Asset 14

Rothko en Europa's rafelranden

Op een enkele Letse vlag na hoef je in Daugavpils geen vaderlandslievend decor te verwachten – deze stad, omringd door dikke naaldbossen in de oostelijke regio van Letland, voelt en spreekt Russisch. Verveloze betonbouw loopt moeiteloos over in een grauwe lucht en hoewel de bijtende januarikou uitblijft, ligt de stad gehuld in een vaal laken waar de zon af en toe bleke lichtplekken in brandt. Oude Sovjet-trammetjes rammelen voorbij. Het is een haveloze industriestad, toen genadeloos geteisterd door twee wereldoorlogen, nu geplaagd door een meedogenloze emigratie. Men spreekt hier Russisch, kijkt naar de Russische tv, leest Russische geschiedenisboeken en gaat naar het Russisch theater. Een rijkere voedingsbodem voor Russisch vervaardigd separatisme zal Poetin binnen de Europese Unie niet snel treffen.

Maar ergens te midden van dit epicentrum van rauw verdriet en betonrot vind je een ode aan de beroemdste zoon van de stad: Mark Rothko. De Amerikaanse abstract expressionist werd in 1903 in Dvinsk, zoals Daugavpils destijds heette, als Marcus Rothkowitz geboren. Zoon van een geliefd apotheker in een stad die toen nog binnen de Russische landsgrenzen lag.

Net buiten de vale stad ligt, aan de oever van de Daugavu, een oude militaire vesting. Sinds twee jaar huist daar een Rothkocentrum met zes werken van hem, het enige in Oost-Europa. Het miezert een zure regen als ik in de berm van de weg, de enige route uit het verpauperde centrum, richting het fort loop.


Bien_Rothko
Beeld: Jason Rogers

Het museum kan nauwelijks een groter contrast bieden met een stad waar elke straathoek teleurstelt en de afgebladderde muren cyrillische scheldwoorden dragen. Het is er proper en licht. Er is niemand, de zalen zijn verlaten. Ik struin zoals het een museumbezoeker betaamt. Rothko beoogde met zijn kunst een zeker emotie over te dragen. ‘De mensen die staan te huilen voor mijn schilderijen hebben dezelfde religieuze ervaring als ik toen ik ze schilderde,’ zei hij ooit.

Eerder dit jaar bezocht ik in het Haags Gemeentemuseum de overzichtstentoonstelling van Mark Rothko. In de zalen van het Haagse museum was het ver zoeken naar enige vorm van ontroering. De schilderijen kwamen niet tot hun recht, de voorbijtrekkende drommen mensen zorgden voor afvlakking en verveling. De tentoonstelling miste elke vorm van bezieling, hetgeen niet aan de kunstenaar noch zijn werk lag.

Aan het rafelrandje van Oostelijk Europa zat ik in een verlaten museum urenlang voor zijn doeken. Ik begreep waarom de gekwelde schilder geïnspireerd raakte door emoties en zijn schilderproces als een spirituele ervaring zag, welke ik als toeschouwer meebeleefde. Rothko moet je ervaren door de wimpers en met gesloten oren, verborgen voor al het andere. Filter en verban elk storend impuls, reinig je bereik. Voor Rothko en zijn religieuze eigenschappen reis je af naar de sleetse uithoeken van ons continent. Je zult er een bedevaartsoort bij hebben – een plek waar je de stuiptrekkingen van de wereldgeschiedenis nog na voelt.

--
Bien Borren (1993) studeert journalistiek aan de Hogeschool Utrecht en houdt van reizen.

Mail

Bien Borren Bien Borren is Hard//hoofd-redactielid en journalist.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Daanen sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay ligt hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

De Groep

De Groep

'Ik ben Jane en Kevin is een lul die te veel ruimte inneemt.' Amal Akbour schreef een verhaal over Jane, een narcistische jonge vrouw die voor het eerst deelneemt aan groepstherapie. Dit is een voorpublicatie van het verhaal dat Amal schreef als onderdeel van het Veerhuis Talentenprogramma. Lees meer

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars! 1

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars!

Als dank voor hun steun, ontvangen onze ruim 1.700 kunstverzamelaars in januari een prachtig werk van beeldend kunstenaar Dakota Magdalena Mokhammad. Om welk werk het precies gaat blijft een verrassing, maar in gesprek met onze chef Kunst Jorne Vriens licht Dakota een tipje van de sluier op. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer