Asset 14

Tienerlust

"Ik schoot niet veel foto’s, er was te veel drugs. We hadden meer dan we konden gebruiken." Foam toont oud werk van Larry Clark. Harde beelden die het zwijgen in het hart van iedere tragedie tonen.

Het is de achtergrond die de foto vult: een onscherp mengsel van een truck op een stoffige weg en een paar bomen. David Roper – roepnaam ‘Ripper’ of ‘Roper’ – zit rechtsonder in het beeld. Hij heeft zijn armen over elkaar geslagen en door de kadrering lijkt het een beetje alsof hij ze laat rusten op het onbelichte fotopapier onder hem. Zijn gezicht heeft iets muizigs, een beetje zoals het gezicht van Kafka iets muizigs had, maar tegelijkertijd is hij onmiskenbaar knap. Knap en jong. Je zou aan Kit, het getroubleerde personage van Martin Sheen in Terrence Malicks Badlands kunnen denken, maar dit hier is het niksige Tulsa, Oklahoma, in plaats van het uitgestrekte niets van het twee rechthoekige staten en drie horizonstrakke grenzen noordelijker gelegen South Dakota. Roper kijkt niet in de lens. Hij staart in de diepte achter ons en achter de fotograaf. Wat hij daar ziet? Ongetwijfeld een stoffige weg, waarschijnlijk een paar bomen en misschien ook een truck.

Het Amsterdamse fotografiemuseum Foam toont twee klassieke fotoseries van de Amerikaanse fotograaf en filmmaker Larry Clark: Tulsa (1971) en Teenage Lust (1983). Wie de foto’s in de eerste zaal met de klok mee afloopt, stuit direct op dit beeld van Roper. Je kunt er zo een paar minuten blijven staan. De compositie is wat vreemd maar de afdruk zelf duidelijk vakkundig. Hij is op een witte achtergrond geplakt en zonder passe-partout in een kleine zwarte lijst opgeborgen, achter glas. De hoeken van de afdruk komen een beetje los, alsof hij zich probeert los te weken; alsof hij niet door heeft dat hij, eenmaal verlost van de lijm, niets anders zou kunnen doen dan naar de bodem van het platte terrarium zakken. Inhoud en vorm vallen op een prettige manier samen: alles aan het beeld en de fysieke afdruk straalt een soort diepe hopeloosheid uit, een vastzitten dat met geen mogelijkheid kan worden overwonnen.

"Police (the ones that tore this house up) 2/11/70. If you dick-sucking mother fuckers come back today Don’t get mad if you find your mother + wife’s inside sucking nigger dicks."

De volgende foto, een jongen met een ontbloot bovenlijf achter het stuur van een auto, zijn elleboog nonchalant uit het raam, versterkt dat gevoel. Een mooie jongen in een klassieke auto, gefotografeerd in korrelig zwart-wit: eigenlijk zou dit beeld vooral associaties met Levi’s-­reclames moeten oproepen, maar één blik in de ogen van de bestuurder is genoeg om te zien dat hij onrustig is, genoeg om te zien dat zijn gejaagdheid grenst aan angst, aan beginnende paranoia. Er schuin tegenover een foto van een stuk karton. Van een afstandje zou je kunnen denken dat het vod een meelijwekkende boodschap van een bedelaar moet bevatten, maar het blijkt een bericht aan het adres van de sterke arm: "Police (the ones that tore this house up) 2/11/70. If you dick-sucking mother fuckers come back today Don’t get mad if you find your mother + wife’s inside sucking nigger dicks." Was getekend: David Roper, 2/12/70.

Dead 1970, 1968 © Larry Clark / Courtesy of the artist and Luhring Augustine, New York

Het verhaal van Larry Clark (1943) laat zich gemakkelijk navertellen noch samenvatten. Een zeer kort essay dat hij in 1971 schreef, in aanloop naar de publicatie van zijn eerste boek, begon met de gortdroge zinnen: "Ik werd geboren in Tulsa, Oklahoma, in januari 1943. Toen ik zestien was, begon ik valo te injecteren. Valo was een nasal inhaler, met een enorme hoeveelheid amfetamine, die je voor een dollar bij de drogist kon kopen." Op zijn achttiende vertrok hij naar New York om fotografie te studeren, maar al na een jaar of twee keerde hij terug naar Tulsa en terug naar de valo. Hij begon zijn vrienden te fotograferen maar moest al snel het leger in. Toen hij zijn vrijheid terugkreeg, pendelde hij tussen New York en zijn oude leven in Tulsa. In 1968 bleef hij de hele zomer, met het plan om foto’s en filmbeelden te schieten. "Ik schoot niet veel foto’s, er was te veel drugs. We hadden meer dan we konden gebruiken."

