Asset 14

Het begin van een rouwwoordenboek

Het begin van een rouwwoordenboek

Wat zijn de ervaringen die rouw typeren? En hoe voelt dat? Babet te Winkel stelde in dit essay dat we ‘dringend behoefte hebben aan een nieuw rouwwoordenboek’. Enkele maanden later heeft ze woorden gegeven aan enkele van haar rouwervaringen. Het begin van haar rouwwoordenboek deelt ze met de lezers van Hard//hoofd.

We zitten samen in de auto, mijn vader en ik. Hij kijkt af en toe opzij. Als hij nu tegen een boom rijdt zijn we allebei dood. Ik zwijg. Net zoals jaren geleden, toen ik als brugpieper ook eens dagen zweeg. Een jongen uit mijn dorp was toen tijdens het doen van zijn krantenwijk geschept door een vrachtwagen. Hij had net zijn eindexamen gehaald. Ik snapte niet hoe het leven zo cru kon zijn. Hoe de mensen daarmee konden leven. Hier viel niks meer te zeggen. Uit school lag ik bij mijn moeder op de bank en streelde zij mijn haar. Na heel veel middagen met mijn hoofd in mijn moeders schoot kwam ik weer een beetje bij.

‘Ans maakt zich ook zorgen om je,’ probeert hij. Nu kijkt hij langer opzij. Hij geeft niet zomaar op. Ik wil zeggen dat ik de woorden niet kan vinden, of desnoods dat woorden tekort schieten, maar ik zeg niets, en kijk hoe de streepjes op de weg onder de auto verdwijnen. Dit keer is mijn moeder er niet om mijn haren te strelen. Er volgen vele autotripjes, en vele stiltes. Verwoede pogingen. Doordrenkt van liefde, zeker. Het wordt stiller. Kan het nóg stiller worden? Een lange tijd zonder autotripjes volgt.

In mijn beleving vraagt rouw juist om overgave.

‘Heb je het al een plekje gegeven?’ vragen de mensen me. Of aanmoedigend: ‘Je zult er recht doorheen moeten’. Maar er blijkt niets te zijn om recht doorheen te gaan of om een plek te geven. Een vriendin geeft me het goedbedoelde advies ‘dat ik het los moet laten’, maar ze heeft geen antwoord op de vraag hoe ik dat dan moet doen. Deze taal zet me op het verkeerde spoor. Deze uitspraken maken van rouw ‘een ding’ met de duidelijke grenzen van een begin en een eind. Zo wordt rouw iets om op te lossen of te trotseren. Het lijkt dan alsof we er controle over hebben, en dat maakt de ervaring minder beangstigend, zowel voor mij als voor de mensen om mij heen. Maar deze metaforen sluiten niet aan bij mijn beleving van rouw. In mijn beleving vraagt rouw juist om overgave. Als ik uitga van overgave, heb ik een heel ander taalspel nodig. Wanneer het overweldigende, lichamelijke aspect van de rouw wat afneemt en het verdriet zich minder hysterisch en plotseling aan mij opdringt, ontstaat er ruimte. En dan ga ik op zoek om deze vreemde, onbekende ervaringen van rouw te ontwarren.

Het begin van een rouwwoordenboek 4

The Dictionary of Obscure Sorrows
Tijdens mijn zoektocht naar de juiste woorden, stuitte ik op de blog van John Koenig, een video-editor en schrijver uit Minnesota. Koenig schreef ‘The Dictionary of Obscure Sorrows’, een blog waarin hij al acht jaar lang woorden bedenkt voor ervaringen die we allemaal kunnen ervaren, maar waar nog geen woorden voor zijn.

Na wat speurwerk in dit online opus van Koenig kom ik erachter dat, ondanks de naam ‘The Dictionary of Obscure Sorrows’, het woord ‘sorrow’ nul keer in het woordenboek voor komt. Ook ‘grief’ levert nul hits op, net zoals ‘mourning’ en ‘bereavement’. Het algemene ‘sad’ daarentegen geeft elf hits. Helaas, de woorden voor ervaringen die ik zoek staan hier nog niet in.

Inmiddels is er een fysiek boek van Koenigs blog in de maak. Koenig schrijft daarover: ‘I hope it'll be a reminder that being alive at all is a deeply strange experience, and that no experience is untranslateable’. Waarop hij ons, zijn lezers, uitnodigt om emoties te beschrijven waar we graag een woord voor willen.

Logboek
Waar ik eerder amper de energie had om al mijn nieuwe rouwervaringen te ervaren, laat staan de motivatie om ze te verwoorden, begin ik nu een logboek van ervaringen waar ik een woord voor zou willen. Ik richt mijn aandacht naar binnen en observeer mijn innerlijke rouwlandschap. Hoe voelt het daar nou precies, in die binnenwereld? Wat zijn de ervaringen die deze rouw typeren? Deze verkenningen van mijn rouwlandschap beschrijf ik in een logboek en na verloop van tijd cluster ik mijn rouwervaringen.

Het begin van een rouwwoordenboek 1Het begin van een rouwwoordenboek 2

Rouwwoordenboek
Rouw lijkt op verdwaald zijn in een land waar je de taal (nog) niet spreekt en de gebruiken niet kent (hebben ze hier überhaupt wegen zoals wij die kennen?). Wat zou het fijn zijn geweest om toen, nadat mijn moeder was overleden, in een woordenboek te kunnen bladeren om te zien wat voor ervaringen er zoal zijn en hoe die beschreven kunnen worden. Om beschrijvingen te vinden die resoneren.

Het experiment is nog niet af, mijn rouwwoordenboek is er nog niet - dit is pas het begin. Toch ben ik opgeschoten. Het experiment levert me een levenshouding op die ik niet rationeel had kunnen bedenken. Ik voel me nu opener en levendiger en meer in staat om me te verbinden met mijn binnenwereld, maar ook met anderen.

Het begin van een rouwwoordenboek 3

Mail

Babet te Winkel Babet te Winkel (1991) is opgeleid aan de Universiteit voor Humanistiek om mensen te begeleiden bij zingeving en levensvragen. Ze richtte Verlieskunst op om ruimte te creëren voor rouw en geeft rouwmassages.

Aida de Jong Aida de Jong (1995) is een illustrator en poppenmaker wonend in Utrecht. In haar werk zoekt ze vaak thema's die haar beangstigen, om er vervolgens met een nieuwe blik naar te kijken.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
:The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

The chosen family: Beelden van queer vruchtbaarheid

Marit Pilage onderzoekt beelden van queer vruchtbaarheid in de kunst om zo de definitie van vruchtbaarheid, zwangerschap en ouderschap te herdefiniëren. Lees meer

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Een woud vol dichtgetimmerde hokjes

Zazie Duinker baant zich een weg door het oerwoud van de (hergedefinieerde) woorden. Lees meer

In de afwezigheid van 1

In de afwezigheid van

Marit Pilage onderzoekt de rol en betekenis van kunst bij zwangerschap en vruchtbaarheid, maar vooral ook bij het uitblijven daarvan. Lees meer

Liever een monster

Liever een monster

Het is moeilijk te accepteren dat mensen kunnen doden, maar waarom maken we van moordenaars karikaturen? Een voorpublicatie uit Lotje Steins Bisschop en Roselien Herderschee Dodelijke gekte. Lees meer

Hoe in Duitsland het Zionistische establishment wint

Hoe in Duitsland elke vorm van empathie met inwoners van Palestina wordt verboden

De situatie in Duitsland is de laatste dagen geëscaleerd. Het politieapparaat en de politiek gebruiken harde repressiemiddelen om vooral Duitse mensen van kleur of met een migratieachtergrond de kop in te drukken. Zij verliezen op dit moment hun vrijheid van meningsuiting. Lees meer

Een villa voor het onbekende

Een villa voor het onbekende

Floris Tesink bezocht het FOMU, waar Grace Ndiritu door associatieve combinatie een expositie invulde. "Dit conflict tussen de fotografie en de ruimte brengt je op een plek die niet te begrijpen is, maar toch verslavend voelt voor degene die zich hieraan overgeeft." Lees meer

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echt subsidies zijn’?

Wat dondert het of fossiele subsidies ‘echte subsidies’ zijn?

‘De grootste catastrofe in de geschiedenis van de mensheid is niet het moment voor afleidingsmanoeuvres.’ Lees meer

:De aankondiging: De kunst van vertrekken (deel 1)

De kunst van vertrekken: de aankondiging

Voor kunstenaars is het essentieel om zichtbaar te zijn voor publiek. Maar wat gebeurt er als een kunstenaar zich terugtrekt of zelfs helemaal stopt met het maken van kunst? In deel 1 van de serie ‘De kunst van het vertrekken’ kijkt Lara den Hartog Jager naar de kunst waarmee sommige kunstenaars afscheid nemen uit de kunstwereld. Lees meer

Een gestolde eeuwigheid

Futiliteit op een gestolde eeuwigheid

De bergen laten Nick Sens al even niet meer met rust. Waar komt de drang vandaan ze, ondanks de mogelijke gevaren, te willen beklimmen? Lees meer

:Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag 1

Koloniale pijn: Papoeavlag niet gewenst tijdens defilé Veteranendag

24 juni was het Veteranendag, acht jaar geleden was het de oud-militairen voor het eerst verboden tijdens het veteranendefilé te lopen met de Morgenster, de vlag van de Papoea’s. Waarom gebeurde dat? Lees meer

 1

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

Bijna 80 jaar na dato erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 pas als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdatum. Benjamin Caton vraagt zich af waarom sommige partijen deze ontwikkelingen tegenwerken en waar hun denkfouten zitten. 'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.' Lees meer

:De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt 1

De roman als tapijt van verweven geschiedenissen: hoe een collectieve schrijversblik houvast biedt

Wat willen we vertellen, wat hebben we te vertellen en hoe willen we dat vertellen? Amber Netten, Marleen Doré en Zuma Knegjes vinden houvast in collectiviteit. Lees meer

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Zelfs een kapotte klok wijst tweemaal per dag de juiste tijd aan

Als klein meisje had Roosje van der Kamp een ritueel waarmee ze hoopte haar ouders te kunnen beschermen tegen de dood. Kan magisch denken in plaats van een poging tot controle, ook een vorm van loslaten zijn? Kan het ook een daad van liefde zijn? Lees meer

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia) 4

De on//smakelijke week: Wondermeisjes (of: de aantrekkingskracht van anorexia)

Toen in juni 2014 een week in het teken van eten stond was Emy Koopman not amused. Ze schreef een nog altijd actueel essay over de vraag of een eetstoornis een modeverschijnsel is. Eten door de ogen van een ex-magerzuchtige. Lees meer

Zeikwijf

De on//smakelijke week: Pisnijd

Van hoge prijzen tot pottenkijkers: een bezoek aan een openbaar toilet is voor vrouwen vaak niet vanzelfsprekend. Sofie Hees verdiept zich in de ins en outs van dit decennia-oude probleem. Lees meer

Ik heb schijt

Ik heb schijt

Maatschappelijke ongelijkheid begint in de buurt waarin je opgroeit laat Milio van de Kamp zien in zijn debuut ‘Misschien moet je iets lager mikken’, dat op 16 mei verschijnt. Een voorpublicatie. Lees meer

Toxic Friendships

Toxic Friendships

Het verbreken van toxic friendships geldt op TikTok als een vorm van self-care, maar is dat wel zo? Rijk Kistemaker buigt zich erover. Lees meer

Factdroppen

Factdroppen

Is het herhalen van feiten een manier om grip te krijgen op een wereld die steeds onzekerder is? Max Beijneveld gaat op zoek naar een alternatief voor ongebreideld factdroppen. Lees meer

Een <em>mountain home</em> in een wereld waar de tijd verdwijnt

Een mountain home in een wereld waar de tijd verdwijnt

Na het luisteren van de podcast Dolly Parton’s America besluit Anna van der Kruis haar eigen fascinatie voor Dolly Parton te onderzoeken. Waarom slikt ze alles wat Dolly haar verkoopt? Hoe kan het dat Dolly zoveel verschillende mensen samenbrengt? Tijdens de zoektocht komt ze erachter dat haar verhouding tot Dolly Parton persoonlijker is dan ze... Lees meer

Porseleinen beeldje van Vrouwe Justitia: vrouw met een roze gedrapeerde jurk en een witte blinddoek rond haar ogen

Academische vrijheid m’n reet

Promovenda Harriët Bergman voelt niet de vrijheid om zich écht kritisch uit te laten over machthebbers. De oorverdovende stilte op rechts na het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber bewijst voor haar eens te meer: veel hoeders van het vrije woord geven alleen om de status quo. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier! 

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer