Asset 14

Instagrampoëzie

Instagrampoëzie

Is Instagrampoëzie slechts een zelfhulptekst in een literair jasje? Neerlandica Else Boer volgt verschillende dichtende Instagrammers. In dit essay onderzoekt ze hoe ze hun werk moet lezen.

Op Instagram verschijnen er regelmatig gedichten in mijn feed. Of nou ja, gedichten - het lijken eerder zelfhulpteksten in een literair jasje. Op het toilet scroll ik dagelijks door teksten als ‘where you are. / is not who you are. / - circumstances’ van Nayyirah Waheed, ‘speak only good things into existence’ van Alison Malee, of, van de bekendste Instagram poet Rupi Kaur: ‘our backs / tell stories / no books have / the spine to / carry / women of colour’. De manier waarop ik de teksten lees is op z’n zachts gezegd nogal ambivalent. Mijn ogen rollen soms bijna uit mijn oogkassen door de clichés die worden opgelepeld: houd van jezelf, accepteer je tekortkomingen, stop je twijfels niet weg. Tegelijkertijd is het natuurlijk mijn eigen schuld dat ik de Instagram poets voorgeschoteld krijg. Ik blijf immers scrollen, en waar je naar kijkt, is wat je krijgt. Ondanks mijn scepsis vind ik sommige gedichten namelijk best mooi, sterker nog: inspirerend. Want ja, ik wil inderdaad mijn tekortkomingen accepteren en me minder druk maken over onbelangrijke dingen. Een herinnering daaraan, vooral wanneer die mooi verwoord is, vind ik niet onprettig.

Ik ben niet de enige. De bundel Milk and honey van Rupi Kaur werd in een jaar tijd meer dan een miljoen keer verkocht. Misschien is Instagrampoezië een nieuw genre dat ik moet omarmen. Er bestaat immers geen ander platform dat jongeren zó enthousiast poëzie laat lezen.

Instagrampoëzie 1

https://www.instagram.com/p/BreSOlxn5_T/

Eerlijk en authentiek
De reden dat zoveel mensen de poëzie lezen, heeft niet zozeer te maken met een vernieuwend vocabulaire of een verrassende vorm van de gedichten – dingen die tijdens mijn studie Nederlands steevast werden uitgelicht. In plaats daarvan worden de gedichten gelezen om hun herkenbaarheid. Het taalgebruik is bijzonder eenvoudig. De vorm wordt vooral bepaald door enjambementen.
Wat me opvalt wanneer ik door de gedichten scroll, is dat het vaak gaat om een ‘waarheid’ die de auteur heeft ontdekt. Dat wordt bevestigd in de comments: die variëren van ‘beautiful’, naar ‘so true’, of ‘needed this reminder’. De waarde van de Instagrampoëzie ligt niet zozeer in poëtische vernieuwing, als wel in het benoemen van de persoonlijke ontdekkingen van de auteur. De voorwaarden voor een goed Instagramgedicht zijn eerlijkheid en authenticiteit – de lezer moet zich kunnen herkennen in het gedicht. Deze poëzievorm is toegankelijk, in onderwerpen én in taalgebruik.

Instagrampoëzie 2
https://www.instagram.com/p/Bw5BwR9HOk6/

Motivational quotes
Daar zit direct een probleem. Die voorwaarden, eerlijkheid en toegankelijkheid, gelden namelijk ook voor een ander genre: dat van de motivational quote. Het grootste verschil met deze quote van fitnessgoeroe Kayla Itsines lijkt het gebrek aan regelafbraak en de lettergrootte te zijn:

Instagrampoëzie 3
https://www.instagram.com/p/BwERS0uBj9d/

De meeste Instagramgedichten lezen precies als zo’n motiverende quote. Ze zijn herkenbaar, kort en krachtig, en niet al te verrassend. Dat spreekt niet per se voor de literaire kwaliteit van de gedichten zou je zeggen – tenzij de grenzen van ‘literaire kwaliteit’ opgerekt worden. En dat gebeurt door de Instagram poets in ieder geval, volgens Martha Sprackland, redacteur bij Poetry London. Zij meent dat de Instagramgedichten voor een verbreding van het begrip poëzie zorgen. De gedichten bestaan immers niet alleen op Instagram. Auteurs maken soms bezwaar tegen het label Instagrampoëzie en claimen dat het medium ‘het minst interessante’ aan hun teksten is. Elke succesvolle dichter brengt uiteindelijk het liefst een dichtbundel uit, zoals Kaur. Slogans, inspirational quotes – doordat de Instagram poets erop staan dat het poëzie is en het opnemen in hun bundels, verandert volgens Sprackland onze perceptie van poëzie. Instagrampoëzie zorgt voor meer inclusiviteit in het nogal gesloten literaire wereldje.

De ivoren toren uit
Tijdens mijn studie moest ik regelmatig gedichten interpreteren op een manier die meer op ontleden dan op lezen leek. Herkenbaarheid en authenticiteit waren daarbij niet erg belangrijk. Als lezer moest je werken om het gedicht te begrijpen. De beloning daarvoor was begrip, en als je een beetje je best deed, een glimp van iets hogers – een transcendente ervaring misschien, maar dan had je echt geluk gehad.
Toegankelijk was het allemaal niet. Sterker nog, ik voelde me regelmatig geïntimideerd door de lastige gedichten. Poëzie was blijkbaar niet per se voor mij.
Daar is bij de Instagram poets geen sprake meer van. Poëzie is juist iets begrijpelijks, iets van iedereen. Van intimidatie is bij de Instagrampoëzie geen sprake meer: begrijp je het niet, dan scroll je door en dan komt er vast iets voorbij dat je wel aanspreekt. Zo vormen de gedichten een soort gateway poetry: een manier om ‘gewone lezers’ kennis te laten maken met een kunstvorm die ze anders misschien links zouden laten liggen.

Instagrampoëzie 4
https://www.instagram.com/p/BwbNqjoAbSB/

Daarnaast zorgen de Instagram poets voor democratisering van de poëzie: iedereen kan immers een gedicht plaatsen. Wat waardevol is wordt niet meer bepaald door redacteuren, maar door de lezers zelf. Zo kan een onbekende dichter duizenden volgers op Instagram hebben. Die inclusiviteit zorgt ook voor meer diversiteit binnen de poëzie: opvallend veel Instagram poets zijn gekleurde vrouwen, een groep die binnen de traditionele poëzie geen grote rol speelt.
Kortom, Instagramgedichten democratiseren de literaire wereld en kunnen een opstapje bieden naar ingewikkelder werk. What’s not to love?

Niet voor critici
Genoeg, volgens redacteur Rebecca Watts van het poëzietijdschrift PN Review. Zij hekelt in het artikel ‘The Cult of the Noble Amateur’ het idee dat de literaire waarde van een gedicht bepaald wordt door het aantal volgers dat de dichter heeft. De formuleringen zijn volgens Watts regelmatig onzorgvuldig en ‘eerlijkheid’ vindt ze een problematisch begrip voor de esthetische waarde van een gedicht. Poëzie is kunst, volgens Watts, maar Instagrampoëzie wordt niet gemaakt door dichters maar door persoonlijkheden. Het is onmogelijk om die dagboekfragmenten op literaire waarde te beoordelen.
Volgens Sprackland is dat ook niet de bedoeling. Instagramgedichten zijn niet voor de critici, maar voor de lezers. Het is een nieuw genre, waar de critici volgens haar niets te zoeken hebben. (Dat vind ik dan weer komisch: een nieuw, inclusief genre, waar de critici als enige groep worden buitengesloten.)
Volgens Watts is het probleem niet dat critici worden buitengesloten, maar dat niemand in de literaire wereld meer kritiek durft te leveren. De poëzieredacteuren zelf zijn doodsbang voor het beeld van de ivoren toren. Ze zouden de Instagrampoëzie nooit durven bekritiseren uit angst om als ouderwets en bekrompen te worden gezien.
Kritiek komt ook uit andere hoeken, zij het wat milder. Kaur wordt regelmatig (vrij hilarisch) gepersifleerd:

Instagrampoëzie 5
https://twitter.com/christomgoodwin/status/892178431651270656?lang=en

De eenvoud van de gedichten maakt ze ideale onderwerpen voor memes en parodieën. En wie zegt dat dát dan ook weer geen poëzie is?

Misschien kan ik de gedichten dus het beste lezen als een nieuw genre, zoals Sprackland betoogt. Hoewel ik me, net als Watts, soms druk maak over de opgelepelde clichés (om de twee gedichten wordt ‘water’ als metafoor gebruikt), kan ik direct weer doorscrollen om iets te zoeken wat me wel aanspreekt. Of waar ik gewoon een beetje lol mee kan hebben. Want:

Instagram poetry
is here
to
stay
- EB

Mail

Else Boer schrijft korte verhalen, artikelen en essays. Haar debuutroman Ik wacht hier verschijnt in 2021.

Wouter Andeweg is fotograaf en onderzoekt hoe wij in onze zelfgemaakte wereld opzoek zijn naar organische vormen, onnatuurlijke materialen en de invloed van natuurlijk licht.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven

Steun de makers van de toekomst

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe makers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een scherpe en eigenzinnige stem kunnen ontwikkelen als zij niet worden verleid tot clickbait en sensatie: die vrijheid vormt de basis voor originele verbeelding en nieuwe verhalen.

Steun ons

  • Jochum VeenstraHoofdredacteur
  • Mark de BoorderUitgever
Lees meer
het laatste
Komiek schreeuwt tegen wolk

Komiek schreeuwt tegen wolk

Of je vertelt de waarheid, bent grappig en wordt vervolgens gecanceld, óf je bent ‘politiek correct’ en daarmee helemaal niet meer grappig. Daar wil Jihane Chaara het even over hebben. Lees meer

illustratie van een meisje in een tent waarin ze leest en veel spullen om zich heen heeft staan, in contrast met de paarse lucht buiten

De magen zagen bleek in dit licht

'Ik heb een onstilbare behoefte mensen van hier te ontmoeten / op zoek naar een bewoonbare waarheid.' De gedichten van Angelika Geronymaki worden bevolkt door bietjes, bralhonden en bulderende koeien: lijfelijke poëzie die je voelt en proeft. Lees meer

Illustratie van twee bomen. De bomen zijn wit en kaal, en je ziet hun wortels en takken voor een achtergrond van een groene en paarse gradiënt.

Van bladeren tot wortels: liefhebben zonder te verliezen

Hoeveel van jezelf lever je, dan wel niet onbewust, in om samen te kunnen zijn met een geliefde? Stefanie Gordin onderzocht wat Rainer Maria Rilke, Herman Hesse en bell hooks hebben geschreven over deze dynamiek. Ze probeert een antwoord te vinden op de vraag: Wat ging er mis in haar vorige relatie, waar ze juist zo duidelijk hadden afgesproken elkaar niet te verstikken? Lees meer

Illustratie van een vrouw die een deur opent en daarachter een wereld van verschillende kleuren ziet

Rust Roest

Met dit verhaal waarin surrealisme en de werkelijkheid op een poëtische manier in elkaar overlopen, won Chris Kok de Debutantenschrijfwedstrijd van Editio. Lees meer

Kamer aan zee

Kamer aan zee

Twee mensen ontmoeten elkaar: de een werkt in een hotel en de ander wordt niet vaak tegengesproken. Wat volgt zijn een strandopgang, cocktails en een gedeelde sigaret. Lees meer

Met welke zin begin ik de laatste zinnen?

Met welke zin begin ik de laatste zinnen?

Vivian Mac Gillavry schreef een reeks korte verhalen over de vragen waarmee we achterblijven vlak na de dood van een dierbare, van 'Wanneer besloot hij dat hij gecremeerd wilde worden?' tot 'Welke schoenen zijn gepast voor de uitvaart?'. Lees meer

Mijn buurjongen 1

Mijn buurjongen

"In hun vriendschap waren ze onaantastbaar, als een groep soldaten voor een veldslag." Een kwetsbaar kort verhaal van Lars Meijer waarin tractors worden opgegeten, kleedkamers vol stoom hangen en geheimen worden ontdekt. Lees meer

Een ongelukje in Niemandsland 3

Een ongelukje in Niemandsland

Hoe weet je of dat wat je kiest het juiste is? Een kort verhaal van Stefanie Gordin over liefde, zwangerschap en autonomie. Lees meer

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

De slag om Lützerath: beeldvorming over solidariteit en geweld

Er is jarenlang gestreden, maar onlangs werd bruinkooldorp Lützerath hardhandig door de Duitse politie ontruimd. Een gesprek over representatie, politiegeweld en de kernboodschap van ‘Lützi Lebt'. Lees meer

Rode sloffen

Rode sloffen

Soms begint het afscheid nemen al voordat het verlies er is. Een kort verhaal van Werner de Valk over het afscheid nemen, het gesprek daarover aangaan, en wat te doen met alles dat achterblijft. Lees meer

Meander (maar ook weer wel)

Meander (maar ook weer wel)

In het park achter het huis van haar ouders staat een plakkaatje met een gedicht van Marte Hoogenboom, dat ze schreef toen ze nog anders heette. Zo nu en dan gaat ze erlangs om het te herlezen, maar of ze er ooit écht naar terug kan? Lees meer

Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel?

Over racistisch politiegeweld zing je geen aria’s – of wel?

Het publiek bij de allerlaatste voorstelling van Blue, over racistisch politiegeweld, hoefde niet verteld te worden hoe hyperactueel de voorstelling was die ze zagen. Lees meer

Afscheidsrede: ‘Hard//hoofd is een vrije ruimte, niet een vrije markt’

‘Hard//hoofd is een vrije ruimte, geen vrije markt’

Marte Hoogenboom blikt terug op haar tijd als hoofdredacteur van Hard//hoofd. Na tweeënhalf jaar dienst vraagt ze zich nog steeds af wat Hard//hoofd eigenlijk is. Lees meer

Van 0-en en 1-en of: waarom ik me eindelijk programmeur durf te noemen

Van 0'en naar 1'en, of: waarom ik me eindelijk programmeur durf te noemen

Als schrijver die 'iets' met computers doet, krijgt Marten Hoekstra vaak de vraag wat dat werk precies inhoudt. In dit essay onderbouwt hij de kracht achter dit ambacht. Lees meer

Nieuws in beeld: De macht van het volk

De macht van het volk

De beelden die uit Iran naar buiten komen zijn schaars. Dat raakt illustrator Pirmin Rengers, die een wereld gewend is waarin media volledig worden gedomineerd door beeld. Lees meer

Stemvorken

Stemvorken

Hoe onderzoek je lesbische aantrekking als je eerste kennismaking daarmee porno is, gericht op een mannelijke fantasie? Met ‘Stemvorken’ won Leonore Spee Het Rode Oor 2022, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Ongewerveld

Ongewerveld

Kan erotiek ook schuilen in pijn, verdriet en kwetsbaarheid? Met ‘Ongewerveld’ won Jori(k) Amit Galama de juryprijs van Het Rode Oor 2022, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

De bomen in Roemenië zijn ook vaderloos 2

De bomen in Roemenië zijn ook vaderloos

'ik miste collectieve haast / treinen waar de airco nooit gewerkt heeft / de eenheid die in eenzaamheid zit'. In gedichten die geuren naar 'oostblokstank' onderzoekt Francesca Birlogeanu vervreemding en verdwenen vaders. Lees meer

Hard//talk: Evita 3.0 1

Evita 3.0

De voormalige Argentijnse president Cristina Fernández de Kirchner overleeft een aanslag op haar leven, maar een twaalfjarige gevangenisstraf vanwege corruptie hangt boven haar hoofd. Lees meer

In ieder geval bleven we stuurloos 3/3: Métro

In ieder geval bleven we stuurloos - Métro

Zelfs de sterkste vriendschappen leden aan betonrot. Vrienden verjaren hier als sprinkhanen, hele groepen ontstonden en verdwenen in enkele seizoenen. Lees meer

Steun de makers van de toekomst. Sluit je aan bij Hard//hoofd!

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe kunstenaars en schrijvers. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Wij zijn al meer dan twaalf jaar bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Onze kunstverzamelaars maken dit mogelijk. Sluit je nu aan en ontvang jaarlijks gesigneerde kunstwerken van veelbelovende kunstenaars én je eigen Hard//hoofd-tasje. Veel verzamelplezier!

Steun en verzamel