Asset 14

De ontsnapping

Johan Cruijff zei over de penalty dat je hem altijd moet maken en niet mag missen. Makkelijk gezegd, maar er bestaat het gevaar onder de spanning te bezwijken. Sportpsycholoog in spe Vincent Siderius schrijft daarom aan een penaltygids, waarin hij ingaat op de mentale aspecten van het nemen van een strafschop. Opdat we allemaal leren presteren onder enorme druk. Dit is deel IV.

‘Doe maar snel, dan ben je er vanaf.’ Iedereen heeft deze zin vast wel eens gehoord. Iemand anders zegt hem liefdevol tegen je, of hij gonst als een gedachte door je hoofd. ‘Er vanaf zijn’ suggereert dat een onplezierige activiteit, of het gevoel dat met deze activiteit gepaard gaat, snel achter de rug gelaten kan worden. Maar je kunt het ook opvatten als een uitnodiging om iets af te raffelen, zodat je snel weer terug kan naar je cocon.

Het geeft een onbehaaglijk gevoel, dat moment vlak voor een penalty. Je moet scoren, en mag niet missen. Dat is logisch. Soms straalt het van de voetballer die hem gaat nemen af, soms ziet hij er uiterlijk onveranderlijk uit. Matige voetballers kunnen de koelste kikkers zijn en zonder probleem met het vervelende gevoel omgaan, en de beste spelers van de wereld kunnen liever kniezend bij moeder de vrouw in de armen liggen dan daar op dat moment te staan. Onmiskenbaar een van de beste voetballers op aarde was Zinedine Zidane, nu trainer van Real Madrid. Op het Europees Kampioenschap van 2004 mocht hij in de laatste minuut tegen Engeland een penalty nemen, waarbij een doelpunt een gegarandeerde zege zou betekenen. Letterlijk tien seconden voordat hij aanlegt leegt hij zijn gehele maaginhoud op het veld; hij besefte het gewicht van de actie. Het nare gevoel werd hier tastbaar.

Letterlijk tien seconden voordat hij aanlegt leegt hij zijn gehele maaginhoud op het veld; hij besefte het gewicht van de actie

Wanneer nare gevoelens opkomen breekt het systeem dat hier constructief mee om kan gaan soms. In plaats van naar een oplossing te zoeken en de taak naar behoren uit te voeren proberen we te ontsnappen, oftewel: er snel vanaf te zijn. Voetballers die geneigd zijn penalty’s snel te nemen scoren daardoor beduidend minder vaak dan spelers die er hun tijd voor nemen. Zo ook Liverpool-legende Steven Gerrard. Hij zei over zijn gemiste penalty in de kwartfinale van het Wereld Kampioenschap van 2006: ‘Why do I have to wait for the bloody whistle? Those extra couple of seconds seemed like an eternity, and they definitely put me off.’

Snel de penalty achter de rug hebben is een redelijke rechttoe-rechtaan-manier van ontsnappen aan de situatie. Er bestaat ook een ‘elegantere’ manier van ontsnappen: gewoon niet naar de situatie kijken, dan bestaat-ie lekker niet, alsof je kiekeboe speelt met een baby. Spelers bereiden zich in dat geval voor op hun aanloop door met hun rug naar de keeper toe afstand te nemen van de bal, in plaats van de gangbare – en veel logischere – paar stappen naar achteren te zetten zodat ze ‘het gevaar’ te allen tijde zien. Zulk gedrag wordt een ‘vermijdingsmotivatie’ genoemd, en het treedt vaak op bij situaties waarin men negatieve uitkomsten probeert te vermijden – in tegenstelling tot situaties waarin iemand een positief resultaat nastreeft.

Er zit een wezenlijk verschil tussen ‘deze penalty mag ik niet missen’ en ‘deze penalty moet ik scoren’. Het beoogde resultaat is in beide gevallen gelijk, maar in de psyche van de nemer zit een wereld van verschil. Het klassieke ‘denk niet aan een roze olifant’-voorbeeld illustreert dit mooi. Als ik die woorden tegen jou zeg, waar denk je dan aan? Juist, een roze olifant. Omdat je je geen mentale voorstelling kan maken van het woord ‘niet’ valt het weg in de zin. Wat overblijft is: ‘denk aan een roze olifant’. Dit principe kan op tal van momenten binnen – maar ook buiten – de sport worden toegepast: ‘ik mag niet vallen in de volgende bocht’, ‘ik moet niet tegen die andere fietser opbotsen’, en natuurlijk, ‘ik mag deze penalty niet missen’. Deze gedachtes zijn vaak aanwezig vlak voor het doelbewuste moment, hierdoor ga je ze zelfs visualiseren. Je lichaam reageert daar op door zich in staat van paraatheid te brengen van de gevisualiseerde gedachte: je valt, je botst, en je mist de penalty.

Ik heb expres geen context gegeven bij de eerste zin van dit stuk (‘doe maar snel, dan ben je er vanaf’), zodat de eerste associatie die bij je opkwam niet door mij werd beïnvloed. Waar dacht je aan? En waarom daaraan? Gaf deze activiteit je een onaangenaam gevoel? Wanneer je nog een keer in eenzelfde situatie terechtkomt, probeer dan niet te ontsnappen. Ga de confrontatie aan, in plaats van de situatie te vermijden. Het nare gevoel is er, dat ga je niet veranderen. Dus omarm het, gebruik het. Kijk het gevaar aan in plaats van zijn blik te ontwijken. Zo laat je je actie slagen, in plaats van je actie niet te laten falen.

Mail

Vincent Siderius is prestatiepsycholoog en helpt sporters door te kijken wat ze nodig hebben om op het juiste moment al hun vaardigheden ten volste te benutten.

Nastia Cistakova is een illustrator. Ze is boos op de wereld dus probeert ze met een hoge dosis humor, absurditeit en brutale uitspraken mensen wat langer stil te laten staan bij diverse onderwerpen. Haar hart gaat sneller kloppen van t-shirtteksten, mensen in scootmobielen, knalblauw en de ‘shhh-oorlog’ in de stiltecoupé.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
De sofaconstante

De sofaconstante

Uschi Cop schreef een claustrofobische verhalenbundel over zes levens die getekend zijn door een verlangen naar zingeving. De sofaconstante is een voorpublicatie van een van die verhalen uit haar bundel 'Zwaktebod'. Lees meer

Column: Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Als een vriendin van Eva op date gaat met een man waarmee Eva zelf al eerder afsprak, is ze erg benieuwd naar haar bevindingen. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik toch een mannenhater?’ 6

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik dan toch een mannenhater?’

Puck Lingbeek's vader stelt dat haar boosheid richting mannen haar interpretaties van kunst beïnvloedt. Puck is het daar niet mee eens, maar het zet het haar wel aan het denken. Lees meer

Column: Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Twee jaar geleden vroeg Eva nog aan een collega waarom ze niet dronk. Inmiddels laat ook zij de alcohol links liggen en is ze zelf degene die wordt bevraagd. Lees meer

(Ont)hechting

(Ont)hechting

Als Aisha op proef intrekt bij haar geliefde en haar eigen gekoesterde plek achterlaat, is het net het alsof ze een onvaste vorm aanneemt. Lees meer

Voesten

Voesten

"Misschien is dat man zijn hier: hetzelfde bewegen als de anderen." Voesten van Werner de Valk is een kort verhaal over een eiland met een duistere traditie en over het moeten bewijzen van mannelijkheid. Lees meer

Muze

Muze

Loren Snel schreef een roman over hoe samen te zijn met een ander en intussen trouw te blijven aan jezelf. Haar debuut verschijnt 25 oktober bij uitgeverij Prometheus. Hier lees je een voorpublicatie. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Jari

Jari

Dave Boomkens schreef een verhaal over troosteloosheid, onmacht en opgroeien. Over hoe je in een treurig flatgebouw, tussen de nieuwsprogrammering en sportwedstrijden door, een vriend kunt vinden en verliezen. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Hypnose

Op een dag breng ik alle wereldleiders onder hypnose

Een betere wereld begint bij een andere gedachte en daarom besluit Marthe van Bronkhorst hypnotiseur te worden. Lees meer

Column 1

Je opnemen in mijn testament

Een lugubere ontdekking tijdens een boswandeling doet Eva nadenken over wat we achterlaten voor onze nabestaanden als we overlijden. Lees meer

Geef de dag een naam

Geef de dag een naam

Op een hete zomerdag wordt Felipe zwetend wakker. Deze dag, die heet en broeierig is, brengt hem uit evenwicht, tot hij uiteindelijk doet wat hij gezworen had nooit te doen: hij begint te drinken. Een fragment uit de afstudeernovelle van Tiemen Hageman over het verleden proberen los te laten, het leven ruimte geven en adolescent worden. Lees meer

Aaah, het launchfeest!

Aaah, het launchfeest!

Na de lancering van ons derde papieren tijdschrift willen we onze lezers, schrijvers en makers graag uitnodigen om dit grote succes samen met Hard//hoofd te vieren op 26 oktober in Amsterdam. Lees meer

Tussen de randen van een aquarium

Tussen de randen van een aquarium

Wie ben je als je alles kunt zijn? In het fragmentarische afstudeerwerk van Ettie Edens veranderen mensen onder andere in een hoopje, een steen, een natuurkundedocent, water, iemand die limonade drinkt en een lantaarnpaal. Lees meer

Automatische concepten 71

We hebben een probleem met de derde helft

Een voetbalwedstrijd stopt officieel misschien op het veld, maar Marthe van Bronkhorst merkt in de trein dat het slinkse spel doorgaat. Lees meer

Mycelium

Mycelium

Wat als schimmelsporen zich met iedere adem dieper in je longen graven? Met ‘Mycelium’ won Olga Ponjee de juryprijs van Het Rode Oor 2023, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer