Ook na zijn dood heeft de legendarische regisseur de touwtjes in handen." /> Ook na zijn dood heeft de legendarische regisseur de touwtjes in handen." />
Asset 14

Mr. Kubrick's not here

Over Stanley Kubrick doen vele mythen de ronde. Bijvoorbeeld dat hij toeristen vermoordde, of dat hij NASA had geholpen Neil Armstrongs maanlanding in scène te zetten. Kelli bezoekt een tentoonstelling over het werk van de overleden meester, en concludeert dat Kubrick tussen al die prachtige films zelf de grote afwezige is.

Christiane Kubrick is een vrouw met fijne gelaatstrekken en ovale brillenglazen die ze halverwege de neus draagt. Haar lange donkere haar, grijs op de slapen, heeft ze opgestoken met een lint. De kraag van haar groen en aubergine gestreepte jurk staat op, om haar nek draagt ze een grote blauwe hanger. Ze ziet er, met haar tachtig jaar, nog goed uit. Ze leunt een beetje achterover in haar stoel en vertelt over haar man, Stanley Kubrick, de meestercineast die klassiekers maakte als 2001: A Space Odyssey en A Clockwork Orange. Haar tijd met ‘Stanley’ beschrijft ze als "the great adventure of my life". Toen hij in 1999 overleed, liet hij een gigantisch archief achter, en ze had geen idee wat ze daarmee aanmoest: "Paper goes yellow so quickly and Stanley was so very dead." De oplossing kwam van het Deutsches Filmmuseum, dat voorstelde er een reizende tentoonstelling van te maken.

Die tentoonstelling is nu te zien in Eye en omvat alle films die hij maakte, behalve Fear and Desire, zijn eerste. Helemaal geen slecht werk, zeggen degenen die hem wel hebben gezien, maar Kubrick haatte de oorlogsfilm en wilde niet dat iemand hem ooit nog zag. (Helaas voor Kubrick is Fear and Desire integraal te bekijken op Youtube, in acht delen, met Italiaanse ondertiteling.) Dat de film niet is opgenomen in de tentoonstelling geeft blijk van groot respect voor de wensen van de dode regisseur. Maar het is ook tekenend voor het karakter van de expo, die gaat over zijn genie en over zijn vakmanschap, niet over zijn persoonlijkheid of zijn imperfecties – waarschijnlijk juist door de nauwe betrokkenheid van Kubricks weduwe en zwager. Dat een onderzoeker voor de samenstelling van de tentoonstelling weken op het landgoed van de Kubricks heeft gewoond, zo dicht bij hun privéleven, heeft niet mogen baten.

Kubrick lijkt zo zelfs na zijn dood de touwtjes in handen te hebben, en dat past goed bij het beeld van neuroticus dat hardnekkig aan hem kleeft. Christiane spreekt van "zogenaamd perfectionisme", maar die publieke vooronderstelling is niet uit de lucht komen vallen. Uit de tentoonstelling blijkt op zijn minst dat hij extreem georganiseerd was. Filmmaken is een hell of a job, en talloze ingewikkelde schema’s tonen dat Kubrick vanaf zijn vroege films iedere scène tot in de allerkleinste puntjes voorbereidde. Er zal geen soldaat op de verkeerde plek hebben gestaan in Paths of Glory (1957) en geen paspop in Killer’s Kiss (1955). Kubrick had een afkeer van middelmatigheid en de neiging veel te twijfelen. Het voorwerk van Kubricks films duurde jaren, soms decennia. Sommige films kwamen deze fase zelfs nooit voorbij, met Napoleon als legendarisch voorbeeld. Een houten archiefkastje waarin hij met gelabelde kaartjes de chronologie van gebeurtenissen in Napoleons leven heeft georganiseerd, is slechts het puntje van Kubricks Napoleon-ijsberg, die ook nog 18 duizend plaatjes en vijhonderd boeken omvat.

Toch gunden de grote studio’s hem de tijd die hij nodig had, en een goed budget. Zijn films brachten minder op dan die van tijdgenoten als Martin Scorsese, Francis Ford Coppola en Steven Spielberg – de zogeheten movie brats – maar trokken hoe dan ook altijd de aandacht. Alleen al de mannenhand die de nagels van die poezelige meisjestenen lakken in het openingsshot van Lolita – en toen moest de scène met het minderjarige meisje in bikini nog komen (we spreken 1962). Met 2001 stelde Kubrick een voor die tijd waanzinnige technische standaard, die ons alleen kan doen speculeren wat hij met hedendaagse HD- en 3D-technieken voor elkaar zou hebben gekregen. En wie kan er na het zien van A Clockwork Orange de muziek van Ludwig Von nog luchten? Kubrick vergaarde zo niet alleen een grote fanschare, maar ook de bewondering van collega’s. Op de tentoonstelling zien we regisseurs als Woody Allen en Scorsese uitgebreid hun lof tuiten.

Zijn films leidden ook tot mythes rond zijn persoon, soms op het belachelijke af. Zo zouden de Kubricks met een eigen helicopter hun gewassen hebben besproeid met insecticide, gemotiveerd door een paranoïde angst voor ziektes (hallo, Brigadier General Jack D. Ripper), en zou Stanley Kubrick toeristen hebben vermoord. Veel speculatie was er ook over een betrokkenheid van Kubrick bij maken van een film van een Amerikaanse maanlanding, voor het geval die van Neil Armstrong niet zou lukken.

Dit soort mythes zullen ongetwijfeld zijn gevoed door het teruggetrokken bestaan dat de cineast leidde. In tegenstelling tot de movie brats woonde hij in Engeland, negenduizend kilometer van Hollywood vandaan. Hij leed aan reisangst en had weinig op met bezoek. Zo deed hij eens zelf de deur open toen er werd aangebeld, keek de bezoeker aan en zei: "Mr. Kubrick is not here." Waarop de man die aanbelde weer vertrok. "Stanley was very cagey", aldus mevrouw Kubrick.

Misschien dat juist die afstand Kubrick in staat stelde op zijn eigen wijze naar de wereld te kijken en zijn films naar eigen smaak te perfectioneren – tot Eyes Wide Shut aan toe, de seksuele thriller met Tom Cruise en Nicole Kidman, die hij een paar dagen voordat hij in zijn slaap stierf afmonteerde. Bepaald geen lieveling van de critici, maar zo slecht als Kubrick zijn eerste speelfilm achtte, zo goed vond hij zijn laatste: volgens hemzelf de beste die hij ooit maakte.

Het kan natuurlijk evengoed zijn dat Kubrick, afgezien van zijn organisatiedrang, best wel saai was en op zijn Engelse landgoed een eentonig leven leidde. Zoals de hoofdpersonages in Eyes Wide Shut fantaseren over, flirten met en schampen langs extravagante seksuele uitstapjes, maar uiteindelijk die grens niet overgaan en alleen met elkaar het bed induiken. Zoals Hal in 2001 uiteindelijk gewoon een computer blijkt die je uit kan zetten. Dat de mythes rond Kubrick, kortom, net zo vergezocht zijn als de ideeën van Jack D. Ripper. Het zou zomaar kunnen. Door de tentoonstelling komen we daarover in ieder geval niets te weten. Want meneer Kubrick, die is daar niet.

Mail

Kelli van der Waals

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

:Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Hard//hoofd organiseert op 25 mei de eerste schrijfworkshop! Tijdens deze middag zul je onder begeleiding van Selm Merel Wenselaers, Marthe van Bronkhorst en Jochum Veenstra de tijd krijgen om met elkaar in gesprek te gaan en aan een tekst over mannelijkheid te werken. Aanmelden kan tot en met 22 april. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Auto Draft 5

Verpopping

Wanneer een rups zich in de sombere wintermaanden in haar keukenraam nestelt, koestert de hoofdpersoon in dit verhaal van Esther De Soomer voor het eerst weer gevoelens van liefde en tederheid. Lees meer

Begraaf me, alsjeblieft! Een ode aan het beestje

Begraaf me, alsjeblieft! Een ode aan het beestje

Juul Kruse introduceert de Beestjesweken. Van 16 tot 29 maart zullen alle artikelen die we op Hard//hoofd publiceren gaan over kleine kruipers, slijmerige sluipers en gladde glibberaars. Juul vertelt waar diens fascinatie met beestjes begon en waarom die begraven wil worden na diens dood. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer