Asset 14

Leer gewoon de regeltjes, luilakken

Leer gewoon de regeltjes, luilakken

Voor een maatschappij geobsedeerd door het geschreven woord is dyslexie een handicap. Zelfs in je liefdesleven spelen spelfouten een belangrijke rol. Maar de focus op tekst zou niet bepalend moeten zijn, stelt Vivian Mac Gillavry. Dyslexie is geen tekortkoming, maar letterlijk een andere manier van kijken.

Het is vrijdagmiddag en ik zit achter mijn laptop. Er klinkt een geluidje van een inkomend e-mailbericht. Het is de nieuwsbrief van de Quest. Hoewel ik doorgaans hun weetjes wel vermakelijk vind, maakt de titel van de nieuwsbrief mij dit keer direct chagrijnig: ‘Spelfout in je cv: zeg maar dag tegen de baan’

Steeds vaker hoor ik mensen klagen over het feit dat jongeren tegenwoordig niet goed kunnen spellen. Dat het een serieuze aangelegenheid blijkt te zijn voor velen, viel mij al op nadat bekend werd dat de grootste afknapper in online daten het maken van spelfouten is. Als dyslect voelde ik me natuurlijk aangesproken en schreef daar een stuk over voor Brainwash. Ik pleitte toentertijd voor iets meer coulance voor mensen die spelfouten maken. 

Onlangs nodigde de NRC haar lezers uit om mee te doen met een enquête over de vraag ‘Moeten de dt-regels afgeschaft worden?’ Een kleine greep uit de reacties van lezers onder deze Instagram-post laat mij zien dat coulance voor spelfouten helaas nog steeds ver te zoeken is:

‘Leer gewoon de regeltjes, luilakken.’ 

‘Gewoon je best doen op school kiddos. Het is niet zo moeilijk.’

‘Dus om de domme mensen (dyslexie daargelaten, maar mensen grijpen ook steeds meer naar dat excuus) tegemoet te komen, moeten we maar regels afschaffen? Gaat toch heen! En als je het echt niet weet: je hebt een wereld aan informatie in je handen. Zoek het op, gooi er een spellingscheck overheen, doe IETS! Als je niet fatsoenlijk Nederlands kan praten/typen, is echt een afknapper [sic].’      

Ik mag mijzelf blijkbaar gelukkig prijzen met het ‘excuus’ dyslectisch te zijn. Maar dan nog steeds is het soms best moeilijk meekomen in een wereld die zo hard oordeelt op taal. Dat oordelen begint al bij het voorlezen in de klas. Zo werden we bij mij op de basisschool uit de klas gehaald om woordrijtjes voor te lezen binnen een bepaalde tijd. Dit wilde je zo foutloos mogelijk doen en ondertussen zo ver mogelijk komen. Niet alleen werd je daarop beoordeeld door de docenten, ook de leerlingen onderling vroegen elkaar tot welk woord je was gekomen en maakte daar een wedstrijd van.

Het was daarom een verademing toen ik na een aantal testen te horen kreeg dat ik dyslexie had. Ik had eindelijk een verklaring voor wat voorheen werd gezien als lui of dom.      

Begrijp me niet verkeerd, ik ben niet tegen spellingsregels. Natuurlijk is taal een belangrijk vak op school. Ik vind ook niet dat we dt-regels per se moeten afschaffen. Wat mij dwarszit is de mate waarin mensen die taalfouten maken gezien worden als minder intelligent. 

Intelligentie valt alleen niet te meten aan foutloos spellen. Zijn er inmiddels niet tal van redenen naast dyslexie aan te wijzen waarom intelligente mensen niet goed kunnen spellen? Bijvoorbeeld onvoldoende kwaliteit van het onderwijs, ouders met een migratieachtergrond die niet kunnen helpen bij huiswerk, onvoldoende financiële middelen voor bijles, een lastige thuissituatie die afleid van school, of misschien gewoon omdat sommige mensen meer talent hebben voor andere vakken dan taal. 

Als deze mensen in een sollicitatiebrief een spelfout maken, is het dan werkelijk zo moeilijk daar overheen te kijken? Het is bekend dat het aangetaste gevoel van eigenwaarde ervoor kan zorgen dat kinderen met dyslexie meer kans hebben op het ontwikkelen van faalangst, schroom hebben om een vervolgopleiding te beginnen of moeite hebben met aansluiting vinden door verminderde sociale acceptatie.

Ik kan me dan ook voorstellen dat veel mensen afschrikken bij het lezen van de vacature-teksten waarin vrijwel standaard wordt vermeld dat het een vereiste is om de Nederlandse taal in woord en schrift perfect te beheersen. Dat deed het bij mij in ieder geval wel. Wanneer ik dan toch een sollicitatiebrief verstuurde, liet ik deze dus zorgvuldig controleren op spelfouten door familieleden die wél foutloos kunnen spellen. Een vorm van bedrog waarbij ik mij altijd dusdanig opgelaten voelde dat ik, wanneer ik werd uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek, steevast aan het einde van het gesprek half beschaamd melde dat ik wel dyslectisch ben. 

Het schamen voor mijn dyslexie achtervolgt mij inmiddels al een tijdje. Vroeger vooral bij voorleesbeurten in de klas, als ik in tijdnood kwam met opdrachten of wanneer ik mijn schrift terugkreeg vol met rode kruizen en verbeteringen. Tegenwoordig voel ik het bij het notuleren van vergaderingen of het schrijven van een mail of een stuk. En om eerlijk te zijn: ik ben er wel klaar mee. Dat ik mij moet verexcuseren voor mijn spelling of mijn teksten moet laten controleren zodat ze correct genoeg zijn voor de door grammatica geobsedeerde wereld waarin we leven.                          

Gelukkig ben ikzelf inmiddels op een leeftijd waarbij ik steeds meer een plek heb gecreëerd waarbij er rekening wordt gehouden met mijn dyslexie. Zo maak ik bijvoorbeeld gebruik van de redacteuren van Hard//hoofd die zonder klagen al mijn dt-fouten verbeteren. Maar zelfs dan voel ik me eventjes opgelaten om een tekst aan te leveren waarvan ik vermoed dat ik vast weer een ‘domme’ fout heb gemaakt. 

Dat ik niet de enige dyslect ben die zich onzeker voelt, blijkt uit de e-mailhandtekeningen van een aantal dyslectici in mijn omgeving. Zij geven daarin aan dat zij dyslectisch zijn en hun e-mails wellicht spelfouten kunnen bevatten. We zijn dus gewend geraakt aan het uitleggen en vermelden van dyslexie als een handicap terwijl we eigenlijk zouden moeten focussen op de positieve kanten die dyslexie met zich mee kan brengen. Onderzoek wijst aan dat dyslexie vaak samenhangt met [betere perifere visie, wat bijdraagt aan creativiteit, probleemoplossend vermogen, goed overzicht hebben en sterkte ruimtelijke vaardigheden]. Dyslexie komt relatief vaak voor onder kunstenaars, uitvinders en ondernemers.

Het hebben van dyslexie is dus eigenlijk het hebben van een andere manier van denken. Daarbij horen soms wat spelfouten maar ook veel positieve eigenschappen.

Ik hoop dat we collectief iets minder krampachtig kunnen doen over slechte spelling. Let eens op wat iemand wél kan, lees eens over de spelfouten heen. Als dat nou echt met heel veel moeite gaat, ga dan eens bij jezelf na waarom een spelfout een grotere afknapper is dan bijvoorbeeld een onvriendelijk, rigide of verbitterd persoon zijn.

 

N.B. De eindredacteur van deze tekst heeft op mijn verzoek mijn spelfouten niet verbetert. Dank aan alle lezers die niet halverwege zijn afgeknapt op hier en daar een verkeerde letter.

Beeld: Xavi via Flickr.

Mail

Vivian Mac Gillavry (zij/haar) is antropoloog, beeldend kunstenaar en dyslect. Ze verwondert zich graag over de mens en sociale constructen. Die verwondering uit zich in tekst, beeldend werk en beeld-taalcombinaties.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Vorige week schreef Jochum een brief aan Ettie over zijn ervaring met queer-zijn, biseksualiteit en identiteit tijdens zijn jeugd. In deze brief reageert Ettie met haar eigen ervaring en vraagt ze zich af of iedereen queer zou kunnen zijn. Lees meer

De schipperende kameleon: zomergast Van der Burg is sociaal voor de mensen, maar liberaal in het beleid

De schipperende kameleon: Zomergast Van der Burg is sociaal voor de mensen, maar liberaal in het beleid

Eric van der Burg was op bezoek bij Zomergasten. Marthe van Bronkhorst geeft in dit artikel haar scherpe analyse op de aflevering. Lees meer

Briefwisseling Ettie en Jochum - Brief 2

Wie wil nou een slachtoffer zijn?

Jochum ontving een brief van Ettie over zijn nooit-verstuurde brief aan zijn jeugdliefde. Ettie vindt dat Jochum de vrijheid van de queeridenteit niet goed beschrijft. Hij besluit Ettie een brief terug te sturen en op haar kritiek in te gaan. Lees meer

Briefwisseling Ettie en Jochum - brief 1

Het privilege van lesbisch-zijn

Een nooit verstuurde brief die door Jochum Veenstra op Hard//Hoofd gepubliceerd werd, begon een eigen leven te krijgen in het hoofd van Ettie, die niet zo goed wist wat ze ervan moest vinden en er toen maar over besloot te schrijven. Het resultaat is een niet-verstuurde brief die ze toch besloot op te sturen. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer