Asset 14

Van bladeren tot wortels: liefhebben zonder te verliezen

Illustratie van twee bomen. De bomen zijn wit en kaal, en je ziet hun wortels en takken voor een achtergrond van een groene en paarse gradiënt.

Hoeveel van jezelf lever je, dan wel niet onbewust, in om samen te kunnen zijn met een geliefde? Stefanie Gordin onderzocht wat Rainer Maria Rilke, Herman Hesse en bell hooks hebben geschreven over deze dynamiek. Ze probeert een antwoord te vinden op de vraag: Wat ging er mis in haar vorige relatie, waar ze juist zo duidelijk hadden afgesproken elkaar niet te verstikken?

Hoe kunnen we een ander liefhebben zonder onszelf te verliezen? En welke rol speelt eenzaamheid in de relatie met onszelf en de ander? Toen mijn afgelopen langdurige relatie vorige zomer uit het niets eindigde, probeerde ik te achterhalen waar het precies was misgelopen. Juist in deze relatie wilde ik liefhebben op een bevrijdende manier, zonder elkaar te verstikken of met elkaar te versmelten. Maar net zoals niemand weet wat twee mensen aantrekt, wist ik ook niet wat ons plotseling uiteen had gedreven.

We leerden elkaar een paar jaar geleden kennen met een wederzijdse glimlach en het duurde niet lang voordat we wisten dat de liefde ons zou omarmen. We waren jong, onwetend en een beetje bang om onszelf te verliezen. We wilden nooit in de liefde verstikken. Tijdens onze eindeloze conversaties over het leven dronken we meestal een halve fles Elixir d’Anvers op, waar we, wie weet door onze verliefdheid, nooit een kater van kregen. Elke week bestormden we cinemazalen en discussieerden we over de vierde dimensie – de tijd, waarin alles tegelijkertijd gebeurt. In de late namiddag lazen we boeken en in de nacht dwaalden we, hand in hand, urenlang rond door de stad in een poging de wereld beter te begrijpen. Allebei waren we ervan bewust dat dit bijzonder was; dat je niet zo vaak iemand ontmoet met wie je vanaf het eerste moment in die rauwe eerlijkheid kan duiken.

We waren jong, onwetend en een beetje bang om onszelf te verliezen

Maar we wilden niet versmelten, dus motiveerden we elkaar om onze grote ambities na te streven. Als een van ons een persoonlijk doel haalde, vierden we dat met champagne in bad en droomden verder. Alles was mogelijk binnen de randen van onze relatie en we bleven vasthouden aan het geloof om elkaar nooit in de weg te willen staan. Maar misschien juist omdat we elkaar zo veel vrijheid gaven, zijn we elkaars eenzaamheden uit het oog verloren.

Twee eenzaamheden

Na de breuk bleef ik verward achter, waardoor ik verwoed op zoek ging naar denkers die me konden troosten en vond soelaas bij de Duitse dichter Rainer Maria Rilke. Hij is van mening dat relaties alleen kunnen bestaan zodra je elkaars aangrenzende eenzaamheid versterkt, maar deze versterking kan tegelijkertijd van nature zo schadelijk zijn als je jezelf erin verliest. Zo schreef Rilke: “Wanneer iemand zichzelf in de steek laat, is deze persoon niets meer en wanneer twee mensen zichzelf in de steek laten om dichter bij elkaar te komen, is er geen grond meer onder hen en is het samenzijn een voortdurend vallen.” Ik begon me hierdoor af te vragen ondanks die pogingen elkaar niet te verstikken, wij toch onszelf in de steek hebben gelaten.

Een echte versmelting tussen twee mensen is volgens Rilke onmogelijk, en waar het toch lijkt te bestaan, is het eigenlijk een vernauwing. Wat ik dacht dat versmelting was, was iets dat andermans vrijheid en de mogelijkheid op ontwikkeling, vernauwde. Zodra we inzien dat zelfs in de meest intieme relaties een zekere afstand gewaarborgd moet blijven, kan er, volgens Rilke, een prachtig leven ontstaan. Een leven naast elkaar. Als mensen er dus in slagen om naast het intieme vooral ook de afstand die tussen hen ligt lief te hebben, dan lijkt het pas mogelijk te zijn de ander in diens volledigheid te zien - en elkaar dan echt volledig lief te hebben. Maar is dit niet precies waar ik met mijn vorige geliefde juist naar streefde, die bevrijding van twee eenzame individuen? Waarom ging het dan toch mis?

Liefde voor onszelf

Mijn zoektocht ging verder en ik kwam terecht bij een liefdesbrief aan bomen van Herman Hesse, een andere Duitse schrijver, uit een editie waarin zijn werk is verzameld, Bäume: Betrachtungen und Gedichte (1984). Bomen blijken onverwacht een prima metafoor te zijn voor de liefde. Volgens Hesse lijken bomen op eenzame mensen en hij vereert dan ook “de stille vastberadenheid waarmee ze met alle kracht van hun leven slechts voor één ding worstelen: om zichzelf te vervullen volgens hun eigen wetten, hun eigen vorm te bouwen en zichzelf te vertegenwoordigen.” Zelfs als we een relatie hebben met een andere boom, die eenzaam en langzaam groeit, is het belangrijk om bewust te zijn van de ruimte die onze worstelingen innemen; de sereniteit van onze eigen eenzaamheid.

Liefde is niet iets dat per ongeluk gebeurt en ook niet alleen een gevoel, maar vooral een actie

En het koesteren van die eigen eenzaamheid betekent, ruw gezegd, dat we daarvoor moeten werken. Want het is geen vanzelfsprekend groeiproces zoals blaadjes van de bomen die de juiste lichtinval vinden, nee. Liefde vergt constante reflectie en oefening. Deze gedachte sluit zich aan bij de visie van Amerikaanse schrijver, feminist en politiek activist Gloria Jean Watkins, vooral bekend onder haar pseudoniem bell hooks. In haar boek All About Love: New Visions schreef zij dat intentie en actie onlosmakelijk verbonden zijn aan liefhebben en bemind worden, in plaats van er onbewust maar in te struikelen. Liefde is niet iets dat per ongeluk gebeurt en ook niet alleen een gevoel, maar vooral een actie. Het is een werkwoord, zoals rennen, werken en luisteren. Van iemand houden is een beslissing, een oordeel en een belofte.

In haar boek staat eveneens de zelfliefde centraal, die volgens hooks niet egoïstisch is, maar noodzakelijk. Als we eerst onszelf als basis die onvoorwaardelijke liefde geven, zegt hooks, dan zijn we ook in staat om anderen de hand te reiken vanuit vervulling, en dus niet vanuit gebrek. Ook zij verwijst hier naar het belang van eenzaamheid. Weten hoe je eenzaam moet zijn, zegt hooks, staat centraal in de kunst van het liefhebben. Als we alleen kunnen zijn, pas dan kunnen we bij anderen zijn zonder ze als ontsnappingsmiddel te gebruiken.

Terug naar mijn vorige geliefde. Op het moment van de breuk zei hij dat hij zich eenzaam voelde in onze relatie, maar inmiddels vraag ik me af - lag het probleem wel in onze relatie? Was het niet de relatie met zijn eigen eenzaamheid die toe was aan wat liefde? Liefde-als-werkwoord?

Ik besef dat het nooit de taak is van de ander om mij gelukkig te maken, om mijn zelfliefde te vervullen, om mijn eenzaamheid te dragen. Het was dan ook niet mijn verantwoordelijkheid om zijn leegtes op te vullen. Maanden na onze breuk besefte ik dat hij degene is die zijn eenzaamheid draagt, en ik die van mij, en ik niet voor hem kan bepalen wat liefde is.

De liefde die zich de afgelopen jaren tussen ons vormde zal nooit volledig uitdoven, maar eerder verder vloeien in onze volgende relaties

Soms vraag ik me af of het dan allemaal voor niets was. Maar nee, de liefde die zich de afgelopen jaren tussen ons vormde zal nooit volledig uitdoven, maar eerder verder vloeien in onze volgende relaties. Zo schrijft hooks: “Wanneer iemand een ware liefde kent, duurt de transformerende kracht van die liefde voort, zelfs wanneer we niet langer het gezelschap hebben van de persoon met wie we diepgaande wederzijdse zorg en groei hebben ervaren.” We waren elkaars eerste grote liefde en jarenlang gaven we elkaar de volledige vrijheid.

De pijnlijke breuk, die me nog maanden bleef achtervolgen, liet me niet van de liefde weglopen, want ik wil het, nog meer dan tevoren, omarmen en begrijpen. Want de relatie met deze vorige geliefde was meer dan een gevoel – het was een keuze. En ik wil blijven kiezen om te zoeken naar dat schommelende evenwicht tussen overgave en autonomie, waarin twee eenzaamheden als twee bomen op een afstand van elkaar, met hun hoogste takken de wereld omarmen en samen het zonlicht bewonderen.

Mail

Stefanie Gordin (zij/haar) is een filosoof (in wording), een zelfzekere cinefiel die duizend-en-één-films wil kijken, én een vrolijk mens.

Sonja Schravesande besloot na haar studie linguistics iets heel anders te gaan doen en nu studeert ze illustratie aan de wdka. Met enthousiasme is ze haar eigen stijl aan het ontwikkelen en inspiratiebronnen aan het ontdekken. Daarnaast heeft ze een grote passie voor muziek, zo haalt ze veel plezier en voldoening uit het spelen in het geweldige Ricciotti ensemble.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Een villa voor het onbekende

Een villa voor het onbekende

Floris Tesink bezocht het FOMU, waar Grace Ndiritu door associatieve combinatie een expositie invulde. "Dit conflict tussen de fotografie en de ruimte brengt je op een plek die niet te begrijpen is, maar toch verslavend voelt voor degene die zich hieraan overgeeft." Lees meer

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echt subsidies zijn’?

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echte subsidies’ zijn?

‘De grootste catastrofe in de geschiedenis van de mensheid is niet het moment voor afleidingsmanoeuvres.’ Lees meer

:De aankondiging: De kunst van vertrekken (deel 1)

De kunst van vertrekken: de aankondiging

Voor kunstenaars is het essentieel om zichtbaar te zijn voor publiek. Maar wat gebeurt er als een kunstenaar zich terugtrekt of zelfs helemaal stopt met het maken van kunst? In deel 1 van de serie ‘De kunst van het vertrekken’ kijkt Lara den Hartog Jager naar de kunst waarmee sommige kunstenaars afscheid nemen uit de kunstwereld. Lees meer

Een gestolde eeuwigheid

Futiliteit op een gestolde eeuwigheid

De bergen laten Nick Sens al even niet meer met rust. Waar komt de drang vandaan ze, ondanks de mogelijke gevaren, te willen beklimmen? Lees meer

:Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag 1

Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag

24 juni was het Veteranendag, acht jaar geleden was het de oud-militairen voor het eerst verboden tijdens het veteranendefilé te lopen met de Morgenster, de vlag van de Papoea’s. Waarom gebeurde dat? Lees meer

 1

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

Bijna 80 jaar na dato erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 pas als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdatum. Benjamin Caton vraagt zich af waarom sommige partijen deze ontwikkelingen tegenwerken en waar hun denkfouten zitten. 'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.' Lees meer

:De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt 1

De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt

Wat willen we vertellen, wat hebben we te vertellen en hoe willen we dat vertellen? Amber Netten, Marleen Doré en Zuma Knegjes vinden houvast in collectiviteit. Lees meer

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Als klein meisje had Roosje van der Kamp een ritueel waarmee ze hoopte haar ouders te kunnen beschermen tegen de dood. Kan magisch denken in plaats van een poging tot controle, ook een vorm van loslaten zijn? Kan het ook een daad van liefde zijn? Lees meer

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia) 4

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia)

Toen in juni 2014 een week in het teken van eten stond was Emy Koopman not amused. Ze schreef een nog altijd actueel essay over de vraag of een eetstoornis een modeverschijnsel is. Eten door de ogen van een ex-magerzuchtige. Lees meer

Zeikwijf

De on//smakelijke week: Pisnijd

Van hoge prijzen tot pottenkijkers: een bezoek aan een openbaar toilet is voor vrouwen vaak niet vanzelfsprekend. Sofie Hees verdiept zich in de ins en outs van dit decennia-oude probleem. Lees meer

Ik heb schijt

Ik heb schijt

Maatschappelijke ongelijkheid begint in de buurt waarin je opgroeit laat Milio van de Kamp zien in zijn debuut ‘Misschien moet je iets lager mikken’, dat op 16 mei verschijnt. Een voorpublicatie. Lees meer

Toxic Friendships

Toxic Friendships

Het verbreken van toxic friendships geldt op TikTok als een vorm van self-care, maar is dat wel zo? Rijk Kistemaker buigt zich erover. Lees meer

Factdroppen

Factdroppen

Is het herhalen van feiten een manier om grip te krijgen op een wereld die steeds onzekerder is? Max Beijneveld gaat op zoek naar een alternatief voor ongebreideld factdroppen. Lees meer

Een <em>mountain home</em> in een wereld waar de tijd verdwijnt

Een mountain home in een wereld waar de tijd verdwijnt

Na het luisteren van de podcast Dolly Parton’s America besluit Anna van der Kruis haar eigen fascinatie voor Dolly Parton te onderzoeken. Waarom slikt ze alles wat Dolly haar verkoopt? Hoe kan het dat Dolly zoveel verschillende mensen samenbrengt? Tijdens de zoektocht komt ze erachter dat haar verhouding tot Dolly Parton persoonlijker is dan ze... Lees meer

Porseleinen beeldje van Vrouwe Justitia: vrouw met een roze gedrapeerde jurk en een witte blinddoek rond haar ogen

Academische vrijheid m’n reet

Promovenda Harriët Bergman voelt niet de vrijheid om zich écht kritisch uit te laten over machthebbers. De oorverdovende stilte op rechts na het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber bewijst voor haar eens te meer: veel hoeders van het vrije woord geven alleen om de status quo. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer