Asset 14

De ontsnapping

Johan Cruijff zei over de penalty dat je hem altijd moet maken en niet mag missen. Makkelijk gezegd, maar er bestaat het gevaar onder de spanning te bezwijken. Sportpsycholoog in spe Vincent Siderius schrijft daarom aan een penaltygids, waarin hij ingaat op de mentale aspecten van het nemen van een strafschop. Opdat we allemaal leren presteren onder enorme druk. Dit is deel IV.

‘Doe maar snel, dan ben je er vanaf.’ Iedereen heeft deze zin vast wel eens gehoord. Iemand anders zegt hem liefdevol tegen je, of hij gonst als een gedachte door je hoofd. ‘Er vanaf zijn’ suggereert dat een onplezierige activiteit, of het gevoel dat met deze activiteit gepaard gaat, snel achter de rug gelaten kan worden. Maar je kunt het ook opvatten als een uitnodiging om iets af te raffelen, zodat je snel weer terug kan naar je cocon.

Het geeft een onbehaaglijk gevoel, dat moment vlak voor een penalty. Je moet scoren, en mag niet missen. Dat is logisch. Soms straalt het van de voetballer die hem gaat nemen af, soms ziet hij er uiterlijk onveranderlijk uit. Matige voetballers kunnen de koelste kikkers zijn en zonder probleem met het vervelende gevoel omgaan, en de beste spelers van de wereld kunnen liever kniezend bij moeder de vrouw in de armen liggen dan daar op dat moment te staan. Onmiskenbaar een van de beste voetballers op aarde was Zinedine Zidane, nu trainer van Real Madrid. Op het Europees Kampioenschap van 2004 mocht hij in de laatste minuut tegen Engeland een penalty nemen, waarbij een doelpunt een gegarandeerde zege zou betekenen. Letterlijk tien seconden voordat hij aanlegt leegt hij zijn gehele maaginhoud op het veld; hij besefte het gewicht van de actie. Het nare gevoel werd hier tastbaar.

Letterlijk tien seconden voordat hij aanlegt leegt hij zijn gehele maaginhoud op het veld; hij besefte het gewicht van de actie

Wanneer nare gevoelens opkomen breekt het systeem dat hier constructief mee om kan gaan soms. In plaats van naar een oplossing te zoeken en de taak naar behoren uit te voeren proberen we te ontsnappen, oftewel: er snel vanaf te zijn. Voetballers die geneigd zijn penalty’s snel te nemen scoren daardoor beduidend minder vaak dan spelers die er hun tijd voor nemen. Zo ook Liverpool-legende Steven Gerrard. Hij zei over zijn gemiste penalty in de kwartfinale van het Wereld Kampioenschap van 2006: ‘Why do I have to wait for the bloody whistle? Those extra couple of seconds seemed like an eternity, and they definitely put me off.’

Snel de penalty achter de rug hebben is een redelijke rechttoe-rechtaan-manier van ontsnappen aan de situatie. Er bestaat ook een ‘elegantere’ manier van ontsnappen: gewoon niet naar de situatie kijken, dan bestaat-ie lekker niet, alsof je kiekeboe speelt met een baby. Spelers bereiden zich in dat geval voor op hun aanloop door met hun rug naar de keeper toe afstand te nemen van de bal, in plaats van de gangbare – en veel logischere – paar stappen naar achteren te zetten zodat ze ‘het gevaar’ te allen tijde zien. Zulk gedrag wordt een ‘vermijdingsmotivatie’ genoemd, en het treedt vaak op bij situaties waarin men negatieve uitkomsten probeert te vermijden – in tegenstelling tot situaties waarin iemand een positief resultaat nastreeft.

Er zit een wezenlijk verschil tussen ‘deze penalty mag ik niet missen’ en ‘deze penalty moet ik scoren’. Het beoogde resultaat is in beide gevallen gelijk, maar in de psyche van de nemer zit een wereld van verschil. Het klassieke ‘denk niet aan een roze olifant’-voorbeeld illustreert dit mooi. Als ik die woorden tegen jou zeg, waar denk je dan aan? Juist, een roze olifant. Omdat je je geen mentale voorstelling kan maken van het woord ‘niet’ valt het weg in de zin. Wat overblijft is: ‘denk aan een roze olifant’. Dit principe kan op tal van momenten binnen – maar ook buiten – de sport worden toegepast: ‘ik mag niet vallen in de volgende bocht’, ‘ik moet niet tegen die andere fietser opbotsen’, en natuurlijk, ‘ik mag deze penalty niet missen’. Deze gedachtes zijn vaak aanwezig vlak voor het doelbewuste moment, hierdoor ga je ze zelfs visualiseren. Je lichaam reageert daar op door zich in staat van paraatheid te brengen van de gevisualiseerde gedachte: je valt, je botst, en je mist de penalty.

Ik heb expres geen context gegeven bij de eerste zin van dit stuk (‘doe maar snel, dan ben je er vanaf’), zodat de eerste associatie die bij je opkwam niet door mij werd beïnvloed. Waar dacht je aan? En waarom daaraan? Gaf deze activiteit je een onaangenaam gevoel? Wanneer je nog een keer in eenzelfde situatie terechtkomt, probeer dan niet te ontsnappen. Ga de confrontatie aan, in plaats van de situatie te vermijden. Het nare gevoel is er, dat ga je niet veranderen. Dus omarm het, gebruik het. Kijk het gevaar aan in plaats van zijn blik te ontwijken. Zo laat je je actie slagen, in plaats van je actie niet te laten falen.

Mail

Vincent Siderius is prestatiepsycholoog en helpt sporters door te kijken wat ze nodig hebben om op het juiste moment al hun vaardigheden ten volste te benutten.

Nastia Cistakova is een illustrator. Ze is boos op de wereld dus probeert ze met een hoge dosis humor, absurditeit en brutale uitspraken mensen wat langer stil te laten staan bij diverse onderwerpen. Haar hart gaat sneller kloppen van t-shirtteksten, mensen in scootmobielen, knalblauw en de ‘shhh-oorlog’ in de stiltecoupé.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Auto Draft 9

Dat het was

Hoe ga je om met herinneringen die te pijnlijk zijn om onder ogen te komen? Olivier Herter maakt het publiek getuige van een versnipperd landschap van herinneringen. Vloeiend, stemmig en ogenschijnlijk zonder plot wordt geprobeerd woorden te vinden, waar geen woorden voor te vinden zijn. Dit verhaal werd eerder op toneel gebracht door t Barre Land. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

‘Ik wil geen literatuur van je maken.’ Hoe berg je je moeder in je schrijven, zonder haar essentie te bevriezen? Bareez Majid dicht in woord en beeld over ‘soon-to-be-dead-mothers’ en onderzoekt hoe hun lichamen functioneren als vergankelijk archief. Lees meer

Nog een keer: baas in eigen buik! 1

Nog een keer: baas in eigen buik!

Je zou zeggen dat het abortusrecht in Nederland vanzelfsprekend is, maar is dat eigenlijk wel zo? Een abortus is wettelijk gezien namelijk nog steeds strafbaar. Jihane Chaara neemt je mee in de politieke geschiedenis van het verworven abortusrecht in Nederland, die gepaard gaat met weerstand tegen dit recht op zelfbeschikking, maar ook met veel feministisch verzet en solidariteit. Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer