Is er iets minder grappig dan een dode cartoonist? Ja, een doodgeschoten cartoonist. Dat laatste is niet alleen treurig, het is ook walgelijk.
Doodgeschoten cartoonisten, doodgeschoten tijdens een redactievergadering. Hoe gaat het eraan toe tijdens een satirische vergadering? Hoe was de stemming voordat een dozijn mensen, mensen die voor hun beroep kleine, grappige tekeningetjes maakten, werden doodgeschoten. Is er iets tegelijk absurder en angstaanjagender?
Satire is kritiek vermomd als humor. Of humor vermomd als kritiek vermomd als humor. Of gewoon niets vermomd als iets waar je wel of niet om wil lachen, maar er zijn altijd suffe figuren die niet tegen een grapje kunnen. Of misschien is het nog tragischer: misschien zijn er altijd mensen die nooit zullen snappen wat dat precies is, humor. Mensen voor de wie de wereld uit een grote allesverzengende letterlijkheid bestaat.
Ik zie wel eens Facebookberichten van mensen die vol onbegrip een linkje naar The Onion plaatsen. Ze zijn dan bijvoorbeeld woest omdat president Obama zogenaamd een decreet heeft uitgevaardigd, dat alle eerstgeboren zonen voortaan Hussein moeten heten of iets dergelijks. Angstaanjagend, mompel ik dan soms over zulke stompzinnigheid. Maar iemand die wel snapt dat iets satire is, iemand die weet dat wat hij ziet of hoort of leest een grap is, maar op een ander, basaler niveau niet begrijpt wat dat is, een grap, dat is oneindig veel angstaanjagender. Dat is terreur. Of in ieder geval een goede voedingsbodem.
In dit geval terreur die binnen een paar minuten z'n eerste vruchten afwierp, toen opperopportunist Wilders twitterde een spoeddebat te hebben aangevraagd, en niet veel later ook toen hij een still van de executie van de politieagent naar zijn 377 duizend volgers stuurde. Terreur die z'n vruchten afwierp toen ene Annabel Nanninga in Wilders' modderige kielzog op een rechtse Correspondent-kloon een oorlog probeerde te verklaren. Er zijn zo veel mensen die zo graag goed willen zijn in een oorlog dat ze hem desnoods zelf proberen te ontketenen, zo veel mensen ook die hun eigen blinde haat of bloeddorst voor morele rechtschapenheid houden. Terreur die z'n vruchten afwierp toen de Turkse minister van Buitenlandse Zaken zijn medeleven betuigde, en in één adem verklaarde dat religie natuurlijk niet bespot maar gerespecteerd moet worden. Terreur die zijn vruchten zal afwerpen wanneer sluipenderwijs onze burgerlijke vrijheden weer net iets verder onder druk komen te staan. Alles uit naam van dat telkens illusoir blijkende ideaal: absolute veiligheid.
Het zal de komende tijd wel weer gaan over 'gewone moslims' die 'afstand moeten nemen', men zal die eis stellen met een zekere gewichtigheid en op een alleszins redelijke toon. Trap er niet in. Het is niet 'wij' tegen 'zij': het is vrijwel iedereen tegen bijna niemand. Maar dat maakt de strijd tegen de humorloze moordenaars en zij die in iedere tragedie de rechtvaardiging van hun eigen haat zien niet minder belangrijk.