De afgelopen tijd zijn er in mijn omgeving twee personen met behulp van een klein morfinezetje de dood ingegleden. Aan het eind van een tergend pijnlijk en uitzichtloos leven kan het de uitkomst bieden. Het verlost de lijdende niet alleen van de pijn en zorgen, maar het omzeilt ook de euthanasie-rompslomp. Zeker in landen die niet zo’n liberale wetgeving hebben als het onze kan morfine voor zowel dokter als patiënt een goede oplossing zijn. Morfine geeft net dat duwtje over de rand van de eeuwigheid. Maar morfine is een pijnstiller, geen gif - hoe gaat dat ‘zetje’ dan precies in z’n werk?
Morfine werd rond 1800 in het Westen erg populair als pijnbestrijder en bij de behandeling van alcoholverslavingen – resultaat was uiteraard dat het object van de verslaving gewoon verlegd werd naar het nog veel verslavingsgevoeligere morfine. Pas aan het begin van de 19e eeuw werd het gebruik van het narcoticum aan wettelijke banden gelegd.
In de huidige geneeskunde wordt morfine nog steeds gezien als de gouden standaard der narcotische pijnstillers. Morfine, geëxtraheerd uit de papaverplant, is een opiaat en lijkt op de lichaamseigen stof endorfine. Beiden hebben een pijnstillende werking en veroorzaken slaperigheid en een gelukzalig gevoel. Morfine onderdrukt de werking van het centrale zenuwstelsel en verlaagt het bewustzijn - het is een sedatie-middel. Als de symptomen voor de patiënt ondraaglijk zijn en niet meer behandeld kunnen worden, is de enige manier om ze te verminderen de gewaarwording ervan te hinderen. Met een verlaagd bewustzijn wordt de pijn immers minder pijnlijk en de angst minder angstig.
Bij diepe sedatie is communicatie niet meer mogelijk – het terugdraaien van het bewustzijn heeft de patiënt dan in een kunstmatige slaap gebracht. In het lichaam onderdrukt morfine ook andere processen van het zenuwstelsel, zoals de ademhaling en spierfunctie. Normaal gesproken blijft een lichaam dat, in de juiste dosis, morfine toegediend krijgt genoeg prikkels uitsturen om zijn vitale functies gaande te houden. Wanneer het lichaam echter al enorm verzwakt is en eigenlijk al op het randje der dood balanceert kan morfine de nog miniem afgegeven prikkels stilleggen. Geleidelijk aan wordt de functie van het lichaam minder en uiteindelijk stopt het hart. Een echt inslaapmiddel dus.
De dood die dan gestorven wordt is natuurlijk – in tegenstelling tot bij euthanasie, waarbij bewust een dodelijke dosis van een bepaalde stof wordt toegediend. Het doel van morfine is in principe niet de dood maar verlichting van het lijden. Uit de praktijk blijkt echter dat morfine-toediening in zo’n 20 procent een situatie betreft waarbij terminaal zieke mensen ontzien worden van de laatste paar dagen lijdensvol leven. Daar zijn uiteraard weer veel angstige reacties door opgeroepen – artsen zouden met behulp van morfine clandestien de wetgeving omzeilen en onnodig levens beëindigen. Maar wie geconfronteerd wordt met een stervende die bovendien onnoemelijk lijdt, kan hem toch moeilijk dat laatste rustmiddel ontzeggen. Met een plezierig gevoel en een pijnloos lichaam onbewust de dood tegemoet glijden, dat gun je toch iedereen?
