Wie leest er tegenwoordig nog een horoscoop om te weten wat de dag, de maand het jaar je brengt? Nou, best veel mensen dus. Het is zelfs een wereldwijde trend. Ook Else Boer geeft toe regelmatig de astrologie in te duiken. Op zoek naar een verklaring gaat ze na wat astrologie de moderne mens kan bieden.
De laatste tijd lees ik veel advies: columns over thuiswerken, tips voor een home workout. Alles om een beetje houvast te vinden in de brave new world waar we ineens zijn ingeworpen. Er was één advies dat me deze week boven alles bijbleef. Het kwam van Madame Clairevoyant, de horoscoopschrijfster van The Cut: ‘Don’t be too hard on yourself if you’re not able to outrun or out-think your emotions. Sometimes, you just have to sit with them.’ Dit advies heb ik natuurlijk al eerder gezien. Het is ook niet revolutionair – en toch voelde het alsof het speciaal voor mij geschreven was.
Het is vreemder als je nog nooit je horoscoop hebt gelezen, dan wanneer je hem wekelijks checkt.
Ik geloof niet in astrologie. Desondanks kijk ik wat er over mijn astrologische teken wordt gezegd. Zo bezoek ik wekelijks de site van Rob Breszy, Freewill Astrology, om te kijken wat de week voor me in petto heeft. Ik kan inmiddels niet meer volhouden dat ik dat alleen maar voor de lol doe, maar wat zoek ik er dan?
Ik ben niet de enige die tegenwoordig de interpretatie van de sterren interessant vindt. Jihane Chaara schreef op Hard//hoofd een tip om meer te zweven, je horoscoop te lezen en je rationele kant eens te laten voor wat die is. We passen in een mondiale trend: millenials en Gen X’ers die de astrologie weer opzoeken. Het is vreemder als je nog nooit je horoscoop hebt gelezen, dan wanneer je hem wekelijks checkt. Vrijwel iedereen kent zijn sterrenbeeld: is het niet via een horoscoop, dan wel via memes of posts op Instagram.
Astrologie heeft sinds de middeleeuwen een dubbele basis: in de wetenschap (denk aan Galileo Galileï) én in het bijgeloof (profetieën en toekomstvoorspellingen, waar ook wetenschappers als diezelfde Galileï zich overigens mee bezig hielden). Geen wonder dat astrologie inmiddels een ingewikkelde pseudowetenschap is. Want even voor de duidelijkheid: er is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor de connectie tussen persoonlijkheid en de sterren. Het is ingewikkeld puzzelwerk, de manier waarop je geboortedatum, tijd en plaats jouw specifieke birth chart maken. Die birth charts zijn zo lastig te lezen dat uitgebreide astrologische kennis nodig is: niet alleen kennis van de sterrenbeelden, maar de verschillende ‘huizen’ waar de planeten in kunnen staan. De positie van de zon en maan is belangrijk, net als de verhouding tussen de elementen. Voor veel chartlezers is het kopen van zo’n birt chart het waard. Een review op de site Astro-Charts zegt: ‘I could not have spent the money in a better way than having a blueprint for who I am written so eloquently.’
Persoonlijkheidstest
Dat laatste is belangrijk: horoscopen, memes over sterrenbeelden en birth charts geven allemaal inzicht in wie je bent. Dat is in ieder geval de hoop en de verwachting – en daardoor regelmatig een self fulfilling prophecy. The New Yorker vergelijkt astrologie met psychoanalyse: een aantal jaar geleden was het bon ton om tijdens een feestje de termen id, superid en ego te laten vallen om je eigen gedrag te verklaren. Inmiddels doen we dat met behulp van onze sterrenbeelden – ik kan het niet helpen dat ik overal zo tweeslachtig over denk, mijn sterrenbeeld is nou eenmaal Tweelingen.
Negatieve emoties of gewoontes worden door de sterrenbeelden beter begrepen, en vormen onderdeel van het verhaal dat je over je identiteit kan vertellen.
Niet alleen op feestjes worden de sterrenbeelden gebruikt, ook zijn er steeds meer psychologen die zich verdiepen in de astrologische tekens. Niet omdat ze erin geloven, maar omdat cliënten ze gebruiken. Tarotkaarten en sterrenbeelden kunnen een handvat geven om over emoties te praten. Lastige eigenschappen zijn door middel van de sterrenbeelden bijvoorbeeld makkelijker bespreekbaar. Het is eenvoudiger om te zeggen dat je regelmatig een woede-uitbarsting hebt omdat je een Leeuw bent, dan te vertellen dat je problemen hebt met anger management. Negatieve emoties of gewoontes worden door de sterrenbeelden beter begrepen, en vormen onderdeel van het verhaal dat je over je identiteit kan vertellen.
Op deze manier vervult astrologie de functie van de klassieke persoonlijkheidstest: een methode om aan zelfreflectie te doen. Je deelt jezelf in in een begrijpelijk vakje – of dat nou met de Myers-Briggstest is (die ik elk jaar wel weer een keertje doe) of met een sterrenbeeld, maakt misschien niet zoveel uit. Zelfs als het niet helemaal past, kan een sterrenbeeld een instrument zijn om jezelf beter te begrijpen.
Een vriendelijke stem
Hokjes en vakjes hebben nog een voordeel: ze geven duidelijkheid in een periode van onzekerheid. Het is prettig om op maat gemaakt advies te krijgen – die voorspellende gaven van horoscopen daargelaten (anders zou ik toch graag gewaarschuwd zijn over een globale pandemie). Het is dan ook niet gek dat mensen vooral in tijden van stress horoscopen lezen. Zoals psycholoog Graham Tyson stelt in The Atlantic: ‘Under conditions of high stress, the individual is prepared to use astrology as a coping device even though under low-stress conditions he does not believe in it.’ In tijden van stress hebben we het nodig om ergens in te geloven. Georganiseerde religie vult dat gat niet meer. Economische onzekerheid en zorgen om gezondheid vergroten de behoefte aan zekerheid. Astrologie biedt die zekerheid: niet door de voorspellende waarde ervan, maar door het op maat gemaakte advies. Horoscopen zijn een hand op je schouder en een vriendelijke stem die zegt dat het wel goedkomt.
Mensen zijn nu eenmaal narrative creatures – we hebben verhalen nodig om ons bestaan te verklaren.
Sprookjes en mythen
Sinds ik verplicht binnen zit, lees ik niet alleen horoscopen. Ik lees ook boeken, en dan het liefst boeken over sprookjes en mythen. Ik heb zin in bekende verhalen, verhalen waarmee ik ben opgegroeid.
Deels is dat gewoon escapisme – doe mij voor nu maar even een andere wereld.
Ik dacht dat pandemieën een kwaad waren uit een ver verleden, toen er nog wereldoorlogen en open rioleringen waren. Dat beeld moet ik bijstellen. Misschien zoek ik daarom naar antwoorden uit de verhalen van een verleden, of als er geen antwoorden zijn, dan in ieder geval een manier om mijn leven nu mee te duiden. Mensen zijn nu eenmaal narrative creatures – we hebben verhalen nodig om ons bestaan te verklaren. Het is niet gek dat we daarom, oog in oog met een abstract kwaad, verhalen lezen. Sprookjes, mythen en astrologie: het zijn allemaal lenzen om uit te proberen en manieren om een verhaal mee te vormen.
Ik kijk dus niet naar astrologie omdat ik er echt in geloof – en tegelijkertijd doe ik dat wel. Ik geloof erin als adviescolumn, als persoonlijkheidstest. Ik geloof erin zoals ik in sprookjes geloof, en in mythen: als lenzen om uit te proberen, manieren om naar de wereld te kijken. Denk ik dat horoscopen een voorspellende waarde hebben? Zeker niet. Zou ik graag een persoonlijke kaart hebben met de sterrenconstellatie op het moment dat ik geboren werd? Absoluut. Die dubbelheid kan ik helaas niet helpen. Mijn sterrenbeeld is niet voor niets Tweelingen.
Beeld: barnimages.com via Flickr