Utopische muziek." /> Utopische muziek." />
Asset 14

Krautrock

Eerst maar even een misverstand uit de weg ruimen: krautrock bestaat niet. De muziek die voor het gemak onder dat label geschaard wordt, is namelijk nauwelijks rock te noemen. En om het Engelse scheldwoord kraut, in de Tweede Wereldoorlog in zwang gekomen om de Duitsers aan te duiden, te gebruiken voor muzikanten die zich veelal affilieerden met de beweging van mei ’68, die een nieuw Duitsland hoopten te creëren, vrij van Nazi-smetten, is op zijn zachtst gezegd onhandig.

Wat dan te zeggen? Kosmische musik? Die naam, Kosmische, heeft zo zijn voordelen. Je weet in ieder geval meteen dat alles mogelijk moet zijn: de ruimte waarin de muziek zich afspeelt is onbegrensd en veel bands zijn ronduit trippy te noemen. Maar dan mis je weer iets anders. Hoe kosmisch is het ‘fahren, fahren, fahren auf die Autobahn’ van Kraftwerk tenslotte? Zijn de exotische volkswijsjes die Popol Vuh gebruikte, niet juist bedoeld om aards te klinken?

Sowieso zijn al die zogenaamd kosmisch angehauchte Duitsers uit de jaren zeventig moeilijk voor een gat te vangen. Wat is de overeenkomst tussen de dromerige soundscapes van Ash Ra Tempel en Tangerine Dream en de soms ronduit barbarische improvisaties van Amon Düül II, de Motorik sound van Neu! en de oerschreeuw van Can-zanger en Samuraimafkees Kenji ‘Damo’ Suzuki? Ze lijken eerder te definiëren door wat ze niet doen, dan door een gemeenschappelijke muzikale eigenschap.

De belangrijkste gemene deler tussen al die verschillende groepen lijkt dat ze zich weinig tot niets aantrokken van heersende muzikale mores. Het instrumentarium waarvan ze zich bedienden had vaak de heilige rock-drievuldigheid van gitaar, bas en drums als beginpunt, maar slechts zelden bleef het daarbij. Soms kwamen er instrumenten bij, veelal synthesizers en drumcomputers, maar ook fluiten, violen en etnische percussie. Vaak ook verdwenen de traditionele instrumenten en ontwikkelden bands zich tot bijna volledig elektronische acts, met de Mens-Machinen van Kraftwerk als bekendste voorbeeld.

Liedjes zijn nooit een prioriteit geweest. Improvisaties, soundscapes, schetsen, of iets dat het midden hield tussen die drie vormen, waren de geprefereerde modus operandi. Wat het verdomd moeilijk maakt om te zeggen wat die hele beweging nu zo goed maakt. Hier is een poging, via een omweg.

Als er een gemeenschappelijke eigenschap is van alle groepen die ik net genoemd heb, dan is het de wil om een nieuw en eigen muzikaal universum te scheppen. De Duitse populaire muziek, Schlager, was onnozel en oppervlakkig en bovendien gingen de wortels ervan rechtstreeks terug naar de Nazistische minister van propaganda, Josef Goebbels. Pop- en rockmuziek kon weliswaar een bevrijdende tegenkracht zijn, maar zat ook diep verankerd in het kapitalistische systeem en was veelal gebaseerd op een toe-eigening van muzikale structuren (blues, gospel) van een onderdrukte minderheid. Bovendien was die muziek niet eigen voor de Duitsers.

En dan wordt het ineens een politiek verhaal: nieuwe muziek voor een nieuwe wereld. Wat Can en Popol Vuh, Amon Düül en Cluster, Neu! en Klaus Schulze uiteindelijk verbindt, is hun verlangen om te breken met oude structuren. Niet om het experiment zelf, maar om een muziek te creëren die niet besmet was door het duistere verleden van hun thuisland of de sinistere kanten van het marktdenken.

Niet alleen de muziek zelf, maar ook de praktijk van het muziekmaken reflecteerde dat verlangen. Wat de Britse muziekpers krautrock heeft genoemd, werd gemaakt in een netwerk van autonome centra, communes en thuisstudio’s. Relaties tussen muzikanten waren veelal gebaseerd op samenwerking, niet op concurrentie. En sterren waren er niet, dat kwam pas toen David Bowie, Brian Eno en Iggy Pop zich ermee kwamen bemoeien.

In de muziek van een paar handenvol Duitsers hoor je een utopische moment terug, die vrijheid waarin het mogelijk lijkt om opnieuw te beginnen. Bijvoorbeeld in de soundtrack die Popol Vuh maakte voor Werner Herzogs film Aguirre, der Zorn Gottes. In die film krijgt de Spaanse conquistador Lope de Aguirre letterlijk een nieuw land in de schoot geworpen, wanneer hij met een groep soldaten op expeditie gezonden wordt in de oerwouden van Zuid-Amerika. Zijn machtslust zorgt er echter voor dat hij de structuur van de oude wereld op de nieuwe wereld wil toepassen. Wat een paradijs kan zijn, wordt een hel wanneer je een loodzwaar kanon door de modder moet zeulen, een dikke en laffe edelman tot keizer kroont en alleen maar droomt van zoveel mogelijk bezit. Aguirre’s expeditie gaat dan ook roemloos, corrupt en hallucinerend ten onder.

In Popol Vuh’s ‘Aguirre I’, dat te horen is in het eerste shot van de film, wanneer de veroveraars afdalen vanuit de bergen van de Andes naar het regenwoud, zitten droom en waarschuwing samen vervat. De koorzang is ijl en hoopvol, maar tegelijkertijd schril, klinkt vertrouwd, maar als niets wat je eerder hoorde. Het geluid komt namelijk niet van een koor, maar uit een machine. Hel en hemel zijn nog mogelijk in dit nieuwe land. De keuzes die je maakt bepalen wat het wordt.

Last Pass of the Andes from Scott Chandler on Vimeo.

Mail

Jeroen van Rooij

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Auto Draft 9

Dat het was

Hoe ga je om met herinneringen die te pijnlijk zijn om onder ogen te komen? Olivier Herter maakt het publiek getuige van een versnipperd landschap van herinneringen. Vloeiend, stemmig en ogenschijnlijk zonder plot wordt geprobeerd woorden te vinden, waar geen woorden voor te vinden zijn. Dit verhaal werd eerder op toneel gebracht door t Barre Land. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

‘Ik wil geen literatuur van je maken.’ Hoe berg je je moeder in je schrijven, zonder haar essentie te bevriezen? Bareez Majid dicht in woord en beeld over ‘soon-to-be-dead-mothers’ en onderzoekt hoe hun lichamen functioneren als vergankelijk archief. Lees meer

Nog een keer: baas in eigen buik! 1

Nog een keer: baas in eigen buik!

Je zou zeggen dat het abortusrecht in Nederland vanzelfsprekend is, maar is dat eigenlijk wel zo? Een abortus is wettelijk gezien namelijk nog steeds strafbaar. Jihane Chaara neemt je mee in de politieke geschiedenis van het verworven abortusrecht in Nederland, die gepaard gaat met weerstand tegen dit recht op zelfbeschikking, maar ook met veel feministisch verzet en solidariteit. Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer