Utopische muziek." /> Utopische muziek." />
Asset 14

Krautrock

Eerst maar even een misverstand uit de weg ruimen: krautrock bestaat niet. De muziek die voor het gemak onder dat label geschaard wordt, is namelijk nauwelijks rock te noemen. En om het Engelse scheldwoord kraut, in de Tweede Wereldoorlog in zwang gekomen om de Duitsers aan te duiden, te gebruiken voor muzikanten die zich veelal affilieerden met de beweging van mei ’68, die een nieuw Duitsland hoopten te creëren, vrij van Nazi-smetten, is op zijn zachtst gezegd onhandig.

Wat dan te zeggen? Kosmische musik? Die naam, Kosmische, heeft zo zijn voordelen. Je weet in ieder geval meteen dat alles mogelijk moet zijn: de ruimte waarin de muziek zich afspeelt is onbegrensd en veel bands zijn ronduit trippy te noemen. Maar dan mis je weer iets anders. Hoe kosmisch is het ‘fahren, fahren, fahren auf die Autobahn’ van Kraftwerk tenslotte? Zijn de exotische volkswijsjes die Popol Vuh gebruikte, niet juist bedoeld om aards te klinken?

Sowieso zijn al die zogenaamd kosmisch angehauchte Duitsers uit de jaren zeventig moeilijk voor een gat te vangen. Wat is de overeenkomst tussen de dromerige soundscapes van Ash Ra Tempel en Tangerine Dream en de soms ronduit barbarische improvisaties van Amon Düül II, de Motorik sound van Neu! en de oerschreeuw van Can-zanger en Samuraimafkees Kenji ‘Damo’ Suzuki? Ze lijken eerder te definiëren door wat ze niet doen, dan door een gemeenschappelijke muzikale eigenschap.

De belangrijkste gemene deler tussen al die verschillende groepen lijkt dat ze zich weinig tot niets aantrokken van heersende muzikale mores. Het instrumentarium waarvan ze zich bedienden had vaak de heilige rock-drievuldigheid van gitaar, bas en drums als beginpunt, maar slechts zelden bleef het daarbij. Soms kwamen er instrumenten bij, veelal synthesizers en drumcomputers, maar ook fluiten, violen en etnische percussie. Vaak ook verdwenen de traditionele instrumenten en ontwikkelden bands zich tot bijna volledig elektronische acts, met de Mens-Machinen van Kraftwerk als bekendste voorbeeld.

Liedjes zijn nooit een prioriteit geweest. Improvisaties, soundscapes, schetsen, of iets dat het midden hield tussen die drie vormen, waren de geprefereerde modus operandi. Wat het verdomd moeilijk maakt om te zeggen wat die hele beweging nu zo goed maakt. Hier is een poging, via een omweg.

Als er een gemeenschappelijke eigenschap is van alle groepen die ik net genoemd heb, dan is het de wil om een nieuw en eigen muzikaal universum te scheppen. De Duitse populaire muziek, Schlager, was onnozel en oppervlakkig en bovendien gingen de wortels ervan rechtstreeks terug naar de Nazistische minister van propaganda, Josef Goebbels. Pop- en rockmuziek kon weliswaar een bevrijdende tegenkracht zijn, maar zat ook diep verankerd in het kapitalistische systeem en was veelal gebaseerd op een toe-eigening van muzikale structuren (blues, gospel) van een onderdrukte minderheid. Bovendien was die muziek niet eigen voor de Duitsers.

En dan wordt het ineens een politiek verhaal: nieuwe muziek voor een nieuwe wereld. Wat Can en Popol Vuh, Amon Düül en Cluster, Neu! en Klaus Schulze uiteindelijk verbindt, is hun verlangen om te breken met oude structuren. Niet om het experiment zelf, maar om een muziek te creëren die niet besmet was door het duistere verleden van hun thuisland of de sinistere kanten van het marktdenken.

Niet alleen de muziek zelf, maar ook de praktijk van het muziekmaken reflecteerde dat verlangen. Wat de Britse muziekpers krautrock heeft genoemd, werd gemaakt in een netwerk van autonome centra, communes en thuisstudio’s. Relaties tussen muzikanten waren veelal gebaseerd op samenwerking, niet op concurrentie. En sterren waren er niet, dat kwam pas toen David Bowie, Brian Eno en Iggy Pop zich ermee kwamen bemoeien.

In de muziek van een paar handenvol Duitsers hoor je een utopische moment terug, die vrijheid waarin het mogelijk lijkt om opnieuw te beginnen. Bijvoorbeeld in de soundtrack die Popol Vuh maakte voor Werner Herzogs film Aguirre, der Zorn Gottes. In die film krijgt de Spaanse conquistador Lope de Aguirre letterlijk een nieuw land in de schoot geworpen, wanneer hij met een groep soldaten op expeditie gezonden wordt in de oerwouden van Zuid-Amerika. Zijn machtslust zorgt er echter voor dat hij de structuur van de oude wereld op de nieuwe wereld wil toepassen. Wat een paradijs kan zijn, wordt een hel wanneer je een loodzwaar kanon door de modder moet zeulen, een dikke en laffe edelman tot keizer kroont en alleen maar droomt van zoveel mogelijk bezit. Aguirre’s expeditie gaat dan ook roemloos, corrupt en hallucinerend ten onder.

In Popol Vuh’s ‘Aguirre I’, dat te horen is in het eerste shot van de film, wanneer de veroveraars afdalen vanuit de bergen van de Andes naar het regenwoud, zitten droom en waarschuwing samen vervat. De koorzang is ijl en hoopvol, maar tegelijkertijd schril, klinkt vertrouwd, maar als niets wat je eerder hoorde. Het geluid komt namelijk niet van een koor, maar uit een machine. Hel en hemel zijn nog mogelijk in dit nieuwe land. De keuzes die je maakt bepalen wat het wordt.

Last Pass of the Andes from Scott Chandler on Vimeo.

Mail

Jeroen van Rooij

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
We zijn tenminste allemaal nog mensen

We zijn tenminste allemaal nog mensen

Een zaterdag begin november, op perron 5 van Utrecht Centraal. Het is rond vijven en het perron ziet zwart van de mensen die net als ik naar Amsterdam willen. Ik zet me schrap voor het moment dat de trein arriveert en ik me tussen de lange stroom mensen naar binnen moet zien te wurmen. Als... Lees meer

Roku City/heterotopie/spiegels

Roku City / heterotopie / spiegels

Mel Kikkert schreef een multimedia verhaal over Roku een streamingdienst die in de VS ontstaan is. In 2017 bracht Roku een screen saver uit, die je zag als je niets aan het kijken was op hun service. Lees meer

De sofaconstante

De sofaconstante

Uschi Cop schreef een claustrofobische verhalenbundel over zes levens die getekend zijn door een verlangen naar zingeving. De sofaconstante is een voorpublicatie van een van die verhalen uit haar bundel 'Zwaktebod'. Lees meer

Column: Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Als een vriendin van Eva op date gaat met een man waarmee Eva zelf al eerder afsprak, is ze erg benieuwd naar haar bevindingen. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik toch een mannenhater?’ 6

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik dan toch een mannenhater?’

Puck Lingbeek's vader stelt dat haar boosheid richting mannen haar interpretaties van kunst beïnvloedt. Puck is het daar niet mee eens, maar het zet het haar wel aan het denken. Lees meer

Column: Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Twee jaar geleden vroeg Eva nog aan een collega waarom ze niet dronk. Inmiddels laat ook zij de alcohol links liggen en is ze zelf degene die wordt bevraagd. Lees meer

(Ont)hechting

(Ont)hechting

Als Aisha op proef intrekt bij haar geliefde en haar eigen gekoesterde plek achterlaat, is het net het alsof ze een onvaste vorm aanneemt. Lees meer

Voesten

Voesten

"Misschien is dat man zijn hier: hetzelfde bewegen als de anderen." Voesten van Werner de Valk is een kort verhaal over een eiland met een duistere traditie en over het moeten bewijzen van mannelijkheid. Lees meer

Muze

Muze

Loren Snel schreef een roman over hoe samen te zijn met een ander en intussen trouw te blijven aan jezelf. Haar debuut verschijnt 25 oktober bij uitgeverij Prometheus. Hier lees je een voorpublicatie. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Jari

Jari

Dave Boomkens schreef een verhaal over troosteloosheid, onmacht en opgroeien. Over hoe je in een treurig flatgebouw, tussen de nieuwsprogrammering en sportwedstrijden door, een vriend kunt vinden en verliezen. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Hypnose

Op een dag breng ik alle wereldleiders onder hypnose

Een betere wereld begint bij een andere gedachte en daarom besluit Marthe van Bronkhorst hypnotiseur te worden. Lees meer

Column 1

Je opnemen in mijn testament

Een lugubere ontdekking tijdens een boswandeling doet Eva nadenken over wat we achterlaten voor onze nabestaanden als we overlijden. Lees meer

Geef de dag een naam

Geef de dag een naam

Op een hete zomerdag wordt Felipe zwetend wakker. Deze dag, die heet en broeierig is, brengt hem uit evenwicht, tot hij uiteindelijk doet wat hij gezworen had nooit te doen: hij begint te drinken. Een fragment uit de afstudeernovelle van Tiemen Hageman over het verleden proberen los te laten, het leven ruimte geven en adolescent worden. Lees meer

Aaah, het launchfeest!

Aaah, het launchfeest!

Na de lancering van ons derde papieren tijdschrift willen we onze lezers, schrijvers en makers graag uitnodigen om dit grote succes samen met Hard//hoofd te vieren op 26 oktober in Amsterdam. Lees meer

Tussen de randen van een aquarium

Tussen de randen van een aquarium

Wie ben je als je alles kunt zijn? In het fragmentarische afstudeerwerk van Ettie Edens veranderen mensen onder andere in een hoopje, een steen, een natuurkundedocent, water, iemand die limonade drinkt en een lantaarnpaal. Lees meer

Steun Hard//hoofd en verzamel kunst! 

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe kunstenaars en schrijvers. Wij zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Sluit je ook aan bij Hard//hoofd en zorg dat wij talent een podium kunnen blijven bieden. Als je je vóór 31 december aanmeldt als kunstverzamelaar, ontvang je in januari al je eerste kunstwerk!

Word kunstverzamelaar