Uiteindelijk verscheen Tulsa dan toch en het boek sloeg in als een bom. Zo scherp waren de rafelige randen van de American Dream zelden in beeld gebracht. Hunter S. Thompsons Fear and Loathing in Las Vegas verscheen in hetzelfde jaar en is thematisch sterk verwant aan Clarks beeldverhaal, maar wie nu aan Terry Gilliams verfilming met Johnny Depp denkt, zit met z’n gedachten dichter bij de Teletubbies dan bij de grauwe zelfkant van late sixties Tulsa.

Een foto uit 1974: Prostitute gives teenager his first blow job.

Clark zat enige tijd vast en het duurde een decennium voordat een vervolg zich aandiende. De centrale rol die drugs en geweld speelden in het eerdere werk is nu weggelegd voor seks en verlangen. Teenage Lust, die titel is prachtig, een gedicht in twee woorden eigenlijk. Net zoals de titels van sommige foto’s in deze serie ultrakorte verhalen lijken: Playing kung fu in the park is een six word story. En een foto uit 1974: Prostitute gives teenager his first blow job.

Dat zo’n beeld ooit schokte is niet moeilijk voor te stellen, het is pornografisch. En hoewel het dat op een, in retrospectief, onschuldige manier is – het behoort zo ontzettend duidelijk tot een tijdperk dat je als het pre-omniporn zou kunnen omschrijven – helemaal vergeten wat aanstootgevend, gewaagd, of, in artistiekere termen, subversief is, doen we toch niet: de alomtegenwoordigheid van pornografie stompt af, maar wat je hier ziet is op hetzelfde moment toch aandoenlijk, hartverscheurend en schokkend. Teenage Lust bevat allerlei schijnbaar tegenstrijdige sentimenten: er zijn beelden om vrolijk van te worden, grofkorrelige vierinkjes van het leven en van de oneindigheid van de menselijke begeerte – een heuse l’origin du monde – maar ook beelden waarin hopeloosheid weer de boventoon voert. De hopeloosheid in de stad is harder, die daarbuiten doffer. Clark is ouder geworden, maar wat hem interesseert blijft gelijk: hij richt zijn camera op outcasts, jongeren in kleine subculturen; veel skateboarders en prostituees. In die zin verschilt Teenage Lust weinig van Tulsa, maar het net is nu wijder uitgeworpen. Je ziet bijna hoe Clark toegroeit naar wat waarschijnlijk zijn bekendste werk is, de speelfilm Kids, uit 1995. Niet groeien in de zin dat dat zijn beste werk is, het is vooral dat je ziet hoe en wanneer hij zijn bagage opdoet. Wat zich voor je ogen lijkt te vormen is een soort reservoir van tragisch besef.

New York City, 1968, Speedy & Barb, 1968 © Larry Clark / Courtesy of the artist and Luhring Augustine, New York

Toen Harmony Korine’s Spring Breakers (2012) uitkwam, werd de film hier en daar aangekondigd als ‘van de maker van Kids’. Het scenario van de cultfilm werd weliswaar geschreven door de toen negentienjarige Korine, hij deed dat op basis van een verhaal van Clark. En het was Clark die de film regisseerde. Spring Breakers bewees nog maar eens wie wat bijdroeg aan Kids: het contrast tussen de aan joligheid grenzende en in black light en bikini’s gedrenkte gewelddadigheid van Korine’s Florida-orgie en het van pijn vergeven New York van Clarks Kids kon bijna niet groter zijn. Ook Kids was op het eerste gezicht een film met een dun verhaaltje: skateboarders, blowen, seks en – vooruit, iets zwaarder – aids. Maar wat de film zijn gewicht verleende, was alles wat je niet zag. Alles wat nu in Foam te zien is. Niet toevallig had zelfs Tulsa aanvankelijk een film moeten zijn.

Het is deze scène die zich op verschillende manier blijft herhalen: jongens, meisjes, half ontblote lijven en serieuze blikken, drugs en bedden die baden in zonlicht dat door grote ramen binnen valt.

In het museum is een klein filmzaaltje ingericht. Er wordt 58 minuten aan ruw 16-millimeter­materiaal afgespeeld. Een man zit op de rand van een bed, in de vensterbank staat een tv. De man balt zijn vuist totdat de aderen in zijn onderarm opwellen; kleine riviertjes met de vergeefse wil om buiten hun oevers te treden. Zijn kaakspieren spannen zich terwijl hij een naald naar binnen schuift. Als hij het ding er weer uit haalt, geeft hij het aan een meisje dat naast hem op bed zit. Ze kijkt hem een beetje beteuterd aan. Of eigenlijk kijkt ze zijn rug beteuterd aan. In zijn elleboogholte vormt zich een donker meertje van bloed. Het meisje staat op en trekt een jurk aan over haar witte ondergoed. Ze kijkt wat minder bedrukt dan zo even. Het is deze scène die zich op verschillende manier blijft herhalen. Jongens, meisjes, half ontblote lijven en serieuze blikken, drugs en bedden die baden in zonlicht dat door grote ramen binnen valt. Het is een één uur durende stilte: de beelden tonen het zwijgen in het hart van iedere tragedie, het tragische en het hopeloze vallen uiteindelijk niet te verwoorden.

Hopeloos dus, maar toch een poging: die jongen op de rand van het bed, die jongen die eindeloos naalden in zijn arm blijft steken, die jongen stond ook op veel van de foto’s in Tulsa. Nee, niet Roper. Dit is Billy Mann. Mann staat ook op het meest sprekende beeld uit de serie, een soort op fotopapier afgedrukte ballad. Zoals in de film zit hij ook hier op bed. De foto is een soort leegte, want ook al vult Mann bijna het hele beeld, er staat verder bijna niets op. Een horloge en een pakje Marlboro; een broek en een paar sokken; een naakt bovenlijf en een revolver. Wie niet aan James Dean denkt, is gek. Alles schreeuwt: "Rebel without a cause"; alles fluistert: "Live fast, die young and leave a good looking corpse." Hoe waar die clichés zijn? "Billy overdosed on morphine and died", schrijft Clark in het eerder genoemde essay.

Untitled, 1963 © Larry Clark / Courtesy of the artist and Luhring Augustine, New York

Die nuchtere woorden verhullen de omvang van de tragedie. Maar hoewel je de feiten nooit zou kunnen aflezen uit het beeld, de rest van het verhaal voel je wel. Het zal toevallig zijn, maar door de inrichting van de tentoonstelling lijkt Billy vanachter zijn revolver naar twee andere foto’s te kijken. Op een daarvan is hijzelf te zien. Hij ligt op zijn rug te roken en vanaf zijn buik staart een baby recht in de camera. Daarnaast hangt een foto van een meisje, begin twintig. Ze heeft donker haar en Mexicaans bloed. Ze heet Deanna en kijkt vanaf haar eigen foto naar die van Billy en de baby. Haar Billy en haar baby. Het verhaal is groter, maar de feiten zijn klein en simpel: Deanna zou een jaar of wat later worden gevonden in de keuken, een revolver in haar hand en een schotwond in haar hoofd. Billy leeft daarna een paar jaar met een andere vriendin, aan gene zijde van de wet. Wanneer de twee samen besluiten clean te worden, gaan ze zoals het verslaafden betaamt nog één keer de woods in om high te worden. Billy’s vriendin vindt geen goede ader en uiteindelijk neemt hij haar morfine-shot ook maar. En dat is het einde van de geschiedenis van Billy Mann.

-

Larry Clark, Tulsa / Teenage Lust is tot en met 12 september te zien in Foam, Amsterdam. Dit artikel verscheen ook in weekblad de Groene Amsterdammer.

Mail

Jan Postma Jan Postma (Delft, 1985) is politicoloog, fotograaf, journalist, parttime einzelgänger en meer. Maar, voordat u zich een beeld denkt te kunnen vormen, toch vooral dat laatste.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
 1

Een luik naar het verleden

De opa van Emma Stomp vertrok vanuit Curaçao naar Nederland. In haar gedichten observeert ze het gemis dat dat met zich meebrengt. 'Koop een wollen muts tegen de regen en kou, bid tweemaal daags voor je examens, denk aan thuis maar niet te veel, weet dat alles uiteindelijk is voorbestemd.' Lees meer

Die betere wereld wordt al gemaakt

Die betere wereld wordt al gemaakt

Kun je, met alles wat er gebeurt in de wereld, nog gelukkig zijn? Marthe van Bronkhorst vindt het antwoord en ontdekt een boel hoopvolle initiatieven Lees meer

Zomers zwijgen

Volim nas: hoe de taal van de liefde mijn lichaam tot stilte maande

Wat als je vertrouwen in jezelf en je lichaam plotsklaps wordt aangetast door epileptische aanvallen? En tegelijkertijd je vertrouwen in de onvoorwaardelijke liefde van je oma ook op losse schroeven komt te staan? In een persoonlijk essay neemt Dorea Laan je in beeldende taal mee in deze zoektocht. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

In welk harnas hul jij je? Stuur voor 14 september je pitch in en draag met een (beeld)verhaal, essay, poëzie of kunstkritiek bij aan het magazine ‘Harnas’. Lees meer

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Eva van den Boogaard lijkt op iemand die ze nooit gekend heeft. Via een persoonlijke brief en een angstaanjagende gebeurtenis leert ze hem toch een beetje kennen. Lees meer

:Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst 3

Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst

Wat betekent het om moeder te zijn? En wanneer ben je dan een ‘goede moeder’? Moederschap, en alle nuances daarrond, blijft onderbelicht. Anne Louïse van den Dool onderzoekt via de representatie van moeders in de beeldende kunst de vele kanten die horen bij moeder zijn. Lees meer

Mijn Apocalypsis Leydenensis 1

Mijn Apocalypsis Leydenensis

In deze gedichten vliegt Joshua Snijders koerend over een postapocalyptisch Leiden, zijn Lays-chipszakjes tijdens een uitstapje in de Melkweg achtergelaten en zwemmen walvissen op wieltjes. 'De vraag is of je voetafdrukken kunt achterlaten wanneer er geen zwaartekracht is.' Lees meer

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Word vóór 1 juli kunstverzamelaar bij Hard//hoofd en ontvang een unieke print van Lois Cohen! In gesprek met chef Kunst Jorne Vriens licht Lois een tipje van de sluier op. Lees meer

Was dit nou een flirt?

Was dit nou een flirt?

Als de Amsterdamse Carrie Bradshaw schrijft Marthe van Bronkhorst over de schemerflirt: een net te lange blik, een ambigu compliment, een hand die 'per ongeluk' de jouwe aanraakt. Lees meer

In gesprek met Jacqueline Peeters

In gesprek met Jacqueline Peeters: ‘Schilderen is denken en doen’

Aucke Paulusma gaat in gesprek met Jacqueline Peeters over haar nieuwe tentoonstelling. ‘Ik hoop dat ze in mijn werk iets van die spanning zien tussen wat zichtbaar is en wat verborgen blijft, en dat ze voelen hoe ik dat proces van schilderen benader.’ Lees meer

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Op 25 mei organiseerde Hard//hoofd een schrijfworkshop met het thema: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?' Tijdens deze middag hebben de uitgekozen deelnemers onder begeleiding van één van de vier hosts uit het netwerk van Hard//hoofd de tijd gekregen om ideeën uit te wisselen, hun eigen tekst aan te scherpen en te reflecteren op hun eigen schrijfproces. Samen met de hosts kijken we terug op een verdiepende, inspirerende dag vol uitwisseling en reflecties. Lees meer

Dit maakten onze kunstverzamelaars en magazineabonnees mogelijk in 2024

Dit maakten onze kunstverzamelaars mogelijk in 2024

Kunstverzamelaars dragen bij aan onze missie om nieuw talent te ondersteunen en een vrije ruimte te bieden. We leggen graag uit hoe we de donaties in 2024 hebben besteed. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

Water landt zachter

Water landt zachter

Via een staalarbeider en een PVV-stemmer onderzoekt Angelika Geronymaki zichzelf. Kan ze, zonder het doen van aannames, de ander leren kennen? Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

In deze colum geeft Marthe Bronkhorst je een van haar geheime toverzinnen om vervelende talkshowgasten de mond te snoeren. 'Is dat zo?' Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Comme tu veux

Comme tu veux

In de bruisende souks van Marrakech leert Aisha Mansaray haar vader – de ultieme hosselaar, de praatjesmaker in zes talen, en de filosoof in een (illegale) taxi – beter begrijpen. Lees meer

:De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

In het tweede deel van deze essayreeks over kunststakingen schrijft Lara den Hartog Jager over kunstenaars die worstelen met systemen van macht en de vraag of hun kunst verandering teweeg kan brengen. Lees meer

Hard//hoofd zoekt vóór 28 juli 2.500 trouwe lezers!

Hard//hoofd verschijnt weer op papier, nu met extra bijlage! In Honger lees je over de pijn, het verlangen en de schoonheid van datgene waar we naar smachten. Schrijf je vóór 28 juli in voor slechts 3 euro per maand en ontvang Honger in september in de brievenbus, mét bijlage Ik wil, wil jij ook? over seksueel consent. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer