Asset 14

Ascenseur pour l'échafaud

Basje Boer haalt films die te lang ongezien zijn gebleven van de plank. Ditmaal het hijgen van Jeanne Moreau in Louis Malles Ascenseur pour l'échafaud.

Jeanne Moreau die door de straten van Parijs wandelt terwijl de nacht valt. Jeanne Moreau met haar grote, van melancholie vervulde ogen. Jeanne Moreau die het donker ziet worden, en dan weer licht. Jeanne Moreau, wier doemgedachten we via de voice-over volgen. Jeanne Moreau, die liefhad en verloren heeft.

Illustratie: Leila Merkofer

Louis Malle was 24 jaar oud toen hij in 1958 zijn speelfilmdebuut Ascenseur pour l'échafaud afleverde en en passant een filmster maakte van Moreau. De film opent met een telefoongesprek. 'Je t'aime', hijgt Jeanne Moreau als Florence. 'Je t'aime', hijgt Julien (Maurice Ronet) aan de andere kant van de lijn. De camera zoomt uit, Miles Davis' score verstomt het gesprek. Niet eerder klonk zijn trompet zo getergd. De titel komt in beeld (in het Nederlands: Lift naar het schavot). Het lot van de geliefden is bezegeld, zoveel is nu al duidelijk.

Een moordplot, daar draait Ascenseur pour l'échafaud om. Beoogd slachtoffer: Florences echtgenoot, een machtig man in Parijs en ver daarbuiten. Met grote precisie voert Julien de misdaad uit. 'De perfecte moord!' roep ik verheugd wanneer duidelijk wordt wat het plan is dat hij en Florence hebben beraamd. Als rechtgeaarde Columbo-fan ben ik altijd gespitst op deze heilige graal der misdaden. En tegelijkertijd weet ik: de moordenaar komt er nooit mee weg.

Malles referentie aan de klassieke misdaadfilm (film noir, Hitchcock) is niet ironisch, zoals bijvoorbeeld bij Jean-Luc Godard. (Denk aan Godards À bout de souffle, die twee jaar later zou verschijnen.) De man zit hier oprecht een thriller te maken. Tegelijkertijd lijkt hij niet erg geïnteresseerd in het misdaadaspect van het script. Liever volgt hij Moreau, die in de veronderstelling is dat Julien haar bedrogen heeft. Of richt hij zich op het jonge stel van wie de levens weldra onlosmakelijk met die van Florence en Julien verbonden zullen zijn. Zij, Véronique, is een romanticus. Hij, Louis, is een nors knulletje met een kuif die - bijna letterlijk - gebukt gaat onder zijn existentiële onrust. Wanneer ze de sportwagen van Julien stelen, zetten ze de radaren van de plot pas echt in werking.

De achterkant van de dvd meldt dat Ascenseur pour l'échafaud als de eerste film van de nouvelle vague wordt gezien. En inderdaad, er zitten voldoende elementen in die vooruitwijzen naar die invloedrijke stroming. (Voor de duidelijkheid: Wikipedia noemt Malle's film helemaal niet als eerste nouvelle vague-film; À bout de souffle wordt wél als een van de eerste genoemd.) De vrijzinnige soundtrack van Davis bijvoorbeeld, die bij de beelden geïmproviseerd werd. De hang naar realisme, onder andere zichtbaar in het gebruik van natuurlijk licht en het losse camerawerk. De intuïtieve montage die meer doet dan alleen de ene scène aan de andere verbinden. Maar al die elementen zijn meer dan louter nouvelle vague-ish. Malle zet ze in omdat hij iets wezenlijks wil zeggen over zijn personages. Hij wil niet alleen een spannend verhaal over moord vertellen, hij wil laten zien wat de consequenties zijn.

Vijf jaar na Ascenseur pour l'échafaud maakte Malle Le feu follet, een zwaarmoedig drama over een man die zich voorneemt zelfmoord te plegen. Maurice Ronet heeft opnieuw de hoofdrol en op zijn getekende gezicht zijn dezelfde emoties af te lezen: wanhoop, verdriet, teleurstelling, maar ook berusting in zijn lot. In deze film geen moord, geen ingenieus plot, geen misdaad of geweld; louter introspectie. Het voelt alsof Malle inmiddels beter wist wat voor film hij wilde maken en wat hij precies te zeggen had. Wat overigens niet wegneemt dat Ascenseur pour l'échafaud een uitstekende film is; een uitstekende thriller ook, die de Columbo-fan in mij tevreden stelt.

Tegen het einde van de film merk ik op dat Florence en Julien geen moment samen in beeld zijn geweest, enkel in elkaar afwisselende shots tijdens het telefoongesprek uit de openingsscène. Het slot van de film, een unhappy ending waarin de geliefden voor hun daad worden ingerekend, brengt hen alsnog samen. Sterker nog, de set foto's waarop ze samen te zien zijn, in innige omhelzing en overduidelijk verliefd, levert het bewijs voor hun motief. De misdaad die ervoor had moeten zorgen dat ze altijd samen zouden zijn, haalt hen juist uit elkaar. Maar de film brengt hen in ieder geval op artificiële wijze bij elkaar: slechts op beeld en lachend naar de camera.

Voor het slapen gaan lees ik in een boek over filmdialogen. Het einde, schrijft de scriptexpert, reflecteert altijd het begin. Ik leg het boek weg en denk aan Jeanne Moreau die door de straten van Parijs wandelt terwijl de nacht valt. Jeanne Moreau met haar grote, van melancholie vervulde ogen. Jeanne Moreau, die liefhad en verloren heeft.

Mail

Leila Merkofer , afkomstig uit Zwitserland is een grafisch vormgeefster en illustratrice werkend en wonend in Amsterdam. Ze vertaalt thema’s zo groot als de Matterhorn naar heldere, scherp omlijnde illustraties. Door het handmatige karakter van haar illustraties creëert ze een gevoel van authenticiteit. Daarnaast houdt Leila van Nederlandse bijdehandheid, oude films, sneeuw en chocola.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
De sofaconstante

De sofaconstante

Uschi Cop schreef een claustrofobische verhalenbundel over zes levens die getekend zijn door een verlangen naar zingeving. De sofaconstante is een voorpublicatie van een van die verhalen uit haar bundel 'Zwaktebod'. Lees meer

Column: Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Als een vriendin van Eva op date gaat met een man waarmee Eva zelf al eerder afsprak, is ze erg benieuwd naar haar bevindingen. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik toch een mannenhater?’ 6

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik dan toch een mannenhater?’

Puck Lingbeek's vader stelt dat haar boosheid richting mannen haar interpretaties van kunst beïnvloedt. Puck is het daar niet mee eens, maar het zet het haar wel aan het denken. Lees meer

Column: Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Twee jaar geleden vroeg Eva nog aan een collega waarom ze niet dronk. Inmiddels laat ook zij de alcohol links liggen en is ze zelf degene die wordt bevraagd. Lees meer

(Ont)hechting

(Ont)hechting

Als Aisha op proef intrekt bij haar geliefde en haar eigen gekoesterde plek achterlaat, is het net het alsof ze een onvaste vorm aanneemt. Lees meer

Voesten

Voesten

"Misschien is dat man zijn hier: hetzelfde bewegen als de anderen." Voesten van Werner de Valk is een kort verhaal over een eiland met een duistere traditie en over het moeten bewijzen van mannelijkheid. Lees meer

Muze

Muze

Loren Snel schreef een roman over hoe samen te zijn met een ander en intussen trouw te blijven aan jezelf. Haar debuut verschijnt 25 oktober bij uitgeverij Prometheus. Hier lees je een voorpublicatie. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Jari

Jari

Dave Boomkens schreef een verhaal over troosteloosheid, onmacht en opgroeien. Over hoe je in een treurig flatgebouw, tussen de nieuwsprogrammering en sportwedstrijden door, een vriend kunt vinden en verliezen. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Hypnose

Op een dag breng ik alle wereldleiders onder hypnose

Een betere wereld begint bij een andere gedachte en daarom besluit Marthe van Bronkhorst hypnotiseur te worden. Lees meer

Column 1

Je opnemen in mijn testament

Een lugubere ontdekking tijdens een boswandeling doet Eva nadenken over wat we achterlaten voor onze nabestaanden als we overlijden. Lees meer

Geef de dag een naam

Geef de dag een naam

Op een hete zomerdag wordt Felipe zwetend wakker. Deze dag, die heet en broeierig is, brengt hem uit evenwicht, tot hij uiteindelijk doet wat hij gezworen had nooit te doen: hij begint te drinken. Een fragment uit de afstudeernovelle van Tiemen Hageman over het verleden proberen los te laten, het leven ruimte geven en adolescent worden. Lees meer

Aaah, het launchfeest!

Aaah, het launchfeest!

Na de lancering van ons derde papieren tijdschrift willen we onze lezers, schrijvers en makers graag uitnodigen om dit grote succes samen met Hard//hoofd te vieren op 26 oktober in Amsterdam. Lees meer

Tussen de randen van een aquarium

Tussen de randen van een aquarium

Wie ben je als je alles kunt zijn? In het fragmentarische afstudeerwerk van Ettie Edens veranderen mensen onder andere in een hoopje, een steen, een natuurkundedocent, water, iemand die limonade drinkt en een lantaarnpaal. Lees meer

Automatische concepten 71

We hebben een probleem met de derde helft

Een voetbalwedstrijd stopt officieel misschien op het veld, maar Marthe van Bronkhorst merkt in de trein dat het slinkse spel doorgaat. Lees meer

Mycelium

Mycelium

Wat als schimmelsporen zich met iedere adem dieper in je longen graven? Met ‘Mycelium’ won Olga Ponjee de juryprijs van Het Rode Oor 2023, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer