Asset 14

Riot matrrroesjka

Riot grrrl is terug, in een Oost-Europees jasje. Anne volgde de ophef rondom Pussy Riot, herkende de feministische punkstroming die dreigde een relikwie te worden en stelde een playlist samen met het geluid van grrrl power.

Twee jaar in een Goelag-light. Die straf gaan Maria Aljochina en Nadezhda Tolokonikova tegemoet. Vorige week werden de twee Pussy Riot-leden overgebracht naar aparte strafkampen. Nog even kort de feiten, voor wie de afgelopen maanden in een nieuwsvacuüm heeft geleefd: in februari dit jaar bracht band/protest posse/performance art-collectief Pussy Riot een zogeheten punkgebed ten gehore in een Moskouse kathedraal. In het gebed werd de Heilige Maagd Maria verzocht om Rusland van dictator Poetin te verlossen. En om feminist te worden. Drie leden werden opgepakt en na een lang showproces in augustus veroordeeld tot twee jaar in een werkkamp wegens hooliganisme. Die straf is voor twee van hen blijven staan in het hoger beroep dat deze maand diende.

In navolging van een horde dwangmatig geëngageerde celebrities (Madonna, Bono, kortom, de usual suspects) spraken zelfs de Russische premier Medvedev en de Russisch-orthodoxe kerk zich uit tegen de opgelegde straf. Eén van de vrouwen is nu vrijgesproken, omdat ze kon aantonen dat ze de kerk al was uitgezet voordat ze kon deelnemen aan het gebed. Iemand veroordelen voor een protest waar diegene niet bij aanwezig was, is blijkbaar zelfs voor de Russische rechtspraak te gortig. Voor de overige twee heeft het hoger beroep niet mogen baten. Het wereldwijde mediacircus dat zich sinds de arrestatie heeft voltrokken, kan niemand hen echter meer afnemen. Het doel om aandacht te genereren voor een politieke zaak die normaal gesproken in het beste geval naar pagina 13 van de buitenlandsectie zou worden verbannen, is ruimschoots behaald. Pussy Riot is uitgegroeid tot een fenomeen dat verder strekt dan nationale politiek, en het is alles behalve een op zichzelf staand verschijnsel. De Russinnen hebben het stof afgeklopt van een Amerikaanse beweging uit de jaren negentig en het opnieuw uitgevonden. Riot grrrl is terug, in een Oost-Europees jasje.

Illustratie: Jasper Rietman

Twee invloedrijke seconden

In de vroege jaren negentig, toen MTV niet beheerst werd door My Super Sweet 16 and Pregnant maar door Kurt Cobain en de zijnen, ontstond vanuit de grungescene een feministische tak. Door bands als Bikini Kill en Bratmobile op te richten, lieten vrouwen binnen het door mannen gedomineerde post-punkgenre een nieuw geluid horen waarin ze ten strijde trokken tegen seksisme en onderdrukking. Ze sneden moderne thema’s aan zoals seksuele en etnische diversiteit, waar later het label Derde Feministische Golf op zou worden geplakt. De muziek zelf kreeg het stempel riot grrrl, een term die Bratmobile-lid Jen Smith opperde naar aanleiding van rassenrellen in Washington. Aangezien alles wat naar grunge riekte in die tijd op aandacht kon rekenen, werd ook riot grrrl opgepikt door de media. Of, zoals Bikini Kill-drummer Tobi Vail het in een recent interview met Dazed & Confused verwoordde: “The mainstream paid attention to the intersection of DIY/punk culture and feminism for a second or two.”

Die twee seconden waren genoeg om in het culturele geheugen te worden opgenomen en van invloed te zijn op een nieuwe generatie artiesten. De post-riot grrrl-acts waren echter meer apolitiek, terwijl juist het maken van een politiek statement het primaire doel van Bikini Kill et alii was. Dit is waar Pussy Riot de draad weer oppakt. Het Russische collectief gebruikt net als riot grrrl de punkcultuur om zijn protest vorm te geven, waarbij muziek een middel is en niet een doel op zich. Hoewel Pussy Riot net als de meeste prominente riot grrrl bands ook op muzikale erkenning kan rekenen (Volgens The A.V. Club is de groep “more than just a cause ... It’s an excellent band”), maken de leden er geen geheim van dat het hen om het verspreiden van een feministische, antiautoritaire boodschap te doen is. Die boodschap legt in Rusland echter heel wat meer gewicht in de schaal dan in de Verenigde Staten.

“Bikini Kill trad op op poppodia, wij geven guerrilla-concerten”

Hoe groot de overeenkomsten ook zijn, het feit dat de Amerikaanse riot grrrls nooit het gevaar liepen om tot twee jaar strafkamp te worden veroordeeld voor hun optredens vormt een wezenlijk verschil met Pussy Riot. En tegelijkertijd is dat de reden dat er nieuw leven is geblazen in een beweging die een relikwie leek te worden. Een repressieve maatschappij waar letterlijk een patriarch aan het hoofd staat - samen met een dictator - is het ideale recept voor vernieuwd feministisch-anarchistisch protest. Dat dit protest andere vormen aanneemt dan in het ‘vrije westen’ is onvermijdelijk. “Bikini Kill trad op op poppodia, wij geven guerrilla-concerten”, zo noemt Pussy Riot het grootste verschil met één van hun voornaamste inspiratiebronnen. Het houden van guerrilla-acties vormt ook de centrale tactiek van die andere mediagenieke, feministische en Oost-Europese protestgroep, FEMEN. Hoewel dit collectief zich vooralsnog vooral bezighoudt met het ontbloten van borsten in plaats van het maken van punk, lijkt er een trend zichtbaar. De Oost-Europese vrouwen zijn nu aan zet. Kijk uit voor de riot matrrroesjkas.

Playlist

Van de voorlopers, via de canon naar de (post)-riot grrrls van vandaag: de beste grrrl power-nummers op een rij. Luister de playlist op YouTube.

1. The Raincoats – No One’s Little Girl
Deze Britse post-punk band wordt algemeen beschouwd als één van de grootste inspiratiebronnen voor de riot grrrl beweging. Ook Kurt Cobain was fan.

2. The Slits – Improperly Dressed
Nog een Britse voorloper uit de jaren zeventig/tachtig, die met Improperly Dressed een soort Femme de la Rue avant la lettre schetst.

3. Bikini Kill – Rebel Girl
Als riot grrrl niet een punkstroming maar een georganiseerde, hiërarchische beweging was, zou dit het officiële strijdlied zijn. Hoezeer ze zich er ook altijd tegen hebben verzet, Bikini Kill is toch echt het boegbeeld van het genre en dit is hun beroemdste nummer. Zelfs Feminist Ryan Gosling quote het.

4. Bratmobile - Cherry Bomb
Ook Bratmobile speelde een sleutelrol binnen de beweging. In deze cover van The Runaways worden de rollen die de maatschappij klaar heeft liggen voor meisjes en vrouwen sarcastisch bezongen.

5. Hole – Asking For It
Hole wordt meestal niet tot het genre gerekend omdat Courtney Love een uitgesproken hekel had aan de riot grrrl-kliek in het algemeen en aan Bikini Kill frontvrouw Kathleen Hanna in het bijzonder. Maar zowel muzikaal als thematisch past deze band zeker in het plaatje. Love schreef Asking For It naar aanleiding van een stagedive waarbij ze werd aangerand.

6. Peaches – Boys Wanna Be Her
Een van de bekendste post-riot grrrl acts. Peaches zet haar seksualiteit in als gimmick en rommelt graag met genderrollen.

7. The Gossip – Where The Girls Are
Gossip werd opgericht in Olympia, het epicentrum van de riot grrrl beweging. Op het debuutalbum That’s Not What I Heard, toen de band nog als The Gossip door het leven ging, zijn de riot grrrl invloeden duidelijk terug te horen.

8. Pussy Riot – Holy Shit
De riot grrrls 2.0 kunnen natuurlijk niet ontbreken. Dit is het punkgebed waar het allemaal mee begon.

Mail

Anne Elshof

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Momentum

Momentum

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Sanne Lolkema dicht op drie levels over de prestatiemaatschappij: van micro-, naar macro- en mesoniveau. Lees meer

Herkauwen

Herkauwen

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Tussen ongemak en walging in dicht Moni Zwitserloot over zowel baren als geboren worden: 'je kruipt uit je dode vel / naar buiten / de broeierige nacht in'. Lees meer

Podiumgeil

Podiumgeil

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Birsu Tamer schreef een tekst voor een acteur die als het monster van Frankenstein diens publiek bespeelt. Lees meer

Handleiding

Handleiding

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In 'Handleiding' schrijft Ettie Edens over eenzaamheid, identiteit en gezien willen worden - en over iemand die een muur van haar kamer verft en daar zo in doorslaat dat ze in de kamer verdwijnt. Lees meer

Pokon

Pokon

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Melanie Neeleman onderzoekt in haar poëzie de selectieve empathie die ze ervaart bij een bezoek aan een expositie van opgezette dieren, die allemaal op absurde wijze stierven.  Lees meer

De serre

De serre

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Johanna Loman schreef een verhaal over een jonge vrouw op een klimaatprotest: Wat als je wel moreel besef hebt, maar liever je kop in het zand steekt? Lees meer

Hertenkalf 2

Hertenkalf

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Tessa van Rooijen dicht in dit vierluik over het aangaan van verbindingen en het dragen van een dood hertenkalf: 'jongens is het sexy om een dood hertenkalf in je lichaam te hebben?' Lees meer

De tondeuse

De tondeuse

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Jana Flekken legt in fragmenten de band en rolverdeling tussen ouders en hun kind vast, en hoe die verandert wanneer een van de ouders ziek wordt. Lees meer

Mijn huid een rekbare grens (Frontaal)

Mijn huid een rekbare grens

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In dit drieluik bevraagt Isa/Isa Bob van Rooy de kaders die er gesteld zijn rondom onze natuurlijke wereld. Bestaat er eigenlijk wel een verschil tussen zelf en natuur, of tussen plant en organisme? Lees meer

Whisper Heart, The Movie

Whisper Heart: the movie

Hoe ver ga jij voor De Ware? Anne Sikma onderzoekt in dit bloedstollende verhaal de grenzen op tussen fictie en realiteit. Ben je er klaar voor? Lees meer

:We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

Marthe van Bronkhorst schreef een kort toneelstukje waarin Ruben Brekelmans en Dilan Yesilgöz uiteenzetten hoe ze armoede willen gaan oplossen. Lees meer

Lief kutland // Lancering 1

Kijk de lancering van 'Lief kutland' terug

Tijdens de lancering van het vijfde Hard//hoofd magazine, 'Lief kutland', plozen we dit neokoloniale stipje op de aardbol uit. Bekijk de registratie. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Dunne intellectuele belangstelling

Dunne intellectuele belangstelling

Michiel Cox is vastbesloten om als docent aan zijn mbo-studenten meer dan alleen praktische kunde over te dragen. Hoewel studenten zijn lessen mild spottend een ‘zitvak’ noemen, merkt Cox dat bij sommigen intellectuele nieuwsgierigheid opbloeit, ondanks de lage verwachtingen van de buitenwereld. Lees meer

Voorland

Voorland

Hoe ga je om met de grote kans dat je, net als vele vrouwen in je familie, jongdementie zal krijgen? Yanaika Zomer bereidt zich voor in de vorm van een gedicht. Lees meer

:Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Hoe kan Nederland de schade herstellen van het koloniale verleden? Wanneer zijn excuses oprecht en zinvol? Waarom wordt niet alle roofkunst teruggegeven? In musea en cafés in Kaapstad mijmert Jorne Vriens over deze vragen en ziet hij zich geconfronteerd met zijn eigen geprivilegieerde positie. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

How can I make this about me? 1

How can I make this about me?

Marthe van Bronkhorst staat stil bij een jaar genocide en pleit ervoor om het meer over onszelf te laten gaan: 'Die dode Palestijnen hadden jouw kinderen kunnen zijn.' Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Doorlaatbaar 1

Doorlaatbaar

Een jonge vrouw is mantelzorger voor haar moeder. Dit verhaal van Siska van Daele beschrijft de grens tussen hun binnen- en buitenwereld: binnen lijkt de tijd stil te staan, terwijl buiten alles doorraast. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer