Asset 14

Het signaalwoord

Penaltygids (II): Het signaalwoord

Het voetbalseizoen nadert de ontknoping; de spanning bereikt een hoogtepunt. Sportpsycholoog in spe Vincent Siderius schrijft de komende weken aan een penaltygids. Hierin gaat hij in op de mentale aspecten van het nemen van een strafschop, opdat we allemaal leren presteren onder enorme druk. Dit is deel II.

Het is een klein stukje; van de middenlijn naar de penaltystip. Een meter of veertig, meer kan het niet zijn. Je zet de eerste stap vooruit en verlaat daarmee de veilige haag die wordt gevormd door je teamgenoten. Nu ben je alleen. Zestigduizend paar ogen zijn op jou gericht. Je hoort een onrustbarend rumoer vanaf de tribunes op je neerdalen. Tientallen camera’s nemen elke expressie op je gezicht waar, en je weet dat honderden miljoenen mensen die expressie van hun scherm af kunnen lezen. Je bent halverwege. Het besef dat het resultaat van jouw actie straks collectief gedachtegoed wordt, sijpelt binnen. Bij succes betekent dit eeuwige roem, maar bij falen ligt levenslange hoon op de loer. Hoe lang ben je al aan het lopen? Het lijkt een eeuwigheid. Elke beweging die je doet voelt raar; te bewust. Je richt je op je taak. Dit heb je al honderden keren gedaan, maar hoe ook alweer? Bal neerleggen, een paar stappen naar achteren zetten, hoek uitkiezen, aanloop nemen, standbeen stevig vlak naast de bal neerzetten en het leer hard met je wreef raken.

Een strafschoppenserie doet iets met een voetballer, zeker omdat er veel van het resultaat afhangt. De WK-finale van 2006 werd beslist door strafschoppen. De meest conservatieve schatting van het aantal mensen dat deze finale zag ligt op 250 miljoen. De FIFA beweert zelfs dat er een miljard mensen keken. De druk die dat met zich meebrengt is onvoorstelbaar en beïnvloedt zelfs de beste spelers van de wereld.

Ervaren druk doet het zelfbewustzijn groeien en wekt een gevoel van angst op. Je wilt die angst wegnemen door je te focussen op je taak: die penalty binnen schieten. Maar jouw verhoogde zelfbewustzijn zorgt er op dit moment voor dat je een perfect geautomatiseerde techniek gaat ontleden. Waar je er normaliter niet eens over nadenkt hoe je de beweging uitvoert, bedenk je nu waar je welk lichaamsdeel op de centimeter nauwkeurig zult gaan plaatsen. Het ironische is dat de extra aandacht die je schenkt aan de techniek er juist voor kan zorgen dat de kans dat je het verprutst groter wordt. Elke tussenstap wordt namelijk ontvankelijk voor een fout, zoals het misplaatsen van het standbeen door Antoine Griezmann in de halve finale van de Champions League. Bij het nemen van een penalty tijdens een training bedenk je ook niet met welk gedeelte van je voet je de bal precies wilt raken. Je vertrouwt op het automatisme dat er door de jaren heen is ingeslepen.

Je moet terug naar je automatisme

Door van alle losse onderdelen weer een geheel te maken voorkom je dat je de techniek gaat ontleden. Je moet terug naar je automatisme. Door niet specifiek na te denken over elk onderdeel – Hoeveel stappen neem ik in mijn aanloop? Waar zet ik mijn standbeen neer? Met welk gedeelte van mijn voet raak ik de bal? – maar het proces te bundelen onder één noemer, lijm je ze weer aan elkaar. Schiet je jouw penalty altijd hard en strak, laag in de hoek? Dan worden jouw signaalwoorden: ‘hard en strak’. Schiet jij altijd geplaatst buiten het bereik van de keeper? Dan wordt jouw signaalwoord: ‘zuiver’. Op het moment dat je de penalty gaat nemen laat je het mantra ‘zuiver’ door je hoofd resoneren. Het automatisme neemt de beweging over van je bewustzijn en leunt op alle honderden penalty's die je in je leven hebt genomen.

Dit principe geldt natuurlijk voor elke geautomatiseerde handeling en bij elke mate van ervaren druk. Had ik dat maar geweten toen ik als 12-jarig keepertje voor het eerst doeltrappen moest nemen op een groot veld. Iedereen die kijkt hoe jij een bal zo ver mogelijk probeert te trappen. Je wilt niet weten hoe vaak ik toen de mist in ben gegaan. De druk was voor mij op dat moment hoog genoeg om keer op keer te falen, terwijl ik prima een bal kon schieten.

Bij elke teamsport zijn er momenten waarop één iemand de verantwoordelijkheid krijgt over een bepaalde situatie. Denk hierbij aan een strafcorner bij hockey, serveren bij volleybal, een vrije worp bij basketbal, of aan slag zijn bij honk- of softbal. Maar ook bij individuele sporten komen zulke momenten voor: de service bij tennis, elke slag bij golf, en elke worp bij bowlen. Ieder dood spelmoment – het moment waarop het spel stilligt voor een actie – is vatbaar voor het ontleden van een geautomatiseerde handeling.

Mocht je zo’n moment herkennen, bedenk dan van tevoren welk signaalwoord je aan jouw proces wilt geven en oefen de hele situatie een keer in gedachte. Bedenk wanneer je een signaalwoord nodig hebt, welke actie je op dat moment gaat uitvoeren, en welk woord je gaat gebruiken. Hierdoor prent je het gebruik van het signaalwoord in. Of je dit nu als prof onder het toeziend oog van miljoenen mensen doet, of als 12-jarige op een bijveldje van de plaatselijke amateurclub: een signaalwoord kan ervoor zorgen dat je op het moment suprême beter presteert onder druk.

Mail

Vincent Siderius is prestatiepsycholoog en helpt sporters door te kijken wat ze nodig hebben om op het juiste moment al hun vaardigheden ten volste te benutten.

Nastia Cistakova is een illustrator. Ze is boos op de wereld dus probeert ze met een hoge dosis humor, absurditeit en brutale uitspraken mensen wat langer stil te laten staan bij diverse onderwerpen. Haar hart gaat sneller kloppen van t-shirtteksten, mensen in scootmobielen, knalblauw en de ‘shhh-oorlog’ in de stiltecoupé.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
De sofaconstante

De sofaconstante

Uschi Cop schreef een claustrofobische verhalenbundel over zes levens die getekend zijn door een verlangen naar zingeving. De sofaconstante is een voorpublicatie van een van die verhalen uit haar bundel 'Zwaktebod'. Lees meer

Column: Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Dat heet ‘een gesprek voeren met elkaar’

Als een vriendin van Eva op date gaat met een man waarmee Eva zelf al eerder afsprak, is ze erg benieuwd naar haar bevindingen. Lees meer

:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik toch een mannenhater?’ 6

Kijkend naar kunst van mannen: ‘Ben ik dan toch een mannenhater?’

Puck Lingbeek's vader stelt dat haar boosheid richting mannen haar interpretaties van kunst beïnvloedt. Puck is het daar niet mee eens, maar het zet het haar wel aan het denken. Lees meer

Column: Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Het glas wijn waar ik zin in heb bestaat niet

Twee jaar geleden vroeg Eva nog aan een collega waarom ze niet dronk. Inmiddels laat ook zij de alcohol links liggen en is ze zelf degene die wordt bevraagd. Lees meer

(Ont)hechting

(Ont)hechting

Als Aisha op proef intrekt bij haar geliefde en haar eigen gekoesterde plek achterlaat, is het net het alsof ze een onvaste vorm aanneemt. Lees meer

Voesten

Voesten

"Misschien is dat man zijn hier: hetzelfde bewegen als de anderen." Voesten van Werner de Valk is een kort verhaal over een eiland met een duistere traditie en over het moeten bewijzen van mannelijkheid. Lees meer

Muze

Muze

Loren Snel schreef een roman over hoe samen te zijn met een ander en intussen trouw te blijven aan jezelf. Haar debuut verschijnt 25 oktober bij uitgeverij Prometheus. Hier lees je een voorpublicatie. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Jari

Jari

Dave Boomkens schreef een verhaal over troosteloosheid, onmacht en opgroeien. Over hoe je in een treurig flatgebouw, tussen de nieuwsprogrammering en sportwedstrijden door, een vriend kunt vinden en verliezen. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Hypnose

Op een dag breng ik alle wereldleiders onder hypnose

Een betere wereld begint bij een andere gedachte en daarom besluit Marthe van Bronkhorst hypnotiseur te worden. Lees meer

Column 1

Je opnemen in mijn testament

Een lugubere ontdekking tijdens een boswandeling doet Eva nadenken over wat we achterlaten voor onze nabestaanden als we overlijden. Lees meer

Geef de dag een naam

Geef de dag een naam

Op een hete zomerdag wordt Felipe zwetend wakker. Deze dag, die heet en broeierig is, brengt hem uit evenwicht, tot hij uiteindelijk doet wat hij gezworen had nooit te doen: hij begint te drinken. Een fragment uit de afstudeernovelle van Tiemen Hageman over het verleden proberen los te laten, het leven ruimte geven en adolescent worden. Lees meer

Aaah, het launchfeest!

Aaah, het launchfeest!

Na de lancering van ons derde papieren tijdschrift willen we onze lezers, schrijvers en makers graag uitnodigen om dit grote succes samen met Hard//hoofd te vieren op 26 oktober in Amsterdam. Lees meer

Tussen de randen van een aquarium

Tussen de randen van een aquarium

Wie ben je als je alles kunt zijn? In het fragmentarische afstudeerwerk van Ettie Edens veranderen mensen onder andere in een hoopje, een steen, een natuurkundedocent, water, iemand die limonade drinkt en een lantaarnpaal. Lees meer

Automatische concepten 71

We hebben een probleem met de derde helft

Een voetbalwedstrijd stopt officieel misschien op het veld, maar Marthe van Bronkhorst merkt in de trein dat het slinkse spel doorgaat. Lees meer

Mycelium

Mycelium

Wat als schimmelsporen zich met iedere adem dieper in je longen graven? Met ‘Mycelium’ won Olga Ponjee de juryprijs van Het Rode Oor 2023, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer