Asset 14

Een roman in 12 vissen

Allereerst moet ik toegeven dat ik deze roman ook via een aanbeveling heb ontdekt. Eigenlijk geef ik hier dus een tweedehands TIP. In de laatste alinea van zijn column in de Revisor schreef Jan van Mersbergen: “Voor vijf euro kocht ik in een tweedehands boekwinkeltje Het boek van Gould. Een roman in twaalf vissen. Er staan tekeningen van vissen in en van ieder hoofdstuk is de tekst in een andere kleur afgedrukt. Een prachtig papieren boek, en bovendien een vertelstem die meteen goeie ideeën geeft (…)” Bij die vissen was ik al verkocht.

Ik kocht de roman via boekwinkeltjes.nl, een site die op zichzelf al een TIP waard is. Anderhalve week later had ik het boek uit. Deze roman, geschreven door Richard Flanagan, kun je niet wegleggen. Dit epische avontuur slokt je op en slingert je terug naar het begin van de negentiende eeuw. Nu zou ik deze TIP hierbij kunnen laten, erop vertrouwend dat Jans aanbeveling ook jullie zal overhalen het boek ergens op te duikelen, maar de beeldende beschrijvingen smeken erom geciteerd te worden.

De hoofdpersoon William Buelow Gould zit gevangen op Sarah Island, een strafkolonie voor de kust van Van Diemensland. Hij is veroordeeld tot 49 jaar gevangenschap en zit in een cel die met de getijden volstroomt met zeewater. Als hij zeker weet dat zijn bewaker weg is schildert hij vissen. Elke vis luidt een nieuw hoofdstuk in van het boek dat hij aan het schrijven is. Inkt is echter niet voorradig, daarom gebruikt Gould bloed, verpulverde gestolen edelsteen, een zee-egel en stront om zijn levensverhaal op te tekenen.

Niet dat ik zal verdrinken: ik zal, zoals anderen voor mij hebben gedaan, een paar uur lang aan de tralies boven mijn hoofd hangen & mezelf omhooghouden in de dertig centimeter lucht die er bij hoogwater boven in mijn cel overblijft. Soms laat ik los & drijf rond in mijn kleine koninkrijk, in de hoop dat ik zo zal sterven. Al drijvend tel ik ook weleens mijn zegeningen: tweemaal per dag zo baden heeft me de laatste tijd kennelijk van mijn luizen bevrijd & de cel is wel vochtig & heeft vaak een ziltige zeewierachtige geur, maar niet die afschuwelijke strontlucht & ranzige bokkengeur die normaal altijd overheersen.

Gould leeft in erbarmelijke omstandigheden, maar blijft opvallend opgewekt onder de uitzichtloosheid van zijn gevangenschap. Van 1822 tot 1833 was Sarah Island de strafkolonie van het Britse rijk waar het uitschot van de maatschappij naartoe verbannen werd. Voor vluchtgevaarlijke criminelen en veelplegers was dit eiland, dat door woeste zee werd omringd, het eindstation. Het verhaal gaat dat ene Trenham in 1824 een medegevangene vermoordde met het doel zelf geëxecuteerd te worden. Als Het boek van Gould enigszins in de buurt van de waarheid komt kunnen we Trenham geen ongelijk geven. Toch blijft het leven op het eiland intrigeren. Flanagans beschrijvingen van de martelingen zijn in hun gruwelijkheid zo meesterlijk dat ik het boek niet weg kon leggen en tot diep in de nacht bleef lezen.

Uit de starende, verwijtende oogkassen in de schedels van de Schotse wever & Brullende Tom Weaver, uit Towterehs gestolen schedel & de verbrijzelde schedel van zijn kleinzoon kropen kakkerlakken. Vlooien schoten uit hun versplinterde neusbeentjes. De schedels begonnen rottingstranen van pus & bloed te wenen die door het glas trokken en & zich over mij verspreidden.

Gould is kunstenaar, naar eigen zeggen een zeer slechte. Hij slaagt er echter in zijn leven op Sarah Island iets aangenamer te maken door vissen te schilderen voor een ijdele dokter die hoopt dat wetenschappelijke publicatie van deze exotische dieren hem terug zal brengen naar de geciviliseerde Westerse wereld. In eerste instantie vervult Gould zijn taak met tegenzin, maar al snel beginnen de vissen voor hem te leven. In hun glazige ogen ziet hij opeens de karaktereigenschappen van de mensen om hem heen. Werkelijkheid en fantasie gaan steeds meer in elkaar overlopen. Net als je met Gould meedeint in zijn droomwereld schudt de schrijver je weer wakker door je de keiharde realiteit voor te schotelen.

Zijn uiterlijk was grotesk. Zijn gezicht was verminkt, & toen hij naar me toe kwam, werd het duidelijk dat zijn oren & neus er ooit waren afgesneden & er nog gedeeltelijk rauwe hompen zaten, rood & vurig, waar deze lichaamsdelen ooit hadden gezeten. De veelzeggende bulten van de pokken hadden zich als vleesetende torren over zijn hele gezicht verspreid. Marks de Spoorzoeker, die ik altijd had willen schilderen als de dandy-achtige slijmvis, leek nu slechts nog op de omkrullende, slappe & stinkende massa vlees waarin vis veranderde als die een paar dagen in het huisje van meneer Lempriere had gelegen.

Sarah Island ademt dood en verrotting en hoewel iedereen (zowel gevangenen als bewakers) er vastzit, probeert niemand de situatie te verbeteren. Dit harde cynisme werkt verslavend, misschien juist omdat het zo ver afstaat van mijn eigen leven. Nu ik het boek uit heb wil ik eigenlijk meteen opnieuw beginnen met lezen. Ik wil weer terug naar dit gruwelijke eiland en er als een van Goulds vissen in eindeloze rondjes omheen zwemmen.

Mail

Maartje Smits Maartje Smits is schrijvend detective en imker. In 2015 verscheen haar dichtbundel Als je een meisje bent bij uitgeverij De Harmonie.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Stieren en vrouwen hebben iets gemeen

Stieren en vrouwen hebben iets gemeen

Wat hebben stieren en vrouwen gemeen? In dit essay ziet Barbara Haenen tijdens het bezoeken van een stierengevecht gelijkenissen met haar eigen ervaringen. Lees meer

Links, wees niet zo bang om hypocriet te zijn 1

Links, wees niet zo bang om hypocriet te zijn

Marthe van Bronkhorst bekijkt hypocrisie als spectrum: hoe hypocriet ben jij op een schaal van Frans Bauer tot Johan Derksen? Lees meer

Bijsturen 1

Bijsturen

In dit essay legt Belle de Rode de vinger op de zere plek. Ze beschrijft hoe zij de rol van bijsturende kapitein op zich moet nemen omwille van haar zieke vader, terwijl ze juist afscheid had willen nemen van de kritische kapitein die in haar huisde. Lees meer

In je eentje achterblijven

In je eentje achterblijven

Als vriendin K. op een date gaat, denkt Eva van den Boogaard na over hun onuitgesproken pact. Zo lang ze beiden ongelukkig in de liefde zijn, hebben ze elkaar. Maar wat als er iemand dat pact uitstapt? Lees meer

Gelukkig zien jonge mensen het verband tussen toen en nu

Durf te leren van het verleden

Op Dag 150 van de wrede vergeldingsactie van Israël is een eind van de ‘slachting’ van Palestijnen nog niet in zicht. Schrijver Marte Hoogenboom vestigt haar hoop op activisten en journalisten die het verband tussen ‘toen’ en ‘nu’ durven zien. Lees meer

Fatma Shanan: de lichtelijke melancholie van het zomerse alleen zijn 1

Fatma Shanan | De lichtelijke melancholie van het zomerse alleen zijn

Een oase van rust midden in Berlijn. De kleine geschilderde landschappen en zelfportretten in de natuur van Fatma Shanan (1986, Israël) komen goed tot hun recht in de expositieruimte van Dittriech en Schlechtriem. De tentoonstelling ‘The Inn River’ bestaat uit een bescheiden aantal van negen schilderijen. Aucke Paulusma laat zien dat een aandachtige observatie loont, maar dat de schilderijen laten niet per se een vrolijke indruk achterlaten. Lees meer

Reden tot paniek

Reden tot paniek

In dit droomachtige en persoonlijke essay blikt Wouter Degreve terug op zijn jeugd, en hij onderzoekt de effecten daarvan op het heden. Want 'de kracht van de plek waar je bent opgegroeid mag je nooit onderschatten.' Lees meer

Geld lenen

Geld lenen

‘Het spijt me,’ zeg ik. ‘Voor dit alles.’ Ik gebaar om me heen. ‘Voor Nederland.’ In deze column van Anne Schepers ontmoeten twee vrouwen, die uitkijken naar hun avond in een wijnbar, een man die een treinkaartje naar Ter Apel bij elkaar probeert te sprokkelen. Lees meer

Vijftig jaar vrijheid van beweging

Vijftig jaar vrijheid van beweging

Tom Kniesmeijer leerde dansen op de remixes van discopionier Tom Moulton. Nu zijn eerste kennismaking met de muziek van deze sterproducent bijna vijftig jaar geleden is, blikt hij terug en komt hij tot een inzicht over onze tijd. Lees meer

Kür op muziek

Kür op muziek

”Onlangs las ik over wezentjes die alleen bestaan in de droom van een slapende vrouw.” Nelson Morus schreef een kort verhaal over geforceerde gezelligheid, chatbotgesprekken over lievelingsgerechten, hectiek en de alledaagse sleur. Lees meer

Als je wordt uitgenodigd voor een euthanasiefeest, dan ga je

Als je wordt uitgenodigd voor een euthanasiefeest, dan ga je

'Als je je psycholoog écht een brevet van onkunde wil geven, moet je haar uitnodigen voor je euthanasiefeest.' Lees meer

Neoliberaal Lang Covid 2

Neoliberaal Lang Covid

Voor ons 'Aaah'-magazine, schreef Harriët Bergman een essay over hoe long covid-patiënten vallen tussen pech en onrecht. "Er is iets grondig mis met hoe we in Nederland omgaan met mensen met een beperking en chronisch zieke mensen." Lees meer

Zo het begon 1

Zo het begon

Nele Peeters schreef een ontroerend verhaal, vol treffende zinnen en beelden. Het is dromerig verhaal, over eenzaamheid, hoop, zorgzaamheid en zwaarte. Lees meer

Ik ook op jou

Ik ook op jou

Op een avond zegt iemand tegen Eva dat hij verliefd op haar is. Terwijl hij wacht op een antwoord, denkt Eva na over wat verliefd zijn eigenlijk is. Lees meer

 1

Het model

De hoofdpersoon in dit verhaal van Feico Sobel poseert op een doordeweekse avond naakt voor een schilderklasje in Spijkenisse. De sessie ontaardt in een bizarre erotische nachtmerrie waarin onze verteller zich totaal verliest. Lees meer

Waarom het over mij gaat als het over trans literatuur gaat

Waarom het over mij gaat als het over trans literatuur gaat

In dit persoonlijke essay reflecteert Tom Kniesmeijer op queer activisme en literatuur, oftewel: de reden dat we strijden en schrijven. Lees meer

:Oproep: nieuwe Chef Illustratie en Beeldredacteur online

Oproep: nieuwe Chef Illustratie en Beeldredacteur online

Hard//hoofd zoekt twee getalenteerde, assertieve, breed onderlegde beelddenker (x/v/m) die de beeldredactie willen komen versterken! Lees meer

Herhaalrecept

Herhaalrecept

Op een ochtend wordt Aisha Mansaray wakker in een parelmoeren bubbel. Ze onderzoekt hoe ze met haar depressie op de randen van de realiteit kan leven, zonder de grip erop te verliezen. ‘Mijn aandoening was een zuigend ding geweest dat zich om mij heen had gewikkeld, lelijk, en meer levend dan ik.’ Lees meer

Stop met het onderschatten van de gevolgen van het slavernijverleden

Stop met het onderschatten van de gevolgen van het slavernijverleden

Zelfs 150 jaar na de afschaffing van de slavernij, zijn de gevolgen daarvan nog steeds voelbaar. Veel Nederlanders zien helaas niet in hoe de koloniale geschiedenis het heden heeft vormgegeven. Pas als je de bloedrode draad door de Nederlandse geschiedenis begrijpt, kun je de huidige ontwikkelingen echt begrijpen stelt Jazz Komproe. ‘Een onzichtbare wond laat zich immers moeilijk genezen.’ Lees meer

:Het voorleesuur heeft geslagen: een essay over morele paniek

Het voorleesuur heeft geslagen: een essay over morele paniek

In april 2023 werd een onschuldige dragqueen-voorleesmiddag plots het middelpunt van ophef. Opgefokt door radicaal-rechtse groeperingen, werd er die middag luid geprotesteerd tegen het initiatief. Op het verkeerde tijdstip, maar toch: de morele paniek was niet te overzien. Reden genoeg voor Rijk Kistemaker om na te gaan: die paniek, waar komt die vandaan? En wat zit er eigenlijk achter? Lees meer

Word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Meld je aan als abonnee voor slechts €2,50 per maand en ontvang ons papieren magazine twee keer per jaar in de bus. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer