Asset 14

Donald Weber en het machtsspel

Donald Weber (Canada, 1973) leek niet direct voorbestemd voor de fotografie. Na een opleiding beeldhouwkunst aan de kunstacademie van Toronto trad hij in 1996 in dienst bij architect Rem Koolhaas. Maar na een paar jaar raakte Weber op de architectuur uitgekeken. Hij stortte zich toen volledig op een oude liefde: de fotojournalistiek. In 2012 won Weber de World Press Photo Award in de categorie Portretten. Voor zijn bekroonde boek Interrogations fotografeerde hij tal van politieverhoren in Oekraïne. Toch gaat het boek over meer dan dat land alleen. “Ik ben geïnteresseerd in de werking van macht en in bureaucratisch geweld.”

Hoe kwam u in Oekraïne terecht?
"In 2004 ging ik naar Oekraïne om de Oranje Revolutie te verslaan. Als journalist fotografeerde ik vooral protesterende mensenmassa’s met hun vlaggen. Maar in plaats van alleen maar op het nieuws te reageren, wilde ik snappen waarom die mensen daar stonden. In Kiev adviseerde iemand mij om eens in het oosten van het land te kijken. In de trein daar naartoe ontmoette ik een politieagent met wie ik contact behield. Jaren later kreeg ik via hem toegang tot de verhoorkamer waar ik de foto’s voor Interrogations maakte."

Waar gaat die serie over?
"Aanvankelijk wilde ik een algemene reportage maken over het Oekraïne van na de Sovjet-Unie. Maar geleidelijk werd het steeds meer een conceptueel project over wat ik ‘bureaucratisch geweld’ zou willen noemen. In de politieverhoren die ik fotografeerde zit dat geweld in de wisselwerking tussen ondervrager en ondervraagde. Maar hetzelfde mechanisme treedt op wanneer je over straat loopt en een politieman ineens op je schouder tikt. Macht is dan een soort ritueel of theater. Het is het spel tussen wie die macht wel en niet heeft."

Macht als rollenspel?
"Rusland en Oekraïne kennen een erg hiërarchische criminaliteitscultuur, met daarin een romantische rol voor de dief. Een soort Robin Hood die strijdt voor zijn zaak. De man op straat en ook de politie voelen een zeker respect voor de dief. Als je opgepakt bent en je speelt het spel mee, doet de politie het rustig aan. Maar sommige verdachten zeggen fuck you, praten in slang of verzetten zich. Dan loopt het mis. Degenen die het spel niet volgens de regels speelden zien er op mijn foto’s gekwelder uit dan anderen: ze huilen, hebben een geweer tegen het hoofd."

Donald Weber, Interrogations (Schilt Publishers, Amsterdam, 2011)

Is macht in Rusland of Oekraïne iets anders dan in het Westen?
"Eerst dacht ik van wel. Maar terug in Canada begon net de beruchte zedenzaak tegen Russell Williams, een hoge militair die inmiddels is veroordeeld voor moord en verkrachting. Op tv zag ik beelden van zijn ondervraging. Er stond een tafel en een stoel in de verhoorkamer, net als in Oekraïne. Daar was het me opgevallen dat er altijd iets met die stoel gebeurt. De agent zet voor het verhoor bijvoorbeeld een tas op de stoel. 'Ga zitten', zegt de agent dan tegen de verdachte. Zodra de verdachte de tas verplaatst, wordt de politieman boos: 'Waarom haal je die tas weg?'. Zo begint het machtsspel.

In Canada gebeurde exact hetzelfde. Ook de manier van praten was hetzelfde: soms vriendelijk, soms intimiderend. Het enige verschil is dat er in Canada minder fysiek geweld bij kwam kijken. Maar ik ben er van overtuigd dat ook in Canada klappen vallen bij een verhoor zonder camera."

Is het boek een aanklacht tegen de intimidatie van verdachten door de politie?
"Absoluut niet. Dat is ook waar ik de traditionele documentairefotografie losliet. Deze agenten zijn in hun wereld goede agenten. Ze doen wat hen gezegd wordt te doen. Ik kan niet zeggen of dat goed of fout is.

Ik ben vooral geïnteresseerd in autoritarisme; in macht en wat er gebeurt zodra mensen macht hebben.

Eigenlijk ben ik niet geïnteresseerd in de politie op zich. Ik ben vooral geïnteresseerd in autoritarisme; in macht en wat er gebeurt zodra mensen macht hebben. De politie is slechts een instrument van de macht. Tijdens dit project moest ik vaak denken aan wat Hannah Arendt 'de banaliteit van het kwaad' noemde; het besef dat staatsgeweld niet het werk is van een stel fanatici, maar van bureaucraten die zichzelf ondergeschikt maken aan de staat. Deze politiemannen zijn de hedendaagse Adolf Eichmanns: ze zijn onderdeeltjes van de bureaucratische machine. Maar kan je daarmee die machine in twijfel trekken? Echt niet, hoe graag we ook denken van wel."

Dus u sympathiseert niet met de ondervraagden, de slachtoffers?
"Ik weet niet of ik met ze sympathiseer. Misschien voel ik wel een vorm van empathie. Maar kijk, sommigen van hen waren gewoon schuldig. Dan heb je met de gevolgen te leven."

Donald Weber, Interrogations (Schilt Publishers, Amsterdam, 2011)

Hoe brengt u dit machtsspel in beeld?
"Aanvankelijk zocht ik naar het moment van de bekentenis. Naar het ‘ja’ of ‘nee’ van de ondervraagde. Maar gaandeweg ging het mij meer om de vraag hoe wij deze situatie als toeschouwers interpreteren. Het boek is denk ik verontrustend om te lezen omdat het zo intiem is. Die paar beelden waar ondervraagden met een geweer worden bedreigd hoefden er van mij eigenlijk niet eens in. De uitgever vond dat goed werken, maar ik denk dat de rest van de foto’s al gewelddadig genoeg is. Er zit een soort cyclische meedogenloosheid in deze serie. Steeds weer zien we bange, anonieme verdachten aan een tafel en voor een lelijk behangetje.

Wat mij zo tegenstaat aan de fotografie is dat ons altijd wordt verteld dat de fotograaf er niet is. Nee, de fotograaf is er altijd! In die verhoorcel ontstaat juist een driehoeksverhouding tussen het slachtoffer, de politieman en de observant. En die observant hoef ik als fotograaf niet eens te zijn. Dat kan jij ook zijn, als je naar de foto’s kijkt. Het boek trekt zo mijn eigen rol als fotograaf in twijfel, net als jouw rol als consument van beelden. Ik denk dat het werk zo is samengesteld dat iedereen het vanuit zijn eigen perspectief kan zien. De kijker mag daarbij verdwaald raken."

Kritiek op het medium?
"Ik heb een probleem met de esthetiek in de fotografie. Esthetiek betrekt mensen op een heel oppervlakkige manier bij je werk: alleen op het niveau van schoonheid. Een mooie foto betekent nog niet dat je als fotograaf betrokken bent bij wat je fotografeert. Ik denk dat ik in Interrogations een aardige middenweg heb gevonden tussen esthetiek en betrokkenheid."

-

Guido van Eijck (1987) is historicus en freelance tekstschrijver. De foto's komen uit het boek Interrogations van Donald Weber. De auteursfoto is van Tino van den Berg / Autoexilio.

Mail

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Doorlaatbaar 1

Doorlaatbaar

Een jonge vrouw is mantelzorger voor haar moeder. Dit verhaal van Siska van Daele beschrijft de grens tussen hun binnen- en buitenwereld: binnen lijkt de tijd stil te staan, terwijl buiten alles doorraast. Lees meer

De inspraakavond

De inspraakavond

Om een progressief geluid te laten horen gaat Michiel Cox naar een inspraakavond over windmolens. Maar tijdens de bijeenkomst begint hij te twijfelen. Is dit inspraak? Lees meer

Lieselot 2

Winnaar Stoute Stift 2024

Ruben Topia won met zijn illustratie de Stoute Stift 2024, de illustratiewedstrijd die deBuren organiseert. Topia maakte een illustratie bij een erotische verhaal van Prins de Vos. Lees hier het juryrapport! Lees meer

Lieselot 1

bloedbanen

‘Jij bént geen lijf, je hébt er een,’ stelt de therapeut in het buurthuis. Kan de ik-persoon geholpen worden? Met ‘bloedbanen’ won Sandro van der Leeuw de juryprijs van Het Rode Oor 2024, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lieselot

Lieselot

Twee vrouwen in een verzorgingstehuis hebben een afspraakje - maar zal de ander wel komen? Met ‘Lieselot’ won Sanne Otten Het Rode Oor 2024, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Ondergang / Opkomst

Ondergang / Opkomst

Wat als Pangea opnieuw ontstaat en de wereld weer één land wordt? In haar beeldende gedichten fantaseert Sanne Lolkema over nieuwe en oude werelden, systemen en cirkels. Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

Dit kabinet is ziek - het heeft een ontstellend gebrek aan verbeelding

Dit kabinet is ziek: het heeft een ontstellend gebrek aan verbeelding

Marthe van Bronkhorst stelt dat het kabinet likkebaardend zou moeten trappelen om vernieuwende ideeën te presenteren, maar komt van een koude kermis thuis. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

misschien is dat waarom ik een tussenvorm bleek - gedichten

Misschien is dat waarom ik een tussenvorm bleek - gedichten

De tedere poëzie van Hilde Onis meandert langs beeldhouwers, honden met mannen-angst en verse gedachtestreepjes, en mondt uit in een zee van beelden, waarin ook de vergankelijkheid niet ongezien blijft. 'dat het beest zich meteen op me wierp / zie ik als bewijsvoering / voor dat wat uitblijft' Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

Lief kutland // Lancering

Lief kutland // Lancering

Vier samen met Hard//hoofd de launch van ons nieuwste magazine! Samen met je favoriete makers pluizen we dit stipje op de aardbol uit. Lees meer

Elke gelijkenis met bestaande personen of gebeurtenissen berust op louter toeval of waanideeën

Elke gelijkenis met bestaande personen of gebeurtenissen berust op louter toeval of waanideeën

"Elke gelijkenis met bestaande personen of gebeurtenissen berust op louter toeval of waanideeën" is een driedelige reeks gedichten van Trijntje van de Wouw die op een humoristische manier zwaardere thema's aan weet te snijden. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

De ontkieming van een ruimte

De ontkieming van een ruimte

Hoewel de aandacht voor de oorlog in Oekraïne lijkt af te zwakken, blijft kunstenaar Rob Voerman onverminderd betrokken. Sophia Bustin vraagt zich af wat geëngageerde kunstenaars precies doen en betekenen voor de maatschappij en gaat daarom bij hem langs. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer