeleiding van Selm Merel Wenselaers, Marthe van Bronkhorst en Jochum Veenstra de tijd krijgen om met elkaar in gesprek te gaan en aan een tekst over mannelijkheid te werken. Aanmelden kan tot en met 22 april. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Auto Draft 5

Verpopping

Wanneer een rups zich in de sombere wintermaanden in haar keukenraam nestelt, koestert de hoofdpersoon in dit verhaal van Esther De Soomer voor het eerst weer gevoelens van liefde en tederheid. Lees meer

Begraaf me, alsjeblieft! Een ode aan het beestje

Begraaf me, alsjeblieft! Een ode aan het beestje

Juul Kruse introduceert de Beestjesweken. Van 16 tot 29 maart zullen alle artikelen die we op Hard//hoofd publiceren gaan over kleine kruipers, slijmerige sluipers en gladde glibberaars. Juul vertelt waar diens fascinatie met beestjes begon en waarom die begraven wil worden na diens dood. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer